خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع)-ابنا: حدیث شریف و پرمعنایی که از زبان مبارک حضرت فاطمه زهرا (س) خطاب به امیرالمؤمنین علی (ع) نقل شده است: "یا أَبَاالحَسَنِ! أَلْمُؤْمِنُ یَنْظُرُ بِنُورِاللّه ِ تَعالی" (ای ابوالحسن! مؤمن، با نور الهی می‌نگرد – حقایق درون را می‌بیند)(1)، دریچه‌ای عمیق به سوی فهم جایگاه ویژه و بصیرت نافذ مؤمن حقیقی می‌گشاید. این کلام نورانی، نه تنها یک توصیف، بلکه تبیینی از توانایی خاص مؤمن در ادراک حقایق و تمییز بین حق و باطل است که از منبعی فراتر از حس و عقل متعارف سرچشمه می‌گیرد.
شرح حدیث و مفهوم "نور الهی":
معنای جمله "مؤمن با نور الهی می‌نگرد" این نیست که مؤمن، لزوماً آینده را پیش‌بینی می‌کند یا از هر غیبی باخبر است. بلکه منظور از "نور الهی" در اینجا، بصیرت و بینش عمیقی است که خداوند متعال به واسطه ایمان و تقوا در قلب و روح مؤمن قرار می‌دهد. این نور، به مؤمن قدرت می‌دهد تا:
حقایق را عمیق‌تر درک کند: مؤمن با این نور، لایه‌های پنهان واقعیت‌ها را می‌بیند که از چشم انسان‌های عادی پنهان است. او می‌تواند ماهیت حقیقی امور و افراد را دریابد و تحت تأثیر ظواهر فریبنده قرار نگیرد.
خیر و شر را تمییز دهد: این نور به مؤمن کمک می‌کند تا راه حق را از باطل تشخیص دهد و در مواجهه با شبهات و فتنه‌ها، گمراه نشود.
باطن افراد را بشناسد: جمله "حقایق درون را می‌بیند" اشاره به این دارد که مؤمن از فریبکاری‌ها و نفاق‌ها آگاه می‌شود و می‌تواند نیت‌های درونی افراد را تا حدودی درک کند. این امر به او کمک می‌کند تا در روابط اجتماعی و انتخاب دوستان، هوشمندانه‌تر عمل کند.
عواقب امور را پیش‌بینی کند: با داشتن این بصیرت، مؤمن می‌تواند نتایج و عواقب اعمال و تصمیمات را بهتر ارزیابی کند و از افتادن در دام‌های دنیا پرهیز نماید.
این بصیرت، نتیجه ارتباط عمیق مؤمن با خداوند است. هرچه ایمان قوی‌تر، تقوا بیشتر و ارتباط با خالق مستحکم‌تر باشد، این نور در قلب مؤمن درخشان‌تر خواهد شد.
"نور الهی" و بصیرت مؤمن در آیات الهی:
"اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لَّا شَرْقِیَّةٍ وَلَا غَرْبِیَّةٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُّورٌ عَلَیٰ نُورٍ ۗ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ ۚ وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ"(2)
"خداوند نور آسمان‌ها و زمین است؛ مَثَل نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی باشد، و آن چراغ در شیشه‌ای است، آن شیشه همچون ستاره‌ای درخشان و تابناک است؛ این چراغ با روغنی از درخت پربرکت زیتون، نه شرقی و نه غربی افروخته می‌گردد، روغنش نزدیک است بدون تماس آتش، خودبه‌خود شعله‌ور شود؛ نوری است بر فراز نوری دیگر؛ خداوند هر کس را بخواهد به سوی نور خود هدایت می‌کند و خداوند برای مردم مثل‌ها می‌زند و خداوند به هر چیزی داناست."
این آیه عظیم، خداوند را منبع اصلی نور و هدایت معرفی می‌کند. "نور الهی" که حضرت زهرا (س) به آن اشاره دارند، از همین نور لایتناهی خداوند سرچشمه می‌گیرد و هر مؤمنی به اندازه‌ای که خود را به این منبع متصل کند، از آن بهره‌مند می‌شود. جمله "یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ" تأیید می‌کند که این نور، هدیه‌ای الهی است که به بندگان خاص اعطا می‌شود.
نور و رحمت برای مؤمنین در آیات الهی:
"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَیَجْعَل لَّکُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ"(3)
"ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید و به پیامبرش ایمان آورید تا دو بهره از رحمتش به شما بدهد و نوری برای شما قرار دهد که با آن راه بروید و شما را بیامرزد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است."
این آیه به صراحت بیان می‌کند که تقوا و ایمان به پیامبر، موجب می‌شود که خداوند "نوری برای شما قرار دهد که با آن راه بروید". این نور، همان بصیرت و بینش است که راه زندگی را برای مؤمن روشن می‌سازد و او را از گمراهی حفظ می‌کند. این نور، عیناً همان چیزی است که حضرت زهرا (س) از آن سخن می‌گویند.
تفاوت زندگان و مردگان در آیات الهی:
"أَوَمَن کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا یَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَن مَّثَلُهُ فِی الظُّلُمَاتِ لَیْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا ۚ کَذَٰلِکَ زُیِّنَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ"(4)
"آیا کسی که مرده بود و ما او را زنده کردیم و برایش نوری قرار دادیم که با آن در میان مردم راه برود، مانند کسی است که در تاریکی‌هاست و از آن خارج نمی‌شود؟! این گونه برای کافران آنچه انجام می‌دادند آراسته شده است."
این آیه به وضوح تمایز بین مؤمنین و کافران را ترسیم می‌کند. مؤمنان با نور الهی راه می‌روند و از ظلمت‌ها رها می‌شوند، در حالی که کافران در تاریکی جهل و گمراهی باقی می‌مانند. این "نور" همان بصیرت ایمانی است.
کلام نورانی حضرت زهرا (س) که "مؤمن با نور الهی می‌نگرد"، اشاره به بصیرت و بینش عمیقی دارد که خداوند متعال به واسطه ایمان و تقوا در قلب مؤمن قرار می‌دهد. این نور، به مؤمن قدرت می‌دهد تا حقایق را عمیق‌تر درک کند، راه حق را از باطل تمییز دهد و باطن امور و افراد را بشناسد. آیات قرآن کریم نیز این مفهوم را تأیید می‌کنند که خداوند منبع اصلی نور و هدایت است و تقوا و ایمان، مسیر رسیدن به این نور و بصیرت الهی را هموار می‌سازد. این بینش مؤمنانه، نعمتی بزرگ است که فرد را از گمراهی‌ها نجات داده و او را در مسیر مستقیم الهی هدایت می‌کند.
پی نوشت:
1.عیون المعجزات/54
2.سوره نور/ آیه 35
3.سوره حدید/ آیه 28
4.سوره انعام/ آیه 122
بانو ف. دلداری(پژوهشگر، مشاور خانواده، سطح 3 تفسیر و علوم قرآنی، فعال رسانه و فضای مجازی)