به گزارش برنا؛ جنوب شرق ایران در سال‌های اخیر به نقطه‌ای تبدیل شده که تحولات اقتصادی آن فراتر از مرزهای ملی معنا پیدا می‌کند، استان سیستان و بلوچستان که روزگاری تنها در نقش یک گذرگاه مرزی ظاهر می‌شد، امروز در مرکز راهبردی قرار گرفته که کشورهای همسایه برای اتصال به آب‌های آزاد و مسیرهای امن تجارت جهانی به آن تکیه می‌کنند؛ در چنین فضایی، سفر هیأت اقتصادی افغانستان نه یک رویداد تنها دیپلماتیک، بلکه بخشی از روندی است که نشان می‌دهد جغرافیای ترانزیت در حال بازتعریف و چابهار در این بازآرایی نقشی محوری یافته است.
تحولات اخیر نشان می‌دهد افغانستان پس از دوره‌ای طولانی از بی‌ثباتی، تلاش دارد جایگاه خود را در شبکه تجارت منطقه‌ای بازیابد، این کشور به دلیل وابستگی شدید به مسیرهای واردات و صادرات، بیش از هر زمان دیگری به راه‌های امن، کم‌هزینه و قابل پیش‌بینی نیاز دارد. چابهار و مرز میلک دقیقاً پاسخ به همین نیاز است؛ مسیرهایی که امکان انتقال کالا با سرعت بیشتر، هزینه کمتر و ظرفیت بالاتر را فراهم می‌کند و به همین دلیل در راهبرد جدید اقتصادی افغانستان جایگاهی کلیدی یافته‌اند.
جنوب شرق ایران در آستانه ورود به مرحله‌ای تازه از نقش‌آفرینی قرار دارد؛ مرحله‌ای که در آن چابهار نه فقط یک بندر، بلکه نقطه اتصال راهبردی برای اقتصادهای در حال رشد منطقه است
ایران نیز با توجه به موقعیت بی‌بدیل خود در اتصال اقیانوس هند به آسیای مرکزی و حتی اروپا، تلاش دارد جنوب شرق کشور را به موتور محرک توسعه مرزی و منطقه‌ای بدل کند. سرمایه‌گذاری‌های گسترده در راه‌آهن، جاده‌های ترانزیتی و زیرساخت‌های بندری در همین چارچوب قابل تحلیل است، از نگاه ایران، تقویت تجارت با افغانستان نه‌تنها یک منفعت اقتصادی بلکه عاملی برای ثبات‌سازی و کاهش فشارهای معیشتی در مناطق مرزی به‌شمار می‌رود.
نشست مشترک اقتصادی ایران و افغانستان در هیرمند، هنگامی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم بخش زیادی از ظرفیت‌های موجود طی سال‌ها به دلیل نبود هماهنگی عملیاتی، ضعف زیرساخت‌ها و مشکلات مرزی بهره‌برداری نشده است، این نشست تلاش کرد برای نخستین‌بار یک نقشه راه مشترک با زمان‌بندی مشخص ارائه دهد و توافق‌هایی را به مرحله اجرا نزدیک کند که سال‌ها روی کاغذ مانده بود، در واقع محور این توافق‌ها، افزایش حجم تجارت، کاهش زمان تردد، برقراری مسیرهای جایگزین و تکمیل پروژه‌های زیربنایی است.
نگاه ۲ کشور به توسعه مرزی تنها محدود به تجارت کالا نیست؛ بلکه ابعادی از اشتغال، سرمایه‌گذاری، زیرساخت صنعتی، لجستیک و حتی انرژی را نیز دربرمی‌گیرد، افغانستان به‌دنبال بازسازی صنایع خود است و ایران این فرصت را دارد که با تکیه بر توان فنی و ظرفیت‌های بندری، نقش تأمین‌کننده تجهیزات، مواد اولیه و مسیر انتقال را بر عهده بگیرد. این همکاری اگر به شکلی پایدار مدیریت شود می‌تواند زنجیره ارزش مشترکی ایجاد کند که منافع آن به هر ۲ طرف برسد.
