«محمود عباس‌زاده مشکینی» کارشناس سیاست خارجی و نماینده سابق مجلس، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، با تشریح ابعاد مختلف میانجی‌گری در روابط بین‌الملل و انگیزه‌های کشورهایی همچون ترکیه، تأکید کرد: هر کشوری که به دنبال ایفای نقش میانجی است در پی تحقق منافع و ترجیحات خاص خود بوده و جمهوری اسلامی ایران تنها زمانی به میانجی‌گری اعتماد می‌کند که پشت آن شفافیت، حسن نیت و ثبات رفتاری وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه میانجی‌گری در عرصه سیاست بین‌الملل یک سنت قدیمی، پذیرفته‌شده و کارآمد است، اظهار کرد: در هر سطحی که اختلافی رخ دهد، از یک محله کوچک تا سطح بین‌المللی، میانجی‌گری معمولاً توسط افراد یا کشورهایی انجام می‌شود که اعتبار، مرجعیت و جایگاه مشخصی دارند. همان‌طور که در یک کوچه، ریش‌سفیدها برای حل یک دعوا وارد می‌شوند، در سطح جهان هم کشورهایی که به لحاظ وزنی، سیاسی و اعتباری مرجعیت دارند تلاش می‌کنند، میانجی باشند.
اعتبار و منافع؛ دو دستاورد اصلی میانجی‌گری برای کشورها
این کارشناس سیاست خارجی افزود: هر کشوری که میانجی‌گری می‌کند از دو مزیت اساسی بهره‌مند می‌شود؛ نخست ایجاد اعتبار بین‌المللی است. میانجی‌گری نوعی ژست مثبت سیاسی و یک جایگاه قابل احترام برای دولت‌ها ایجاد می‌کند. اما در کنار این، موضوع مهم‌تر منافع ملی آن کشور است. در هر اختلاف و منازعه‌ای، حتی اگر دو طرف اصلی فقط دو کشور باشند، کشورهای دیگر به واسطه پیوندهای سیاسی، امنیتی، جغرافیایی و اقتصادی، ترجیحات و منافع خاص خود را دنبال می‌کنند.
عباس‌زاده مشکینی با اشاره به مثال‌هایی از منازعات جهانی تصریح کرد: فرض کنید میان روسیه و اوکراین اختلافی ایجاد می‌شود؛ روشن است که تمام کشورهای اروپایی و حتی برخی کشورهای بیرون از اروپا در این موضوع ترجیحات و منافع خود را تعریف کرده‌اند و براساس همان ترجیحات عمل می‌کنند. این موضوع در رابطه ایران و آمریکا نیز صدق می‌کند. کشورهای منطقه ما، بر اساس تحلیلی که دارند، گاه به این نتیجه می‌رسند که کاهش تنش به نفع ثبات اقتصادی و امنیت منطقه است، پس وارد میدان میانجی‌گری می‌شوند.
وی گفت: برای نمونه، چین امروز در آستانه تبدیل شدن به قدرت اول اقتصادی جهان است و طبیعتاً برای مدیریت مناسباتش با آمریکا، پیگیری روابط سازنده با ایران برایش اهمیت دارد. بنابراین در نقش یک میانجی فعال وارد می‌شود، اما نه صرفاً به خاطر حسن نیت، بلکه برای اینکه ترجیحات و منافع خود را نیز پیش ببرد.
چرا ایران اعتماد خود را نسبت به اروپا از دست داد؟
این کارشناس سیاست خارجی در ادامه به تحولات اخیر بین ایران و اروپا اشاره کرد و گفت: پس از خروج آمریکا از برجام در دوره ترامپ، اروپایی‌ها تنها بازیگر غربی باقی مانده در توافق بودند و می‌توانستند با کارت‌های خود بازی کنند. اما آنها به دلیل نداشتن استقلال رأی و گرفتار شدن در بازی آمریکا، تمام برگه‌های خود را سوزاندند و دیگر هیچ ظرفیت جدیدی برای همکاری با ایران باقی نگذاشتند.
وی افزود: اروپا با عدم استفاده هوشمندانه از فرصت‌ها، عملاً خود را خلع سلاح کرد و امروز هیچ ابزار مؤثر و قابل قبولی برای نقش‌آفرینی در روابط با ایران ندارد. به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران دیگر مانند گذشته روی اروپا حسابی باز نمی‌کند و ترجیح می‌دهد با بازیگران مستقل‌تری مانند چین یا عمان تعامل داشته باشد.
