به گزارش «فیز دات ارگ» (phys.org)، در یک پژوهش جدید، پژوهشگران «شکاف سنی زیستی‌رفتاری» (Biobehavioral Age Gap) یا به اختصار (BAG) را در بیش از ۸۰ هزار شرکت‌کننده ۵۱ تا ۹۰ ساله از ۲۷ کشور اروپایی تحلیل کردند. به این معنا که سنی زیستیِ هر فرد را بر اساس داده‌های سلامت و سبک زندگی محاسبه کردند و سپس آن را با سن واقعی او مقایسه کردند. آنها دریافتند افرادی که تنها به یک زبان صحبت می‌کنند، دو برابر بیشتر از افراد چندزبانه احتمال دارد دچار پیری شتاب‌یافته شوند.

پژوهشگران این احتمال را مطرح می‌کنند که این اثر حفاظتی ممکن است از تلاش ذهنی مداومی ناشی شود که برای مدیریت هم‌زمان چند زبان مورد نیاز است. یافته‌های این مطالعه در ژورنال Nature Aging منتشر شده است.

درک جمعیت در حال پیرشدن

جمعیت جهانی با سرعت بیشتری نسبت به گذشته در حال پیر شدن است؛ زیرا به واسطه بهبود نظام‌های مراقبت سلامت، طول عمر افزایش یافته است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) برآورد می‌کند که تا سال ۲۰۳۰، از هر شش نفر یک نفر ۶۰ سال یا بیشتر خواهد داشت.
با پیرتر شدن جمعیت، بروز اختلالاتی مانند کاهش توان شناختی و زوال عقل نیز افزایش می‌یابد. درک بهتر علل این اختلالات و آنچه ممکن است در پیشگیری از آنها مؤثر باشد، اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است.

مطالعات نشان داده‌اند که مشکلات مرتبط با افزایش سن را نمی‌توان صرفا به عوامل زیستی نسبت داد؛ زیرا چندین عامل سبک زندگی نیز در سرعت یا کندی روند پیری نقش دارند. توانایی صحبت کردن به چند زبان به عنوان عاملی که تاثیری مثبت بر سلامت مغز دارد، مطرح شده است. گزارش‌هایی وجود داشته که نشان می‌دهد چندزبانه بودن می‌تواند در برابر پیری سریع‌تر نقش محافظتی داشته باشد.

با این حال، بسیاری از این مطالعات روی جمعیت‌های بالینی انجام شده‌اند که در آنها افراد پیشاپیش علائم کاهش شناختی مانند بیماری آلزایمر یا اختلال شناختی خفیف، را نشان می‌دادند. این موضوع بدان معناست که ما داده‌های طولانی مدت کافی از افراد سالم در جمعیت‌های بزرگ نداریم و همین امر میزان قابل تعمیم بودن این یافته‌ها را محدود می‌کند.

چرا نباید از شصت ساله شدن بترسیم

برای پرکردن این خلاها، پژوهشگران این مطالعه از یک ابزار رایانشی جدید و معتبر ــ BAG ــ برای سنجش پیری سریع‌تر یا کندتر در یک گروه بزرگ شامل ۸۶ هزار ۱۴۹ بزرگسال سالم از سراسر اروپا استفاده کردند.

این مدل مجموعه‌ای از عوامل تأثیرگذار را ترکیب می‌کند؛ از جمله عوامل محافظتی مانند مهارت‌های شناختی قوی، تحصیلات و فعالیت بدنی و نیز عواملی که با افزایش خطر مشکلات سلامت مرتبط هستند؛ مانند بیماری‌های قلبی، جنسیت زن در برخی شاخص‌های سلامت، و اختلالات حسی تا سن زیستی فرد را تخمین بزند و آن را با سن تقویمی مقایسه کند. BAG مثبت یا بزرگ‌تر از صفر یعنی فرد سریع‌تر در حال پیرشدن است و نمایه زیستی‌رفتاری او مسن‌تر از سن واقعی‌اش به‌نظر می‌رسد. امتیاز منفی به این معناست که فرد پیریِ به تأخیر افتاده را تجربه می‌کند که با وجود منفی بودن عدد، یک نشانه مطلوب است. 

مغز یک تمرین حسابی دریافت می‌کند

این پژوهش نشان داد افرادی که تنها به یک زبان صحبت می‌کنند (تک‌زبانه‌ها)، احتمالا بیش از افراد چندزبانه در معرض پیری سریع‌تر قرار دارند.

در مطالعات مقطعی که در آن BAG تمام شرکت‌کنندگان به‌صورت هم‌زمان ارزیابی شد، مشخص شد افراد چندزبانه دو برابر کمتر احتمال دارد نشانه‌های پیری شتاب‌یافته را نشان دهند. در پیگیری‌های بلندمدت که شرکت‌کنندگان در گذر زمان پیگیری شدند، این مطالعه همچنین نشان داد تک‌زبانه‌ها ۱٫۴ برابر بیشتر احتمال دارد دچار پیری شتاب‌یافته شوند.

تیم پژوهش دریافت که اثر حفاظتی به صورت «وابسته به دُز» است؛ یعنی هرچه فرد زبان‌های بیشتری بداند، سطح حفاظت در برابر پیری قوی‌تر خواهد بود. پژوهشگران این موضوع را به این واقعیت نسبت می‌دهند که حتی زمانی که فرد از همه زبان‌های خود استفاده نمی‌کند، این زبان‌ها همچنان در مغز فعال باقی می‌مانند. هر زبان اضافی تقاضای بیشتری برای توجه، عملکرد اجرایی و حافظه ایجاد می‌کند و این امر به مرور زمان تاب‌آوری شناختی را افزایش می‌دهد.

پژوهشگران امیدوارند این یافته‌ها سیاست‌گذاران را تشویق کند که آموزش چند زبان را نه فقط یک مهارت ارتباطی بلکه ابزاری برای حفظ چابکی و سلامت مغز بدانند.