سید مصطفی سیادت موسوی، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی عمران و معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت ایران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا، درباره وضعیت رشته‌های دانشگاهی، سیاست انقباض رشته‌ها و برنامه‌های دانشگاه در حوزه هوش مصنوعی توضیحاتی ارائه کرد که مشروح آنها را در ادامه می‌خوانید.
دانشگاه علم و صنعت کدام رشته‌های جدید دانشگاهی را راه اندازی کرده است و ارتباط آنها با هوش مصنوعی چیست؟
در حال حاضر کشور در مرحله انبساط رشته‌ها نیست، بلکه در دوره انقباض رشته‌ها قرار داریم، به‌نظر من این سیاست، سیاست درستی است؛ زیرا در سال‌های گذشته به‌صورت بی‌رویه رشته و کدرشته ایجاد شد و اکنون وزارت علوم در مسیر صحیح، انقباض رشته‌ها را در دستور کار قرار داده است.
حذف رشته‌های کم‌بازده، فعال‌سازی رشته‌های تخصصی آینده‌نگر
در عین حال جامعه انسانی به رشته‌های جدید و تخصصی نیاز دارد و ما نیز در تعامل با وزارتخانه، چند رشته جدید را در دست راه‌اندازی داریم. رشته‌هایی که تقاضای کمتری دارند یا بازار کار محدودی داشته‌اند، در حال کوچک‌شدن، ادغام یا حذف هستند. تلاش ما این است که توان عملیاتی دانشگاه را در راستای اسناد بالادستی و چشم‌انداز علمی کشور تنظیم کنیم و هم‌زمان به نیاز بازار کار پاسخ دهیم.
هوش مصنوعی وارد آموزش تمامی گرایش‌های دانشگاهی شد
دانشجویان علاقه‌مند به رشته‌های مرتبط با هوش مصنوعی باید بدانند که آینده جوامع بشری به این حوزه گره خورده است. سیاست فعلی وزارت علوم این است که در همه رشته‌ها، واحد یا درسی درباره هوش مصنوعی ارائه شود؛ ما نیز این سیاست را پذیرفتیم و مکاتباتی با تمام دانشکده‌ها انجام داده‌ایم. برخی دانشکده‌ها نظیر دانشکده کامپیوتر خود پیش‌قدم شده‌اند و به‌زودی در تمام کدرشته‌هایی که پذیرش دانشجو خواهند داشت، درسی مرتبط با هوش مصنوعی ارائه خواهد شد.
نمی‌خواهیم این برنامه صرفاً یک ابلاغ اداری باشد. برای اساتید و دانشجویان کارگاه‌های متنوعی در نظر گرفته‌ایم تا با این ابزار‌ها به‌درستی آشنا شوند. در شورای آموزشی نیز در حال بررسی هستیم که تکالیف درسی در عصر هوش مصنوعی چگونه باید طراحی شود. وقتی دانشجو می‌تواند با کمک هوش مصنوعی به سؤالات پاسخ دهد، نمره دادن بر اساس تکالیف سنتی دیگر معنا ندارد؛ بنابراین تمرکز ما بر استفاده فعال و کنترل‌شده از این ابزار است. نمی‌خواهیم آن را طرد کنیم، بلکه همانند چاقویی است که باید درست از آن بهره گرفت.
پروژه جدید هوش مصنوعی در بخش آموزش
اکنون در بخش آموزش، در حال آماده‌سازی یک چت‌ربات دانشجویی هستیم تا آیین‌نامه‌ها، مقررات و فرایند‌ها را به زبان ساده در اختیار دانشجویان قرار دهد. تا پایان ترم، سامانه‌ای خواهیم داشت که پاسخ‌های دقیق و یکپارچه از میان آیین‌نامه‌های آموزشی استخراج می‌کند. افق پیش روی ما در دانشگاه بسیار فراتر از این است. تصور ما این است که دانشجو بتواند با کمک هوش مصنوعی، حتی برنامه درسی خود را بهینه کند، جابه‌جایی واحد‌ها را به شکل بهتری تنظیم کند و برنامه‌ای متناسب با نیاز و علاقه خود بسازد.
