به گزارش خبرگزاری آنا، تغییرات اقلیمی به‌مثابه چالشی فراملی، با شواهدی، چون افزایش سطح دریاها، رویداد‌های حدی آب‌و‌هوایی، تشدید خشکسالی‌ها و بیابان‌زایی تثبیت شده است. ماهیت فرامرزی این بحران، حل آن را مستلزم همکاری‌های گسترده‌ی بین‌المللی می‌سازد. کشور‌های در حال توسعه با وجود سهم رو‌به‌افزایش در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، به دلیل محدودیت‌های زیرساختی و تاب‌آوری پایین، با آسیب‌پذیری مضاعف و خسارت‌های فرامرزی ناشی از اقدام‌های جهانی کاهش انتشار مواجه‌اند.
غرب آسیا؛ نقطه‌ٔ داغ اقلیمی
منطقه‌ی غرب آسیا با نرخ گرمایش فراتر از میانگین جهانی، پیامدهایی، چون کاهش بارندگی، تنش آبی فزاینده، طوفان‌های گردوغبار، سیلاب‌های ساحلی و تهدید امنیت غذایی را تجربه می‌کند. بر اساس داده های مرکز پژوهش های مجلس، این روند علاوه بر افت تولید کشاورزی، منجر به تخلیه‌ی مناطق مرزی و تشدید منازعات فرامرزی می‌شود. طبیعت فرامرزی این چالش‌ها، اتخاذ رویکرد‌های سیاستی یکپارچه و تقویت دیپلماسی اقلیمی برای مدیریت پایدار منابع مشترک و پیشگیری از تنش‌ها را اجتناب‌ناپذیر کرده است.
شکاف توسعه و آسیب‌پذیری اقلیمی
کشور‌های توسعه‌یافته به پشتوانه‌ی فناوری‌های پیشرفته، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و توان سازگاری بالا، آسیب‌پذیری کمتری در برابر تغییر اقلیم دارند. در مقابل، کشور‌های در حال توسعه با زیرساخت‌های محدود و تاب‌آوری پایین‌تر، در معرض آثار مضاعف اقدامات جهانی هستند. این نابرابری اقلیمی شکل تازه‌ای از شکاف توسعه را ایجاد کرده است که پیامد‌های انسانی و اقتصادی گسترده‌ای به‌دنبال دارد.
همکاری‌های منطقه‌ای و ظرفیت‌سازی مشترک
همکاری‌های منطقه‌ای از طریق تسهیل انتقال دانش و فناوری‌های اقلیمی، موجب ارتقای ظرفیت سازگاری کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های کم‌ظرفیت شده و با ایجاد صدای جمعی واحد، دسترسی به منابع مالی بین‌المللی اقلیمی را بهبود می‌بخشد. در این بررسی ابتدا چالش‌ها و فرصت‌های کشور در حوزه‌ی تغییر اقلیم ارزیابی و سپس تجارب کشور‌های مختلف تحلیل شده تا ظرفیت‌های همکاری مشترک مشخص شود.
تجارب جهانی در مقابله با تغییر اقلیم
بررسی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد تأمین مالی اقلیمی جایگاه مهمی در تعهدات ملی کشور‌ها دارد، به‌ویژه در طرح‌هایی که نیازمند پشتیبانی مشروط هستند. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها وابستگی شدید اقتصاد‌ها به سوخت‌های فسیلی است. برخی کشور‌های غرب آسیا مانند عربستان، ترکمنستان و عراق با وجود سهم اندک انرژی‌های تجدیدپذیر، اهداف بلندپروازانه‌ای برای توسعه‌ی آن تعیین کرده‌اند.
کشورهایی، چون چین، روسیه، برزیل و اندونزی حفاظت از جنگل‌ها را راهبردی برای تثبیت کربن و بهره‌برداری از مزایای اقتصادی اعتبارات کربن می‌دانند. چین در تولید هیدروژن سبز به مرحله‌ی عملیاتی رسیده و سایر کشور‌ها نظیر مصر، هند، ترکیه، قطر و عربستان نیز ظرفیت توسعه‌ای قابل‌توجهی در سال‌های آینده دارند.
منابع معدنی و فرصت‌های فناوری سبز
یکی از فرصت‌های آینده در حوزه‌ی اقلیم، وجود ذخایر معدنی مورد نیاز فناوری‌های سبز است. کشورهایی مانند عربستان، اندونزی، آفریقای جنوبی و روسیه از ذخایر نیکل، مس، کروم و لیتیوم برخوردارند که برای زنجیره‌ی تأمین خودرو‌های برقی و باتری‌ها اهمیت راهبردی دارند. در همین راستا کشور‌ها با خطرات اقلیمی گوناگونی، چون سیل (پاکستان و هند)، خشکسالی (مصر و آفریقای جنوبی) و افزایش سطح دریا (اندونزی، قطر، مصر) مواجه‌اند.
