فرارو – موضوع خرید جنگنده‌های نسل پنجم F-35 توسط عربستان و درخواست‌های مشابه از سوی ترکیه، توجه‌ها را به سمت موضوع توازن نظامی در خاورمیانه جلب کرده است.
به گزارش فرارو، در آستانه سفر بن سلمان به واشنگتن، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که این کشور جنگنده‌های نسل پنجم F-35 را به عربستان خواهد فروخت. با فروش این جنگنده‌ها به عربستان، ریاض دومین دارنده F-35 در خاورمیانه می‌شود. عربستان خواستار خرید ۴۸ فروند از این جنگنده است. نکته آن که مقامات و رسانه‌های اسرائیلی زمانی که هنوز مشخص نبود ترامپ با این قرارداد موافقت می‌کند یا نه، در واکنش‌ها و تحلیل‌هایشان بیش از آن که نگران فروش F-35 به عربستان باشند، درباره گمانه‌زنی‌ها برای خرید این جنگنده از سوی ترکیه ابراز نگرانی می‌کردند.
تلاش بن سلمان برای به دست آوردن لایتنینگ‌ها
F-35 لایتنینگ ۲، جنگنده نسل پنجم برای ماموریت‌های برتری هوایی محسوب می‌شود که تعداد محدودی از متحدین نزدیک آمریکا و اعضای ناتو، آن را به صورت عملیاتی در اختیار دارند. در خاورمیانه، بزرگترین اسکادران این جنگنده در اختیار اسرائیل است که در جریان جنگ ۱۲ روزه نیز از آن‌ها استفاده کرد. اسرائیل اولین دریافت‌کننده خارجی این جنگنده پس از عملیاتی شدن آن در آمریکا بود.
با توجه به سفر بن سلمان به کاخ سفید و دیدارش با ترامپ، اظهار نظر رئیس‌جمهور آمریکا و واکنش‌های رسانه‌های عبری، تمایل عربستان به خرید این جنگنده در مرکز توجه قرار گرفته است. در حال حاضر جنگنده‌های اف ۱۵ آمریکایی، ستون فقرات نیروی هوایی عربستان را تشکیل می‌دهند. پس از آن نیز دو نوع جنگنده چندمنظوره محصول مشترک کشورهای اروپایی یعنی یوروفایتر تایفون و پاناویا تورنادو در نیروی هوایی عربستان خدمت می‌کنند.
در این مورد که ترامپ با فروش این جنگنده‌ها به عربستان موافقت می‌کند یا نه، چند تحلیل وجود دارد. یک تحلیل بر این اساس است که ترامپ در صورت پذیرفتن پیمان ابراهیم از سوی ریاض، عادی‌سازی روابط با اسرائیل و دریافت تضمین‌های محکم از عربستان، با فروش این جنگنده‌ها موافقت می‌کند. روایت دیگر می‌گوید این در واقع شرط اسرائیلی‌هاست و اما این تحلیل هم وجود دارد که اسرائیل در رایزنی‌های پشت پرده، دنبال جلوگیری از فروش این جنگنده است.
جلب توجه‌ها به سمت آنکارا
با داغ شدن این موضوع، رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی اسرائیل به اصل مسئله واکنش‌هایی نشان دادند. اما مصاحبه سفیر اسرائیل در واشنگتن، علاوه بر ماجرای خرید این جنگنده‌ها از سوی عربستان، بار دیگر توجه‌ها را به سمت ترکیه نیز جلب کرد. یخیل لیتر، در گفتگویی با روزنامه جروزالم پست با تاکید بر این که معاملات تسلیحاتی میان آمریکا و کشورهای عربی آسیبی به برتری نظامی تل‌آویو وارد نمی‌کند، گفت: «با این حال، ترکیه نباید جنگنده‌های اف-۳۵ دریافت کند.»
پیش از این هم رسانه‌های عبری از تلاش‌های مقامات اسرائیلی برای متقاعد کردن ترامپ به جلوگیری از تحویل جنگنده‌های اف – ۳۵ خبر داده بودند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در جریان سفری که ماه سپتامبر به واشنگتن داشت، در جریان رایزنی‌هایش با ترامپ موضوع خرید جنگنده‌های اف ۱۶ و اف ۳۵ را مطرح کرده بود. درخواستی که با این واکنش ترامپ مواجه شده بود: «ما نیز انتظارات خاصی داریم.»
موضوع به سال ۲۰۱۹ برمی‌گردد که آمریکا، ترکیه را از برنامه توسعه F-35 حذف کرد. زمانی که ترکیه قرارداد خرید سامانه اس – ۴۰۰ روسی را منعقد کرد و آمریکا به گفته تحلیلگران و مقامات سیاسی این کشور با بزرگترین ترسش روبرو شد: «لو رفتن کدهای امنیتی F-35 و دسترسی روسیه به آن‌ها.» هرچند مقامات ترکیه‌ای از همان زمان بر این موضوع تاکید داشته‌اند که سامانه‌های روسی با سیستم‌های ناتو ترکیب نخواهد شد، اما این اطمینان‌‌دهی‌ها نتوانست نظر واشنگتن را جلب کند. هرچند درباره جنگنده‌های اف ۱۶ مخالفتی در رسانه‌ها و تحلیل‌ها دیده نشده است. در حال حاضر نیز ۳ نسخه از این جنگنده چندمنظوره آمریکایی ستون فقرات نیروی هوایی ترکیه را تشکیل می‌دهد.
تغییر توازن نظامی در مرکز آشوب
خاورمیانه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بار دیگر به یکی از نقاط کانونی بحران در جهان تبدیل شد که طی دو سال گذشته، تحولاتی سریع را تجربه کرد. عربستان و ترکیه به خصوص پس از این رخداد، بیش از پیش در تحولات خاورمیانه نقش پیدا کردند. ورود جنگنده‌های نسل پنجم برتری هوایی به اسکادران‌های آنان اگر چه به تنهایی تعیین‌کننده برتری نظامی نیست، اما عاملی تعیین‌کننده در برقراری توازن نظامی در خاورمیانه محسوب می‌شود. در شرایطی که هندسه امنیتی منطقه تا حد زیادی تغییر کرده است: نظام سیاسی در سوریه ساقط شد و نفوذ آنکارا و ریاض را تا حد قابل توجهی افزایش داد، شرایط در لبنان تغییر کرده، ایران و اسرائیل به درگیری نظامی مستقیم رسیدند و مسیر پیش روی بحران میان ایران و آمریکا مشخص نیست.
در کنار این اخبار، می‌توان گوشه چشمی نیز به اخبار مربوط به تلاش‌های ایران برای بازسازی توان هوایی و پدافندی خود داشت که از گوشه و کنار به رسانه‌ها راه پیدا می‌کند. اخباری که می‌گوید ایران به دنبال تامین جنگنده‌های نسل جدید از چین و روسیه و سیستم‌های پدافندی از این دو کشور به علاوه بلاروس است.