در حوزه فناوری، شاهد رشد انفجار هوش مصنوعی هستیم. از دیدگاه شما، آیا نیاز صنعت به این فناوری به همان میزان رشد کرده و دانشگاه‌ها توانسته‌اند خود را با این تغییرات تطبیق دهند؟
در رابطه با هوش مصنوعی، وضعیت دوگانه است. در یک دسته از مراجعات به دانشگاه، مشاهده کرده‌ایم که برخی افراد یا سازمان‌ها هنوز به درک کاملی از نیاز واقعی خود نرسیده‌اند. ما در این موارد، نقش هدایت‌کننده را ایفا کرده‌ایم تا هزینه‌هایی که قرار است به نام هوش مصنوعی انجام شود، واقعاً به سمت نیاز‌های واقعی هدایت شود. نگرانم که کلمه «هوش مصنوعی» صرفاً برای توجیه پروژه‌های غیرواقعی استفاده شود. به همین دلیل، با مسئولین مرتبط جلسات متعددی داشته‌ایم تا اطمینان حاصل کنیم که هزینه‌ها در حوزه‌هایی با کاربرد واقعی و مفید هوش مصنوعی صرف شود. اما در بسیاری از صنایع، آنها از ما جلوتر هستند و تقاضای جدی برای پیاده‌سازی دارند. در آن بخش، پروژه‌های بسیار جدی و موفقی نیز به دانشگاه‌ها ارجاع شده و خوشبختانه تعداد این مراجعات رو به افزایش است.
این بحث تطبیق با صنعت، ما را به سرفصل مهم دیگری می‌رساند، مثل ساختار آموزشی دانشگاه‌ها. آیا در ۵ سال گذشته، شاهد حذف یا تغییرات اساسی در رشته‌های تحصیلی بوده‌ایم و دلیل این تغییرات چه بوده است؟
بله، تغییراتی صورت گرفته است. به طور خاص برای سال آینده، مواردی مانند حذف دو گرایش دانشکده عمران از نظر وزارتخانه به دلیل عدم کفایت بازار کار یا شباهت زیاد رشته‌ها به یکدیگر وجود داشته است. به عنوان مثال، رشته صنایع که پیش از این نزدیک به بیست و چند برنامه مصوب داشت، اکنون به حدود ۶ برنامه مصوب کاهش یافته است؛ بنابراین حذف‌های زیادی در این راستا اتفاق افتاده است. بنده شخصاً با برخی دانشکده‌ها صحبت کرده‌ام که مثلاً داشتن ۴ گرایش در مقطع کارشناسی، دیگر متناسب با شرایط فعلی نیست.
مدل جدید دانشگاه برای فارغ‌التحصیلی کارشناسی ارشد در ۵ سال
پس راهکار شما برای مدیریت این چالش‌ها در مقطع کارشناسی چیست؟ آیا مدل‌های جدید آموزشی در نظر گرفته شده است؟
یکی از راه حل‌هایی که ارائه داده‌ایم، هدایت مستقیم دانشجویان به سمت دوره‌های کارشناسی ارشد مستقیم است. به این معنا که دانشگاه دانشجو را از همان ابتدا برای مقطع ارشد هدایت کند تا تخصصی‌تر شود. این مدل، زمان کلی تحصیل را بهینه‌سازی می‌کند. در حالت ایده‌آل، دانشجو به جای ۴ سال کارشناسی + ۲ سال ارشد (۶ سال) یا حتی بدبینانه‌تر ۸ سال، می‌تواند سریع‌تر فارغ‌التحصیل شود. ما اخیراً ۱۵ نفر را در رشته مهندسی پزشکی به شکل کارشناسی ارشد مستقیم پذیرفتیم که پس از ۵ سال با مدرک ارشد وارد بازار کار می‌شوند.
به نظر من، این یک نوع ادغام در مسیر تحصیل است؛ زیرا در مقطع کارشناسی، برخورد ما شاید بیش از حد عمومی شده و دانشجویان زده می‌شوند. برنامه ما این است که در این فرایند، رشته‌های عمومی‌تر را کمی تعدیل کنیم و به سمت تخصصی شدن برویم.
علوم پایه حذف نمی‌شود؛ اما مدیریت می‌شود
در کنار رشته‌های پرتقاضا مانند علوم کامپیوتر، تکلیف رشته‌های پایه و علوم بنیادی که ممکن است کمتر مورد تقاضای بازار باشند، اما در اسناد بالادستی کشور بر اهمیت آنها تأکید شده، چیست؟
ما در قبال علوم پایه مسئولیت داریم؛ اسناد بالادستی کشور تأکید دارند که نباید در این علوم عقب بمانیم؛ بنابراین، رویکرد ما تقویت این علوم است. ممکن است برخی دروس محدود شوند. مثلاً، به جای هر سال، یک سال در میان ارائه شوند، اما هرگز حذف نخواهیم کرد تا دانش و قابلیت‌های بنیادین در دانشگاه باقی بماند. همچنین، از ظرفیت‌هایی مانند جذب دانشجوی بین‌الملل نیز برای حفظ این دانش استفاده خواهیم کرد. در مقابل، برای رشته‌هایی مانند علوم کامپیوتر که مورد تقاضای بالاست، با نرخ آرامی در حال تلاش برای ظرفیت‌سازی، جذب اساتید مناسب و افزایش ظرفیت دانشکده‌ها هستیم تا بتوانیم دانشجوی بیشتری پذیرش کنیم.
انتهای پیام/