به گزارش ایرنا، در سال‌های اخیر، اراضی زراعی شهرهای حاشیه دریاچه ارومیه با مشکلات جدی از جمله کم‌آبی و شور شدن آب‌های زیرزمینی مواجه بوده‌اند و کارشناسان برای رفع این چالش‌ها پیشنهادهای متعددی ارائه کرده‌اند. یکی از راهکارهای کلیدی، اجرای طرح «کشت جایگزین» بود که در مصوبات ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه به آن توجه ویژه‌ای شده و جهاد کشاورزی به‌عنوان مجری اصلی آن معرفی شده است.
در قالب این طرح، محصولاتی با نیاز کم‌آبی و بازده بالا مانند پسته، گردو، بادام و زعفران معرفی و ترویج شدند تا ضمن افزایش درآمد سرانه کشاورزان، الگوی کشت منطقه به‌صورت هوشمندانه تغییر یابد. این محصولات نه‌تنها متناسب با شرایط اقلیمی منطقه بودند، بلکه برای بسیاری از کشاورزان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی، فرصت سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری اقتصادی فراهم کردند.
در این میان زعفران، که به «طلای سرخ ایران» مشهور است، یکی از موفق‌ترین گزینه‌ها بود. این گیاه مقاوم و مغذی، با اقلیم خاص شمال‌غرب ایران سازگار شد و امید تازه‌ای برای کشاورزان و احیای اراضی پیرامون دریاچه ایجاد کرد. امروز، زمین‌هایی که روزگاری در همسایگی سواحل دریاچه ارومیه قرار داشتند، به مزرعه‌های زعفران تبدیل شده و بوی این محصول ارزشمند فضای منطقه را پر کرده است.
کشت زعفران در حاشیه دریاچه ارومیه نمادی از تلاش انسان برای سازگاری با طبیعت و بهره‌وری از منابع در دوران خشک‌سالی است. این اقدام نشان‌دهنده یک تغییر هوشمندانه در الگوی کشاورزی شمال‌غرب کشور و گامی مهم در مسیر پایداری اقتصادی و زیست‌محیطی منطقه محسوب می‌شود؛ به‌طوری که هم‌اکنون ۷۴ هکتار از اراضی زراعی استان با عطر زعفران معطر شده است.
کشاورزی که زعفران خوی را با دستان خود تولید و جهانی کرد
بلال محمدی، دانش‌آموخته رشته کشاورزی و ۳۵ ساله، حدود هشت سال پیش وارد عرصه تولید زعفران شد. او پس از گذراندن دوره‌های آموزشی در ارومیه و تهران، فعالیت خود را به‌عنوان تولیدکننده حرفه‌ای آغاز کرد.
وی ابتدا در خوی به کشت گلخانه‌ای زعفران پرداخت، اما پس از مدتی با مهاجرت به سلماس، تولید این محصول را در این شهرستان ادامه داد.
محمد درباره تجربه خود به خبرنگار ایرنا گفت: کشت زراعی زعفران در خاک‌های استان مناسب است، اما کشت گلخانه‌ای نیز مزایای خاص خود را دارد، چرا که مصرف آب در آن ۱۰ تا ۱۵ برابر کمتر است.
به گفته این کشاورز در کشت زراعی چالش‌های بسیاری علاوه بر کمبود آب وجود دارد و باید همیشه سر زمین بود چرا که بعضی ها گُل های زعفران را با خاکش یکجا و یک شبه می‌برند و به همین دلیل برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد تا چند نفر نگهبان پای پیازهای زعفران بگذارد.
برداشت زعفران
درآمد ۳۰۰ میلیونی از زمین ۷۰ متری
وی با اشاره به چالش‌های کشت زراعی اضافه کرد: علاوه بر کم‌آبی، سرکشی مستمر به زمین ضروری است، زیرا برخی افراد گل‌های زعفران را با خاک یکجا و در یک شب برداشت می‌کنند و این برای کشاورز در صورت استخدام نگهبان صرفه اقتصادی ندارد. در مقابل، کشت گلخانه‌ای با کاهش مصرف آب و زمان کوتاه کشت، درآمد قابل توجهی ایجاد می‌کند؛ از یک مکان ۷۰ متری می‌توان به‌راحتی یک کیلو زعفران برداشت کرد که حدود ۳۰۰ میلیون تومان درآمد دارد.
این تولیدکننده با بیان اینکه کشت و فرآوری زعفران به رونق تولید محلی و اشتغال خانگی کمک می‌کند، گفت: اغلب افراد فعال در این حوزه از اعضای خانواده برای تولید، فرآوری و بازاریابی استفاده می‌کنند که به اقتصاد خانگی نیز رونق می‌بخشد.
محمدی علاوه بر تولید، در بسته‌بندی و صادرات خرد این محصول نیز فعال است و سالانه ۱۵ کیلوگرم زعفران را از شرق کشور خریداری، بسته‌بندی و روانه ترکیه می‌کند تا درآمدی برای خود ایجاد کند.
