اباذر کریمی پنابندانی - عضو کمیسیون ملی هوش مصنوعی - علم داده یعنی استفاده از اطلاعات + تحلیل + هوش مصنوعی برای فهمیدن الگوها و پیشبینی آینده.
به زبان سادهتر: علم داده کمک میکند از میان حجم زیادی از اطلاعات، نکتههای پنهانی را پیدا کنیم که به چشم انسان نمیآید و بر اساس آن تصمیم بهتر بگیریم.
امروزه هر دستگاه، هر خرید، هر حرکت در اینترنت و حتی هر پیام، یک «داده» تولید میکند. این دادهها اگر بدون تحلیل بمانند، فقط انبار میشوند؛
اما اگر با علم داده بررسی شوند، تبدیل میشوند به:
• پیشبینی
• کاهش هزینه
• افزایش سود
• مدیریت بهتر
• و حتی نجات جان انسانها.
کاربردهای مهم علم داده با مثالهای واقعی
۱. شهرهای هوشمند؛ پیشبینی ترافیک و آلودگی
شهرداریها میتوانند با تحلیل دادههای ترافیکی، دوربینها و حتی آبوهوا، ساعت شلوغی آینده را پیشبینی کنند.
مثال:
سامانههای هوشمند در شهرهای بزرگ دنیا مسیرهای پرترافیک فردا را از امروز پیشبینی کرده و چراغهای راهنمایی را هوشمند تنظیم میکنند.
نتیجه؟
کاهش آلودگی و صرفهجویی در زمان مردم.
۲. بانکها؛ جلوگیری از تقلب و بدهکاری
بانکها با تحلیل الگوهای رفتاری تراکنشها، عملیات مشکوک را پیدا میکنند.
مثال:
اگر کارت فرد در تهران باشد اما ناگهان تراکنشی از استان دیگر انجام شود، سیستم به بانک هشدار میدهد.
نتیجه؟
امنیت بیشتر و جلوگیری از سرقت مالی.
۳. بیمارستانها؛ پیشبینی بیماری قبل از شدت گرفتن
علم داده هزاران پرونده پزشکی را بررسی میکند و الگوهای خطر را پیدا میکند.
مثال:
برای بیماران قلبی، سیستم میتواند پیشبینی کند چه کسی در ۶ ماه آینده احتمال سکته دارد.
نتیجه؟
پیشگیری بهجای درمان و نجات جان انسانها.
۴. فروشگاهها؛ فهمیدن سلیقه مشتری و افزایش فروش
با تحلیل خریدهای گذشته، میتوان رفتار آینده مشتری را حدس زد.
مثال:
اگر مشتری هر ماه پوشک بخرد، فروشگاه میتواند قبل از پایان ماه، پیشنهاد تخفیف برای پوشک یا دستمال مرطوب بفرستد.
نتیجه؟
فروش بیشتر و رضایت بالاتر مشتری.
۵. صنعت؛ پیشبینی خرابی دستگاهها
کارخانهها با نصب حسگرها روی ماشینآلات، داده تولید میکنند.
علم داده مشخص میکند یک دستگاه چه زمانی احتمال خراب شدن دارد.
مثال:
یک پمپ در پالایشگاه قبل از خراب شدن، لرزش کمی را تجربه میکند. مدل داده این لرزش را تحلیل کرده و هشدار میدهد.
نتیجه؟
جلوگیری از توقف تولید و صرفهجویی چند میلیاردی.
۶. شبکههای اجتماعی؛ شناخت رفتار کاربران
اینستاگرام، یوتیوب و تیکتاک با علم داده تشخیص میدهند کاربر چه چیزهایی را دوست دارد.
مثال:
اگر شما همیشه ویدیوهای ماشین را نگاه کنید، الگوریتم بهمرور ویدیوهای بیشتر مرتبط با خودرو به شما نشان میدهد.
نتیجه؟
افزایش رضایت کاربر و مصرف بیشتر محتوا.
۷. دولت و حکمرانی؛ تصمیمگیری علمی
دولتها از علم داده برای پیشبینی بحرانها استفاده میکنند.
مثال:
تحلیل الگوی مهاجرت، مصرف آب، نرخ بیکاری و قیمتها میتواند تصویر دقیقی از وضعیت آینده استانها بدهد.
نتیجه؟
برنامهریزی دقیق و کاهش خطاهای مدیریتی.