نقش فناوری در انطباق اقلیمی
توسعه‌ی فناوری‌های نوین، محور اصلی اجرای تعهدات اقلیمی است. ذخیره‌سازی انرژی و بهره‌وری مبتنی بر هوش مصنوعی در چین، زیست‌فناوری صنعتی در برزیل و فناوری‌های سازگار با خشکسالی در آفریقای جنوبی نمونه‌هایی از نقش فناوری در تاب‌آوری اقلیمی‌اند. برقی‌سازی در حمل‌ونقل ریلی و خودروسازی نیز روندی غیرقابل‌چشم‌پوشی در جهان شده است.
راهکارهای ملی و منطقه‌ای در مدیریت اقلیم
برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای، راهکارهایی، چون تقویت دیپلماسی اقلیمی جنوب–جنوب، مدیریت بحران‌های اقلیمی فرامرزی، توسعه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های سبز، کاهش انتشار در بخش تولید و مصرف انرژی و ظرفیت‌سازی پژوهشی پیشنهاد شده است.
دیپلماسی اقلیمی جنوب–جنوب
در بخش دیپلماسی اقلیمی، پیشنهاد شده با حضور فعال در مجامع بین‌المللی و همکاری با کشور‌های همسو، عدالت اقلیمی از طریق تقویت نقش گاز طبیعی در گذار کم‌کربن پیگیری شود. همچنین تقویت سازوکار‌های تأمین مالی سبز نظیر بانک توسعه نوین بریکس و بانک توسعه اسلامی، مقابله با سیاست‌های تبعیض‌آمیز اقلیمی و مطالبه‌ی تأمین مالی اقلیمی از تولیدکنندگان تاریخی گاز‌های گلخانه‌ای مورد تأکید قرار گرفته است. محور دیگر، دفاع از انتقال آزاد فناوری‌های سازگاری اقلیمی و کسب معافیت‌های تحریمی برای کشور‌های در حال توسعه است.
مدیریت بحران‌های فرامرزی اقلیمی
در زمینه‌ی بحران‌های فرامرزی، همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه برای حل معضلاتی، چون طوفان‌های گردوغبار، مدیریت منابع آبی مشترک و حفاظت از محیط‌زیست دریایی خزر و خلیج‌فارس از طریق ابتکار‌های منطقه‌ای همچون ائتلاف مقابله با گردوغبار، سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست دریا و کنوانسیون‌های بین‌المللی نظیر مارپل پیشنهاد شده است.
توسعه انرژی‌های پاک و فناوری‌های سبز
در حوزه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر، همکاری با چین در توسعه‌ی انرژی خورشیدی، با اندونزی در انرژی زمین‌گرمایی، با روسیه در انرژی هسته‌ای و با هند در حمل‌ونقل برقی شهری مورد نظر است. همچنین بهره‌گیری از ظرفیت معدنی افغانستان و تولید هیدروژن سبز و آبی در روسیه، قطر و چین می‌تواند جایگاه ژئوپلیتیکی کشور را در مسیر‌های بانکرینگ سوخت‌های کم‌کربن تقویت کند.
کاهش انتشار و بهینه‌سازی مصرف انرژی
برای کاهش انتشار در بخش انرژی، ارتقای بهره‌وری زیرساخت‌های فرسوده، اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گاز‌های مشعل، کاهش متان با فناوری پایش خطوط لوله و توسعه‌ی پروژه‌های جذب و ذخیره‌ی کربن در صنایع نفت، گاز و نیروگاه‌ها مورد تأکید است.
ظرفیت‌سازی پژوهشی و دانش‌بنیان
در بخش همکاری‌های علمی، اجرای پروژه‌های مشترک ایران با کشور‌های همسو برای سازگاری با خشکسالی، توسعه‌ی کشاورزی مقاوم به شوری، پایش ماهواره‌ای جنگل‌ها، ذخیره‌سازی انرژی با هوش مصنوعی و توسعه‌ی زیست‌فناوری صنعتی پیشنهاد شده است. این مسیر می‌تواند بنیانی برای شکل‌گیری شبکه‌ی منطقه‌ای دانش و فناوری اقلیمی با محوریت همکاری و نوآوری پایدار باشد.
انتهای پیام/