به گزارش ایرنا، در چند سال اخیر، کاهش بارندگی و افت سفرههای زیرزمینی، نفس کشاورزی استان همدان را به شماره انداخته و قناتها یکی پس از دیگری خشک شدند و موتورپمپهای چاهها بیشتر نفسِ زمین را میبُرند تا کمکش کنند.
در این میان، برخی کشاورزانِ حاشیۀ شهر ناچار شدند به سراغ منابع دیگرآب از جمله پساب بروند؛ منابعی که روزی حتی نام بردن از آن تابو (ممنوع) بود.
پیرمردی با چهرۀ آفتابسوخته در مزرعه کار می کند و میگوید: سطح آب در چاه ها بسیار پایین رفته است و زمین بدون آب یعنی مرگ.
کارشناسان کشاورزی همدان معتقدند، با ادامه کاهش بارندگی و افت بیسابقه سفرههای زیرزمینی، تولیدات کشاورزی در بسیاری از نقاط کشور، از جمله استان همدان، با چالش جدی کمبود آب روبهرو شده است در چنین شرایطی، استفاده از پساب تصفیهشده به عنوان منبع جایگزین آب در بخش کشاورزی، به یکی از گزینههای مهم مدیریت منابع آبی است.
براساس آمار ادارهکل محیطزیست همدان، سالانه بیش از ۵۰ هزار متر مکعب پساب شهری در تصفیهخانههای استان تولید میشود که تاکنون تنها بخشی از آن در بخش فضای سبز یا مصارف صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است.
طی دو سال اخیر، طرحهایی برای هدایت پساب تصفیهشده به مزارع حاشیه شهر همدان و شهرستانهای فامنین و کبودرآهنگ مطالعه شده که هدف عمده استفاده از پساب، کاهش برداشت از منابع زیرزمینی و جبران کمبود آب آبیاری است.
متخصصان حوزه آب نیز معتقدند اگر پساب پس از طی فرآیند کامل تصفیه و ضدعفونی استفاده شود، میتواند منبعی پایدار و اقتصادی برای کشاورزان باشد و وجود عناصری مانند فسفر و نیتروژن در این آب، به رشد گیاهان کمک کرده و نیاز به کود شیمیایی را کاهش میدهد، ضمن آنکه بازچرخانی آب، به حفظ سفرههای زیرزمینی نیز کمک میکند.
در کنار مزایا، نگرانیهایی نیز وجود دارد که خطر آلودگی خاک و محصولات در نتیجه تصفیه ناقص، از مهمترین دغدغههای کارشناسان کشاورزی و محیطزیست است چرا که استفاده از پساب صنعتی یا فاضلابهای مختلط بدون کنترل دقیق، میتواند سبب تجمع فلزات سنگین در خاک و بروز بیماریهای انسانی شود.
یکی از کارشناسان کشاورزی در این ارتباط گفت: در چشمانداز بلندمدت، استفاده ایمن از پساب میتواند گامی مؤثر برای عبور از بحران آب باشد؛ اما شرط موفقیت آن، شفافیت، نظارت دقیق، و آموزش کشاورزان است.
محمود دولتی افزود: مصرف بیرویه پساب بدون نظارت، خاک را شور و آلوده میکند و تنها در صورتی میتوان از پساب استفاده کرد که مراحل تصفیه کامل و کنترل مداوم بر کیفیت آب انجام شود.
استفاده از پساب ها در بخش کشاورزی راه برون رفت از بحران کم آبی
رییس سازمان جهادکشاورزی همدان نیز استفاده از پساب ها در بخش کشاورزی را، راه برون رفت از بحران کم آبی استان دانست و افزود: پساب ها باید به سوی مصارف کشاورزی سوق داده شود و اگر جایگزینی برای مصرف آب را در اولویت قرار ندهیم و استفاده از پساب ها را در مصارف کشاورزی هزینه نکنیم، آسیب های ناشی از بحران آب در استان افزایش خواهد یافت.