نکته حائز اهمیت دیگر پیوند مسائل اقتصادی با پویایی‌های سیاسی و امنیتی منطقه است ۲ کشور به‌خوبی می‌دانند که هرگونه اختلال در روابط مرزی، تأثیر مستقیمی بر امنیت، مهاجرت، رفاه و حتی روابط بین‌المللی دارد بنابراین بخش مهمی از توافق‌های جدید بر ایجاد ثبات در مدیریت آب، جلوگیری از تعارض منافع و تقویت همکاری‌های امنیتی استوار است، همین رویکرد سبب شده مذاکرات اخیر با پرهیز از تنش و تمرکز بر منافع مشترک پیش برود.
مرز میلک می‌تواند به یکی از پررفت‌وآمدترین کریدورهای تجاری تبدیل شود
مجموع این عوامل نشان می‌دهد جنوب شرق ایران در آستانه ورود به مرحله‌ای تازه از نقش‌آفرینی قرار دارد؛ مرحله‌ای که در آن چابهار نه فقط یک بندر، بلکه نقطه اتصال راهبردی برای اقتصادهای در حال رشد منطقه است، اگر برنامه‌های اعلام‌شده عملی شود، مرز میلک می‌تواند به یکی از پررفت‌وآمدترین کریدورهای تجاری تبدیل شود و توافق ۱۰ میلیارد دلاری میان ۲ کشور، از زمره وعده‌های آرشیوی به واقعیتی قابل اندازه‌گیری بدل خواهد شد.
در ادامه این روند و برای روشن‌تر شدن ابعاد توافق‌ها و برنامه‌های مشترک، مرور دیدگاه‌ها و توضیحات مسوولان حاضر در نشست مشترک اقتصادی ایران و افغانستان اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، چرا که هر کدام از آنان بخش‌هایی از پازل همکاری را تشریح کرده و نشان می‌دهند چگونه زیرساخت‌ها، اهداف اقتصادی، اراده سیاسی و ظرفیت‌های مرزی قرار است در کنار هم قرار بگیرند و مسیر تازه‌ای از تعاملات دو کشور را شکل دهند.
توافق تازه ایران و افغانستان: جهش در توسعه منطقه آزاد سیستان و تسریع همکاری‌های تجاری
چابهار مسیر امن، رقابتی و محور توسعه مشترک
وزیر صنعت و تجارت افغانستان با اشاره به آغاز مرحله تازه‌ای از سیاست اقتصادی افغانستان اظهار کرد: این کشور پس از تثبیت امنیت و یکپارچگی خود اکنون تمرکز را بر گسترش تجارت با همسایگان گذاشته است و قصد دارد نیازهای جمعیت ۴۰ میلیونی خود را از مسیرهای مطمئن و اقتصادی تأمین کند؛ وی به همین دلیل چابهار و مرز میلک را ۲ ظرفیت اصلی و تعیین‌کننده در راهبرد جدید تجارت خارجی افغانستان معرفی کرد و آن‌ها را موتور افزایش صادرات و واردات کشورش دانست.
با توافق ایران و افغانستان، عملیات احداث مسیر زمینی دوم مرز میلک آغاز شد؛ مسیر جدیدی که ظرفیت تردد روزانه ۱۰۰۰ خودرو را فراهم کرده و جریان ۱۰ میلیارد دلار تجارت را تقویت می‌کند
نورالدین عزیزی با بیان اینکه افغانستان در سال‌های اخیر بخش مهمی از صادرات خود را از طریق بنادر ایران انجام داده است بیان کرد: کابل متعهد است حجم تجارت دوجانبه را از سطح فعلی به ۱۰ میلیارد دلار برساند و این امر زمانی محقق می‌شود که موانع مرزی برطرف، روند بازرسی‌ها کوتاه و مسیرهای ترانزیتی رقابتی‌تر شوند و برنامه‌ها نه روی کاغذ، بلکه در میدان عمل اجرا شود.
وی توسعه همکاری‌های اقتصادی را تنها به انتقال کالا محدود نکرد و بر ضرورت گسترش اشتغال، آموزش‌های مهارتی و بهره‌برداری مشترک از ظرفیت‌های زراعی، صنعتی و معدنی ۲ کشور اشاره کرد و گفت: ایجاد سردخانه‌های استاندارد، نمایندگی‌های تجاری و مسیر زمینی دوم در مرز میلک به طور مستقیم بهره‌وری تجارت را افزایش داده و احیای مسیر تاریخی ابریشم برای هزاران خانواده ایرانی و افغانستانی را ممکن می‌کند.