بازی خاکستری اردوغان و محدودیت‌های ترکیه در میانجی‌گری
عباس‌زاده مشکینی بخش مهم دیگری از گفت‌وگوی خود را به تحلیل رفتار ترکیه و انگیزه این کشور برای ورود به موضوع میانجی‌گری آنکارا در سطح منطقه؛ از درگیری افغانستان و پاکستان گرفته تا ایران و غرب اختصاص داد.
وی با تأکید بر اینکه ترکیه همواره رویکردی خاکستری و چندوجهی در سیاست خارجی داشته، گفت: اردوغان سال‌هاست سیاستی دوگانه و بعضاً متناقض را در منطقه دنبال می‌کند؛ از یک طرف عضو ناتو است و ملاحظات اروپا را دارد و از طرف دیگر ادعای رهبری جهان اسلام را مطرح می‌کند. در موضوعاتی مثل سوریه، لبنان، فلسطین و حتی نوع تعامل با رژیم صهیونیستی نیز شاهد همین رفتار خاکستری بوده‌ایم.
عباس‌زاده اظهار کرد: این رفتار شترمرغ‌گونه باعث می‌شود ترکیه نتواند یک میانجی قابل اعتماد باشد (چه در بحث اوکراین و روسیه و چه درباره افغانستان و پاکستان) . کشوری که موضع مشخص ندارد و دائماً در حال تغییر تاکتیک است، نمی‌تواند اعتماد طرفین را جلب کند. در حالی که اصول میانجی‌گری شفافیت، ثبات، بی‌طرفی نسبی و رفتار قابل پیش‌بینی را می‌طلبد.
ترکیه؛ رقیب منطقه‌ای ایران یا میانجی واقعی؟
نماینده سابق مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا ترکیه با گرفتن ژست میانجی‌گری تلاش دارد نفوذ منطقه‌ای خود را پس از تحولات سوریه بازیابی کند یا اینکه هدف اصلی‌اش تأمین امنیت مرزهاست، توضیح داد: ترکیه قطعاً ایران را رقیب جدی خود در منطقه می‌بیند و تلاش می‌کند میدان نفوذ خود را گسترش دهد. اما این کشور در عین حال دچار مجموعه‌ای از بحران‌ها و چالش‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی است؛ از پرونده کردها و چالش امنیت مرزها گرفته تا مشکلاتش با غرب و نیز پرونده‌های باز در سوریه و قفقاز.
وی افزود: اردوغان تلاش می‌کند با ایفای نقش میانجی، جایگاه خود را در منطقه ترمیم کند، اما این نقش زمانی قابل قبول خواهد بود که ترکیه ثبات رفتاری نشان دهد و از بازی خاکستری فاصله بگیرد. جمهوری اسلامی ایران همواره از تقویت روابط با همسایگان استقبال کرده و ترکیه نیز می‌تواند شریک استراتژیک ایران باشد، به شرطی که با صداقت و شفافیت عمل کند.
عباس‌زاده مشکینی گفت: ایران مشترکات گسترده فرهنگی، مذهبی و تاریخی با ترکیه دارد و این دو کشور می‌توانند در حوزه اقتصادی و امنیتی مکمل یکدیگر باشند. اما شرط آن است که ترک‌ها از رفتارهای دوگانه فاصله گرفته و بازی‌های تاکتیکی را کنار بگذارند. ما در دوره‌های سخت تحریم با کشورهایی مثل عمان همکاری واقعی داشتیم و آنها در بزنگاه‌ها کنار ایران ایستادند. طبیعی است که اعتماد بیشتری به چنین کشورهایی وجود دارد.
میانجی‌گری موفق؛ نخست شفافیت، سپس حسن نیت
این کارشناس سیاست خارجی با تأکید بر اینکه ایران با هر کشوری که بتواند نقش میانجی مؤثر و شفاف ایفا کند همکاری خواهد کرد، تصریح کرد: برای ما فرقی ندارد میانجی از کدام کشور باشد؛ مهم این است که اولاً شفافیت داشته باشد و ثانیاً در مسیر منافع ملی خود بازی پنهانی انجام ندهد. میانجی‌گری یک حرفه ظریف و حساس است و میانجی باید طوری رفتار کند که هر دو طرف احساس اعتماد کنند.
در پایان این گفتوگو، عباس‌زاده مشکینی تأکید کرد: ایران همواره سیاست همسایگی و تعامل سازنده را دنبال کرده و از هر اقدامی که به صلح، ثبات و کاهش تنش در منطقه کمک کند استقبال می‌کند، اما شرط نخست آن صداقت و شفافیت میانجی است.
انتهای پیام/