به گزارش خبرگزاری تسنیم از میامی، آغاز برداشت آفتابگردان در منطقه کالپوش، بار دیگر نگاه‌ها را به نقش این محصول راهبردی در اقتصاد کشاورزی استان سمنان جلب کرده است؛ محصولی که در سال‌های اخیر نه‌تنها چهره دیم‌زارهای شرق استان را دگرگون کرده، بلکه سهم مهمی در تأمین نیاز بازار و حفظ معیشت خانوارهای روستایی ایفا کرده است.
امسال بیش از 2 هزار و 200 هکتار از اراضی کشاورزی این منطقه به کشت آفتابگردان اختصاص یافت؛ عددی که به‌خوبی نشان می‌دهد این محصول همچنان یکی از ارکان اصلی نظام کشت کالپوش به شمار می‌رود.
به گفته سید محمد حسینی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میامی، 2 هزار و 180 هکتار از این میزان به‌صورت دیم و 20 هکتار به شکل آبی کشت شده است.
این گستره وسیع کشت، کالپوش را در ردیف مناطق مهم تولید آفتابگردان در کشور قرار داده؛ به‌ویژه آنکه این محصول در سال‌های اخیر به یکی از اقلام مهم بازار تخمه و صنایع روغن‌کشی تبدیل شده است. از سوی دیگر، کشت آفتابگردان، با توجه به اقلیم نیمه‌خشک منطقه، یکی از مناسب‌ترین انتخاب‌ها برای دیم‌زارهای کالپوش محسوب می‌شود.
تأثیر خشکسالی و چالش تولید
با اینکه سال‌های پرباران میانگین تولید آفتابگردان در مزارع کالپوش به حدود 2 تن در هر هکتار می‌رسد، اما خشکسالی و کاهش نزولات جوی در سال جاری، عملکرد مزارع دیم را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس برآورد کارشناسان جهاد کشاورزی، میانگین برداشت امسال در مزارع دیم، تنها 250 تا 300 کیلوگرم در هکتار پیش‌بینی شده است؛ رقمی که نسبت به سال‌های ترسالی، کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد و می‌تواند بر درآمد خانوارهای کشاورز منطقه اثر محسوس بگذارد.
در مقابل، مزارع آبی کالپوش همچنان از شرایط قابل قبولی برخوردارند و طبق برآوردها میزان برداشت در آنها تا دو تن در هر هکتار خواهد بود. این اختلاف فاحش بین تولید دیم و آبی، بار دیگر ضرورت توجه به توسعه سیستم‌های بهینه آبیاری، نوسازی و تجهیز اراضی و افزایش بهره‌وری منابع آب را برجسته می‌کند.
چرا کشاورزی کالپوش مهم است؟
منطقه کالپوش، علاوه بر گستره وسیع زیرکشت آفتابگردان، به دلیل ظرفیت‌های بالای زراعی و ویژگی‌های خاص اقلیمی، یکی از مهم‌ترین محورهای تولید محصولات دیم و آبی در شرق استان سمنان به شمار می‌رود.
بر اساس برآوردهای موجود، حدود 34 هزار هکتار از اراضی این منطقه قابلیت کشت دارند؛ ظرفیتی که آن را به یکی از پهنه‌های اصلی تولید محصولات دیم در استان تبدیل کرده است. این ویژگی باعث شده که کشت آفتابگردان، که یک محصول کم‌نیاز و سازگار با مناطق خشک است، جایگاه ویژه‌ای در الگوی کشت کالپوش پیدا کند.
از منظر جمعیتی، بیش از 19 هزار نفر، عمدتاً در قالب خانوارهای روستایی، در بخش کالپوش زندگی می‌کنند و وابستگی معیشتی بالایی به کشاورزی دارند. این وابستگی موجب شده هر تغییر در وضعیت تولید، از خشکسالی گرفته تا خسارت‌های سالانه سیلاب، به‌طور مستقیم اقتصاد منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
نمونه‌ای از این آسیب‌پذیری، خسارت‌های ناشی از سیلاب اخیر است که طبق گزارش‌ها، بیش از هفت هزار هکتار از اراضی کشاورزی را درگیر و حدود 238 میلیارد تومان ضرر به بخش کشاورزی وارد کرده است؛ رقمی که به‌خوبی اهمیت توجه به زیرساخت‌های حمایتی را نشان می‌دهد.
در کنار این تهدیدها، ظرفیت‌های مهمی نیز در حوزه پژوهش و بهبود تولید وجود دارد. در اراضی آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی کالپوش طی سال گذشته بیش از 30 رقم گندم دیم و 10 رقم جو کشت شده که نشان‌دهنده تلاش مستمر کارشناسان برای افزایش بهره‌وری و توسعه بذرهای مقاوم به تنش‌های اقلیمی است.
این طرح‌ها، در کنار برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، می‌تواند نقش کلیدی در کاهش اثرات خشکسالی و افزایش عملکرد محصولاتی نظیر آفتابگردان داشته باشد.