وزیر صنعت و تجارت افغانستان درباره منابع آبی مشترک اظهار کرد: افغانستان سیاست خود را بر پایش دقیق وضعیت منابع آب و همکاری کامل با ایران استوار کرده و هرگونه اقدام در این حوزه با هماهنگی ۲ طرف انجام می‌شود و این رویکرد نشانه‌ای از حسن نیت، احترام متقابل و تعهد به اصول همسایگی بوده و قرار است پروژه‌های مرزی و توافقات اقتصادی نیز در همین چارچوب مرحله‌به‌مرحله عملیاتی شوند.
میلک نقطه جهش تجارت دوجانبه می‌شود
استاندار سیستان و بلوچستان در تشریح ابعاد توافق‌های صورت‌گرفته اظهار کرد: بازدید مشترک ۲ هیأت و بررسی ظرفیت‌های مرزی منجر به امضای صورت‌جلسه همکاری‌های مشترک شد که می‌تواند بخش عمده مبادلات ۲ کشور را مدیریت کند و دسترسی منحصر به‌فرد مرز میلک به بندر چابهار این امکان را فراهم می‌آورد که مسیر ترانزیت کالا از افغانستان به آب‌های آزاد با هزینه کمتر و ظرفیت بالاتر شکل بگیرد و همین ویژگی این نقطه را به یکی از کانون‌های اصلی سرمایه‌گذاری مشترک تبدیل کرده است.
منصور بیجار با اشاره به پروژه‌های زیرساختی سیستان و بلوچستان ادامه داد: راه‌آهن چابهار - زاهدان و جاده‌های ترانزیتی مرتبط با مرز میلک در حال تکمیل است و هدف کوتاه‌مدت استان ایجاد امکان عبور روزانه یک‌هزار کامیون و افزایش تدریجی آن به بیش‌از ۲ هزار دستگاه است که اجرای این برنامه می‌تواند اقتصاد محلی، تجارت منطقه‌ای و ظرفیت اشتغال در سیستان و بلوچستان را متحول سازد.
وی به ظرفیت‌های هوایی سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: پنج فرودگاه فعال استان آمادگی برقراری پروازهای مستقیم با شهرهای افغانستان را دارند و این اقدام مسیر تازه‌ای برای مبادله کالا، رفت‌وآمد تجار و کوتاه‌تر شدن زمان عملیات بازرگانی ایجاد خواهد کرد و در کنار تخفیف‌های ویژه‌ای که استان برای تجار افغانستانی در نظر می‌گیرد می‌تواند هزینه تجارت مشترک را به شکل محسوسی کاهش دهد.
استاندار سیستان و بلوچستان به پروژه‌های عمرانی از جمله پل دوم جاده ابریشم، مسیرهای مرزی و زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره و بیان کرد: پیمانکاران ایرانی آمادگی دارند اجرای فوری بخش زیادی از طرح‌ها را برعهده گیرند و برخی هزینه‌ها در صورت توافق به‌طور مشترک تأمین می‌شود و این پروژه‌ها علاوه‌بر روان‌سازی عبور کالا، زمینه‌ساز شکل‌گیری بازارچه‌های مرزی، توسعه بسته‌بندی محصولات افغانستان و گسترش همکاری پایدار اقتصادی میان ۲ کشور خواهد شد.
زیرساخت‌های ارتباطی سیستان در آستانه تکمیل
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان با تشریح وضعیت طرح‌های عمرانی استان گفت: این استان طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در ساخت جاده‌های دوبانده، خط راه‌آهن و مسیرهای ترانزیتی انجام داده و اکنون این پروژه‌ها به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌توانند ظرفیت استان را برای نقش‌آفرینی در توسعه ملی و منطقه‌ای چند برابر کنند و حضور هیأت افغانستانی نشان داد این زیرساخت‌ها می‌توانند بخش مهمی از نیازهای لجستیکی کشور همسایه را نیز پاسخ دهند.
