خبرگزاری آنا- علی رحمانی: اخیراً دولت پاکستان پیش‌نویس اصلاحیه قانون اساسی را به مجلس سنا ارائه کرده است که براساس آن، کنترل کامل تسلیحات هسته‌ای کشور را به ارتش می‌دهد و نقش قوای نظامی را پررنگ‌تر می‌کند. این پیش‌نویس پس از تأیید کابینه پاکستان به پارلمان ارائه شده است. با توجه به اهمیت راهبردی ارتش در صحنه تحولات سیاسی پاکستان، خبرنگار آنا با «قدرت الله الیکایی» کارشناس ارشد مسائل پاکستان گفت‌وگویی داشته است.
آنا: با توجه به ایجاد پست ریاست فرماندهی استراتژیک ملی، ساختار ارتش پاکستان به چه سمت‌وسویی می‌رود؟ جایگاه نهادهای سیاسی در سایه تمرکز قدرت نظامی دستخوش چه تحولی می‌شود؟
در خصوص این لایحه دو مطلب مهم وجود دارد که عبارتند از: دادن پست فرماندهی کل نیرو‌های مسلح به فرمانده ارتش یا فرماندهی نیروی زمینی که قبلاً در اختیار رئیس‌جمهور بود و ایجاد پست جدیدی برای فرماندهی سلاح‌های هسته‌ای.
هر کدام از این موارد، از زوایای مختلف قابل بررسی است.
در خصوص مورد اول باید گفت: اولاً در پاکستان ریاست جمهوری یک پست تشریفاتی است و اصلاً در کار‌های اجرایی دخالتی ندارد. مثلاً ما رؤسای جمهوری نظیر «محمد رفیق تارر» را در این کشور داشتیم که واقعاً خنثی بودند به همین دلیل رؤسای جمهور پاکستان نه خیلی بر اوضاع سیاسی این کشور مسلط هستند و نه خیلی نسبت به آن تأثیرگذارند که یک چنین سمت مهمی را در اختیار بگیرند.
همان‌طور که می‌دانید تمام امور نظامی در ارتش سیاست گذاری و اجرا می‌شود به نحوی که دولت و سایر نهاد‌ها هیچ دخالتی در این امور ندارند؛ بنابراین این پست به صورت تشریفاتی در اختیار رئیس‌جمهور بود و نظامیان، چون در شرایط فعلی موقعیت را مناسب دیدند، این پست را هم از رئیس‌جمهور گرفته و آن را به اختیار خود درآوردند تا در آینده مبادا رئیس‌جمهور یا اعضای دولت در این رابطه برای نظامیان مشکلی ایجاد کنند.
این مسئله بیشتر از این زاویه قابل بررسی است که در حال حاضر تمرکز تمام قدرت نظامی در دست نظامیان است. البته خود نظامیان روشی را برای این انتصابات گذاشته‌اند که خارج از بحث ما است. اما رئیس‌جمهور، نخست وزیر و دیگران دخالتی در آن ندارند و بیشتر نظامیان در این انتصابات تأثیرگذارند و این پست‌ها به عهده کسانی گذاشته می‌شود که یکسری مراحل را طی کرده باشند.
به همین دلیل، نظامیان خیلی از این بابت نگرانی ندارند، اما در حال حاضر این پست را به فرمانده ارتش به عنوان قویترین و بزرگترین نیروی نظامی پاکستان منتقل کرده‌اند تا خیالشان از این بابت برای همیشه راحت باشد مضاف بر این که نظامیان درصدد هستند با این کار قدرت زیادی به فرماندهی ارتش بدهند.
مطلب بعدی مربوط به امکاناتی است که دولت پاکستان برای ژنرال‌ها در نظر گرفته است. اگر چه نظامیان در پاکستان از امکانات و رفاه خوبی نسبت به همه اقشار جامعه برخوردارند، اما با تصویب نهایی این لایحه، امکانات و رفاه برای ژانرال‌ها به صورت مادام‌العمر در خواهد آمد تا برای همیشه خیالشان از مسائلی نظیر هزینه‌های زندگی راحت باشد.
آنا: نظر شما در رابطه با سپردن فرماندهی سلاح‌های هسته‌ای به دست نظامیان پاکستان و تأثیر جنگ نیابتی و مستقیم اسلام‌آباد-دهلی‌نو بر این مسئله چیست؟
به نظر من این مسئله از آن دسته مسائلی است که بیشتر نشأت گرفته از تغییر و تحولات جهانی است، زیرا ما اخیراً شاهد اظهار نظر‌هایی در خصوص از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای از سوی ترامپ و پوتین بوده‌ایم. البته وزیر خارجه روسیه نیز اخیراً اظهاراتی داشت مبنی بر این که آقای پوتین دستور انجام بررسی‌های لازم برای از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای را داده است؛ بنابراین با توجه به این تغییر و تحولات جهانی در خصوص مسائل هسته‌ای و با عنایت به این که کشور پاکستان نیز دارای سلاح‌های اتمی است و از طرفی هند نیز به عنوان همسایه و دشمن دیرینه پاکستان دارای سلاح‌های هسته‌ای است، به نظر می‌رسد این تغییر و تحولات بیشتر در این راستا است. اگرچه پیش از این نیز سلاح‌های هسته‌ای در اختیار ارتش بوده، اما در آن زمان یکسری اختیارات صوری در قبال این سلاح‌ها در اختیار رئیس‌جمهور بود که این اختیارات هم طبق این لایحه از مقام ریاست جمهوری گرفته و به ارتش منتقل شد.
به همین دلیل به نظر می‌رسد پاکستانی‌ها به دنبال پیش‌دستی کردن در قبال تحولات آتی هستند تا از این تحولات عقب نمانند و بتوانند از موجی که اخیراً به وسیله ترامپ به عنوان متحد هند ایجاد شده استفاده کنند. باید در آینده آزمایش‌های هسته‌ای قدرت‌های بزرگ را رصد کنیم تا ببینیم اوضاع به چه سمت و سویی می‌رود. اما به طور کلی می‌توان گفت این مسائل نشان دهنده این است که پاکستان به دنبال این است که تمرکز قدرت را در ارتش زیاد کند. زیرا ارتش این توان را دارد که در مقابل تهدیدات محکم بایستد و از پاکستان دفاع کند و تنها ارگانی در کشور پاکستان است که متحد و فاقد شکاف‌های موجود بین احزاب سیاسی است؛ بنابراین به نظر می‌رسد که با توجه به وجود این پتانسیل در ارتش، پاکستانی‌ها ۲ قدرت فرماندهی کل نیرو‌های مسلح و سلاح‌های هسته‌ای را به ارتش داده‌اند تا در آینده با قوت بیشتری بتواند در مسائل مختلف سیاسی-نظامی وارد شود و تصمیم بگیرد. اما این مسئله که ارتش پاکستان به سمت شورایی شدن پیش برود ممکن نیست، زیرا سیستم نظامی اصلاً چنین چیزی را قبول نمی‌کند، اما ستاد همکاری‌های نظامی در پاکستان نیز وجود دارد. البته گروه کٌر کماندور نظامی در ارتش پاکستان مجموعه‌ای متشکل از فرماندهان عالی رتبه ارتش این کشور است که تصمیمات مهم نظامی در آن گرفته می‌شود، اما چون سیستم نظامی قابلیت شورایی شدن را ندارد شروع چنین روندی در ارتش پاکستان بعید به نظر می‌رسد.
انتهای پیام/