با توجه به وسعت اراضی، نیروی کار بومی، تنوع طبیعی منطقه و تجربه چند دهه‌ای کشاورزان در کشت دیم، کالپوش این پتانسیل را دارد که به یکی از قطب‌های پایدار تولید آفتابگردان، گندم دیم و محصولات کم‌آب‌بر در کشور تبدیل شود.
تحقق این چشم‌انداز، نیازمند سرمایه‌گذاری مستمر در آموزش روستاییان، حمایت مالی از کشت‌های اقتصادی، توسعه صنایع تبدیلی کوچک‌مقیاس و تقویت شبکه آبیاری در بخش‌های قابل توسعه است.
ظرفیت‌های فوق به‌خوبی نشان می‌دهد که کشت آفتابگردان در کالپوش نه‌تنها یک فعالیت فصلی، بلکه بخشی از یک اکوسیستم بزرگ کشاورزی است که می‌تواند آینده اقتصادی منطقه را تضمین کند.
اهمیت اقتصادی آفتابگردان برای کالپوش
آفتابگردان سال‌هاست که به یکی از محورهای اصلی اقتصاد روستایی منطقه تبدیل شده است. این محصول به دلیل دوره رشد کوتاه، مقاومت نسبی در برابر کم‌آبی، سازگاری با آفت‌های منطقه و هزینه تولید پایین، گزینه‌ای مناسب برای کشاورزان کالپوش است.
همچنین، بازار مصرف گسترده تخمه، افزایش تقاضای صنایع روغن‌کشی و امکان فروش مستقیم محصول، این کشت را برای روستاییان سودآور کرده است.
بخش قابل توجهی از اقتصاد خانوارهای کالپوشی در فصول پایانی تابستان و اوایل پاییز، وابسته به برداشت آفتابگردان است. در این ایام، خانواده‌ها با دقت و صرف زمان زیاد، کار جمع‌آوری، سرت کردن، پاک‌سازی و بسته‌بندی تخمه‌ها را انجام می‌دهند. این فعالیت‌ها علاوه بر ایجاد اشتغال فصلی، زمینه‌ساز رونق بازارهای محلی و افزایش گردش مالی در منطقه می‌شود.
چشم‌انداز توسعه و برنامه‌های حمایتی
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میامی تأکید کرده است که برنامه‌ریزی برای افزایش بهره‌وری این محصول در دستور کار قرار دارد. به گفته او، استفاده از بذرهای مقاوم، توسعه روش‌های نوین آبیاری، آموزش کشاورزان، تأمین نهاده‌های مناسب و حمایت‌های اعتباری از جمله اقداماتی است که می‌تواند عملکرد تولید را در سال‌های آینده بهبود بخشد.
کارشناسان نیز معتقدند که با توجه به تغییرات اقلیمی، سازگاری محصولاتی مانند آفتابگردان اهمیت دوچندان پیدا کرده و تکیه بر کشت‌های کم‌آب‌بر، آینده امنیت غذایی استان را تضمین خواهد کرد.
از سوی دیگر، توجه به صنایع تبدیلی و بسته‌بندی می‌تواند ارزش افزوده محصول را افزایش دهد. در حال حاضر بسیاری از کشاورزان، محصول خود را به‌صورت خام به بازار عرضه می‌کنند، در حالی که ایجاد کارگاه‌های کوچک فرآوری مانند شورکارخانه‌ها، بسته‌بندی تخمه و روغن‌کشی محلی می‌تواند درآمد روستاییان را چند برابر کند.
نقش کلیدی کشت آفتابگردان در امنیت غذایی و زیست‌محیطی
افزون بر مزایای اقتصادی، کشت آفتابگردان برای اکوسیستم کالپوش نیز حائز اهمیت است. این محصول با داشتن ریشه‌های عمیق، موجب بهبود ساختار خاک، افزایش نفوذپذیری و کاهش فرسایش می‌شود؛ مسئله‌ای که برای مناطقی مانند کالپوش به عنوان قطب مهم کشاورزی استان سمنان اهمیت ویژه دارد.
درآن سو، آفتابگردان با جذب مقادیر قابل توجهی از نور خورشید و تولید «بیومس» بالا، می‌تواند نقش مثبتی در حفظ پایداری مزارع دیم داشته باشد.
به هر روی باید گفت که کالپوش امروز نه‌تنها یک پهنه کشاورزی، بلکه یکی از قطب‌های مهم تولید آفتابگردان کشور است؛ قطبی که با وجود چالش‌های ناشی از خشکسالی، همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و به‌عنوان تکیه‌گاه اقتصادی ده‌ها روستا عمل می‌کند.
توسعه کشت این محصول، تقویت زیرساخت‌های آبیاری، حمایت از کشاورزان و ایجاد زنجیره ارزش آفتابگردان، می‌تواند کالپوش را به الگویی موفق در مدیریت کشاورزی کم‌آب‌بر استان سمنان تبدیل کند.
آینده کشاورزی در مناطق نیمه‌خشک، نیازمند محصولاتی مقاوم، کم‌هزینه و اقتصادی است؛ و آفتابگردان، همچون نامش، همچنان یکی از روشن‌ترین امیدهای کالپوش برای تداوم حیات کشاورزی و رونق روستاهای این منطقه به شمار می‌رود.
انتهای پیام/