با این حال، او از کمبود حمایت مسئولان گلایه دارد و می‌گوید: از مسوولان منطقه ای گرفته تا بنیاد برکت که همه وعده حمایت داده‌اند، اما حتی سلامم را هم نداده‌اند.
این کشاورز توضیح می‌دهد: بارها درخواست تسهیلات کرده‌ام، اما کسی در چهارچوب قانون کاری برای من نکرده است. متعجبم که چگونه برخی افراد وام‌های چند میلیاردی را در کمتر از چند ماه دریافت می‌کنند، اما من با وجود تلاش و ارائه طرح‌های تولیدی، هنوز نتوانسته‌ام از تسهیلات کم‌بهره بهره‌مند شوم.
محمدی معتقد است تسهیل صادرات خرد چمدانی و رسمی، ایجاد مسیرهای حقوقی ساده و حذف بروکراسی‌های گمرکی برای تولیدکنندگان کوچک می‌تواند گامی مؤثر در حمایت از تولید داخلی باشد.
او همچنین بر تشکیل شبکه‌های تعاونی زعفران‌کاران منطقه‌ای برای تجمیع قدرت چانه‌زنی و بازاریابی مشترک تأکید کرد.
این تولیدکننده خواهان حضور واقعی نهادهای حمایتی از جمله بنیاد برکت، جهاد کشاورزی و صندوق توسعه ملی در عرصه تولید شد و گفت: حضور واقعی این نهادها می‌تواند زمینه‌ساز رونق تولید باشد، نه اینکه حمایت‌ها فقط در حد وعده و وعید باقی بماند. همچنین لازم است نظارت شفاف بر تخصیص وام‌ها در اجرای مستقیم حمایت‌ها اعمال شود.
برداشت زعفران
برداشت زعفران از ۷۴ هکتار اراضی آذربایجان‌غربی آغاز شد
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی اعلام کرد که برداشت زعفران از ۷۴ هکتار اراضی زیر کشت این محصول در استان آغاز شده است.
حکمت جعفری با اشاره به تولید سالانه ۲۵۰ کیلوگرم زعفران در استان افزود: ۹۳ بهره‌بردار به طور مستقیم در این بخش فعالیت دارند.
وی با بیان اینکه هر هکتار زعفران حدود ۱۵۰ نفرروز اشتغال غیرمستقیم ایجاد می‌کند، اظهار کرد: سطح زیرکشت این محصول در استان سالانه نزدیک به ۱۰ هزار نفرروز اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است.
معاون جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی کوچک‌بودن اراضی و خرده‌مالکی را از مهم‌ترین چالش‌های زعفران‌کاران عنوان کرد و گفت: هزینه‌های بالای تولید نیز سودآوری این محصول را کاهش داده است.
به گفته وی، در راستای افزایش بهره‌وری و حمایت از کشاورزان، طرح‌ها و ایده‌های نو مورد بررسی قرار گرفته و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان در دستور کار قرار دارد.
جعفری ارائه مشاوره تخصصی و تسهیلات بانکی به زعفران‌کاران را از برنامه‌های حمایتی این سازمان برشمرد و افزود: با توجه به مصرف پایین آب در کشت زعفران، این گیاه از محصولات امیدبخش برای توسعه کشاورزی استان و مؤثر در روند احیای دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: کشت زعفران در مناطق معرفی‌شده از سوی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان، باعث افزایش سودآوری برای فعالان این حوزه شده است.
به گزارش ایرنا، داستان بلال محمدی تنها روایت یک کشاورز زعفران‌کار نیست؛ نماد تلاش بی‌وقفه کشاورزانی است که با حداقل امکانات، چرخه تولید را زنده نگه می‌دارند و امید را در اقتصاد محلی می‌کارند. رویش دوباره زعفران در گلخانه کوچک او نشان می‌دهد که حتی در شرایط سخت و کم‌آبی می‌توان محصولی جهانی برداشت کرد و با استفاده بهینه از منابع آب، کشاورزی پایدار را ممکن ساخت.
با این حال، این ظرفیت‌ها بدون حمایت واقعی و تسهیلات شفاف در خطر فرسودگی قرار دارند. زعفران‌کاران شمال‌غرب کشور به سیاست‌های اجرایی مؤثر، صندوق‌های تخصصی با مدیریت استانی، تسهیلات کم‌بهره، توسعه زیرساخت‌های گلخانه‌ای کم‌آب، تضمین خرید و قیمت‌گذاری منصفانه و شبکه‌های تعاونی منطقه‌ای نیاز دارند تا پتانسیل صادراتی «طلای سرخ ایران» حفظ شود.
تجربه محمدی ثابت می‌کند که با دانش، نوآوری، پشتکار و مدیریت هوشمند منابع آبی، می‌توان از دل خاک کم‌آب محصولی ارزشمند برداشت کرد؛ اما تحقق این پتانسیل تنها با همراهی واقعی نهادهای حمایتی ممکن است.