عطاالله اکبری افزود: موقعیت راهبردی سیستان و بلوچستان به گونه‌ای است که امکان افزایش تردد روزانه تا ۲ هزار کامیون وجود دارد و تکمیل پل جدید میلک و آغاز عملیات احداث پل خاکی موقت می‌تواند جریان عبور کالا را بدون وقفه تضمین کند و این مجموعه اقدامات باعث شده استان در عمل به یکی از محورهای ویژه تجارت و ترانزیت منطقه‌ای تبدیل شود.
وی درباره جزئیات پیشرفت پروژه‌ها عنوان کرد: راه‌آهن چابهار - زاهدان با ۸۰ درصد پیشرفت تا پایان سال یا سه‌ماهه نخست سال آینده تکمیل خواهد شد و جاده زاهدان - میلک نیز با ۶۳ درصد پیشرفت طی 2 سال آینده به صورت دوبانده آماده بهره‌برداری می‌شود و این پروژه‌ها ستون‌های اصلی توسعه مبادلات بین‌المللی در شرق کشور به شمار می‌روند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان تصریح کرد: تکمیل پل جدید، مسیر زمینی دوم و دیگر زیرساخت‌های مرزی ظرفیت مرز میلک را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد و هماهنگی با طرف افغانستانی برای سرعت‌بخشی به اجرای این طرح‌ها در جریان است و ترکیب این اقدامات چشم‌اندازی روشن از تبدیل استان به محور اصلی تجارت منطقه‌ای ارائه می‌دهد.
توافق تازه، آغاز تحول تجاری در منطقه آزاد
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان با اشاره بر اهمیت توافق جدید گفت: نشست مشترک اقتصادی ایران و افغانستان با هدف رفع فوری موانع و تسریع همکاری‌ها برگزار شد و نتیجه آن تدوین برنامه زمان‌بندی‌شده برای حل مسائل ترانزیت، تجارت و امور تجار بود و این توافق یکی از عملیاتی‌ترین تفاهم‌های ماه‌های اخیر در منطقه محسوب می‌شود.
منطقه آزاد سیستان به پایگاه اصلی تجارت ایران و افغانستان تبدیل خواهد شد و ظرفیت آن برای پذیرش پروژه‌های مشترک افزایش می‌یابد
حسین سنجرانی نقش استاندار سیستان و بلوچستان در پیشبرد مذاکرات را راهبردی توصیف کرد و افزود: هدف اصلی این نشست ایجاد جهش در روند توسعه منطقه آزاد سیستان است و با اجرایی شدن مصوبات، این منطقه به پایگاه اصلی تجارت ۲ کشور تبدیل خواهد شد و ظرفیت آن برای پذیرش پروژه‌های مشترک افزایش می‌یابد.
وی عنوان کرد: همکاری جدی طرف افغانستانی موجب شود آثار عملی این توافق به‌زودی در قالب رونق تجارت، افزایش اشتغال و توسعه زیرساخت‌ها در منطقه مرزی دیده شود و منطقه آزاد سیستان نیز تمامی حمایت‌های لازم برای سرمایه‌گذاران را فراهم خواهد کرد تا روند اجرا بدون وقفه ادامه یابد.
مدیرعامل منطقه آزاد سیستان با اشاره به آغاز عملیات ساخت مسیر زمینی دوم در نقطه صفر مرزی خاطرنشان کرد: این مسیر ظرفیت عبور روزانه حدود یک‌هزار خودرو را ایجاد می‌کند و می‌تواند بخش مهمی از توافق ۱۰ میلیارد دلاری تجارت میان ۲ کشور را تقویت کرده و جریان کالا را روان‌تر سازد و این اقدام نمونه‌ای روشن از عملیاتی شدن اراده دو کشور در توسعه مشارکت اقتصادی است.
نورالدین عزیزی وزیر صنعت و تجارت افغانستان، روز شنبه ۲۴ آبان ماه در راس یک هیأت اقتصادی از طریق پایانه مرزی میلک که به عنوان گذرگاه طلایی دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد شناخته می‌شود؛ به ایران سفر کرده است.
در این نشست با همراهی منصور بیجار استاندار سیستان و بلوچستان و جمعی از مسوولان اقتصادی و عمرانی استان به بررسی راه‌های توسعه مناسبات تجاری و رفع موانع بازرگانی بین ۲ کشور پرداخته شد.