رضا بهراملو اضافه کرد: امروزه با توجه به کاهش و افت آب های زیرزمینی نیاز است تا محققان و اساتید برجسته کشور به دنبال راهی برای کشت محصولات کم آب بر باشند که علاوه بر برداشت مضاعف، صرفه جویی آب را نیز به همراه داشته باشد.
رییس سازمان جهادکشاورزی همدان تاکید کرد: امروزه تغییر اقلیمی و کاهش بارندگی ها موجب کاهش و افت آب های زیر زمینی در استان بخصوص در برخی از شهرستان ها شده است.
وی تاکید کرد: تا زمانی که در مدیریت مصرف تحول ایجاد نشود سفره های آب زیرزمینی همواره دچار تنش و کم آبی خواهند بود.
بهراملو ادامه داد: استفاده از پساب در کشاورزی، نه تهدیدی قطعی و نه نجاتی مطلق است بلکه واقعیتی است که باید با دانش، مدیریت و وجدان زیستمحیطی به آن توجه شود.
استفاده از پساب در کشاورزی، نه تهدیدی قطعی و نه نجاتی مطلق است بلکه واقعیتی است که باید با دانش، مدیریت و وجدان زیستمحیطی به آن توجه شود.وی با بیان اینکه، همدان، همچون بسیاری از مناطق کشور، در آستانه تصمیمی بزرگ قرار دارد، افزود: پساب تصفیه شده باید در محصولاتی که تازه خوری ندارند و برای گل های شاخه بریده استفاده شود.
ممنوعیت اختصاص پساب به بخش کشاورزی
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای استان همدان نیز گفت: با توجه به اینکه استفاده از تکنولوژی صنایع در حد صنایع است و تاکنون نشنیده ایم که از پساب برای بخش کشاورزی هم استفاده شود، بنابراین هم اینک پساب تنها برای صنایع استفاده و تخصیص می یابد.
جعفر اصغری افزود: پیشتر در قانون تصریح شده بود که از این آب برای صنایع «پُر آب بر» استفاده شود و در ادامه به صنایع «آب بر» تغییر یافت که بر اساس اولویت به آنها اختصاص می یابد.
وی بیان کرد: بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پساب تصفیه خانههای فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع است اما به تازگی جهاد کشاورزی استفاده از این آب را برای تولید «گل شاخه بریده» مطرح کرده است.
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای استان همدان با بیان اینکه هنوز بخشنامه ای از آب و فاضلاب کشور مبنی بر اختصاص پساب برای گل شاخه بریده به دستمان نرسیده است، گفت: برای استفاده از پساب برای این موضوع باید ابتدا صنعتی بودن آن تایید شود.
اصغری با بیان اینکه تنها می توان به صنایع غیردارویی، غیرغذایی و بهداشتی از پساب تخصیص داد، گفت: در حال حاضر به طور کامل تخصیص های پساب همدان در حوزه شمال و جنوب استان و رها سازی در آبخوان بسته شده و نمی توان حتی به صنعت جدید پساب اختصاص داد.
معاون محیط انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز گفت: ۷۰ درصد واحدهای آلاینده همدان بدون تصفیه خانه هستند و تخلیه فاضلاب در محیط زیست نتیجه نبود یا ناکارآمدی تصفیه خانه ها است.
سید عادل عربی بیان کرد: پس از بررسی های انجام شده و شناسایی واحدهای آلاینده محیط زیست مشخص شد که درصد بالایی از آنها با مشکل فاضلاب و تصفیه خانه مواجه هستند.
وی اضافه کرد: برخی از این واحدها بدون تصفیه خانه بوده و شماری از تاسیسات موجود توان تصفیه پساب بر اساس استانداردهای زیست محیطی را ندارد که در این صورت برخی مواقع شاهدیم فاضلاب واحدهای صنعتی وارد محیط زیست شده که تهدید برای منابع آب، بافت خاک و زیست بوم است.