به گزارش خبرگزاری ایمنا، بیست و پنجم آبان، روزی که خاک اصفهان همزمان با رودخانه‌های غرب خوزستان و جاده‌های مین‌گذاری‌شده عملیات محرم، خروشید، روزی که فقط یک تاریخ در تقویم نیست، بلکه لحظه‌ای است که تصویر ایثار و نظم جمعی را به رخ می‌کشد؛ روزی که مردم اصفهان در یک روز عزادار ۳۷۰ شهید شد؛ عزادار شد اما عزادار نماند. جوانانی را به خاک سپرد؛ اما جوانان دیگری را به جبهه فرستاد.
مقام معظم رهبری درباره این روز می‌گویند: «روز بیست‌وپنجم آبان، حدود ۳۶۰ شهید در اصفهان تشییع شدند. چطور طاقت بیاورد یک شهر؟ ۳۶۰ شهید! آن فرماندهانی که این شهدا جلوی چشم آنها شهید شدند، خودشان مانده بودند که چه جوری این شهدا را بیاورند اصفهان تشییع کنند؛ این قدر این حادثه، حادثه‌ی بزرگ و عجیبی بود! به نظرم اگر هر جای دنیا یک روز ۳۶۰ جوانِ به‌خون‌آغشته را بیاورند در میان مردم و تشییع کنند، آن شهر آن روز فلج می‌شود، از پا می‌افتد؛ اصفهان فلج نشد. در خبرهای ما و گزارشهای مسلّم ما این هست که همان روز عصر، عدّه‌ی زیادی از جوانها و روزهای بعد عدّه‌ی زیادتری به طرف جبهه‌ها حرکت کردند؛ همان شب، کاروان عظیم پشتیبانی از شهدا از اصفهان راه افتاد. حالا [اگر] امروز ۳۶۰ شهید آوردند، مردم باید بنشینند مشغول عزاداری [بشوند]، دیگر حواسشان به جبهه نیست؛ نخیر، همان روز و روزهای بعد، جمعیّت راه افتادند. این روحیه را ببینید! این انگیزه را ببینید! خانواده‌های دو شهید، خانواده‌های سه شهید، خانواده‌های چهار شهید، چند خانواده‌ی پنج شهید، چند خانواده‌ی شش شهید، یک خانواده‌ی هفت شهید! اینها مال اصفهان است؛ اینها هویّت انقلابی و جهادی اصفهان را برای ما تشریح می‌کنند. بخشی از مناقب اصفهان اینها است؛ اصفهان بیش از این حرف دارد. در این چهار دهه هم هر وقت لازم شده است، اصفهان سینه سپر کرده آمده جلو؛ مردم اصفهان در هیچ قضیّه‌ای عقب‌نشینی نکردند. بنده بعضی از قضایا را بخصوص یادم هست؛ حالا نمی‌خواهم یادآوری کنم و اسم بیاورم. آن چنان زنده، با یک اشاره و با یک توجّه، بارها وارد میدان شدند، یک فتنه را خاموش کردند.»
عملیات محرم، در ادامه تلاش‌های پس از ناکامی عملیات رمضان، مأموریتی حساس داشت: بازپس‌گیری نوار مرزی، آزادسازی مسیرهای استراتژیک و تثبیت جایگاه ایران در خاک‌های آزادشده.
عملیات محرم، یکی از نبردهای مهم در جریان جنگ ایران و عراق بود که در آبان ۱۳۶۱ توسط نیروهای ارتش و سپاه پاسداران ایران اجرا شد. این عملیات با هدف آزادسازی بخشی از خاک کشور در منطقه غرب خوزستان و نزدیک مرز جمهوری اسلامی با عراق برنامه‌ریزی شد و پس از تجربه ناکام عملیات رمضان، اهمیت زیادی داشت. محرم نمونه‌ای از عملیات موفق ترکیبی بود که در آن توان نظامی و ایثار رزمندگان به صورت همزمان به نمایش گذاشته شد.
در این عملیات، رزمندگان با عبور از رودخانه‌های خروشان و مناطق مین‌گذاری‌شده، عبور از معابر پرخطر دشمن و مواجهه با آتش شدید، حدود ۵۵۰ کیلومتر از خاک کشور را آزاد کردند، جاده‌های حیاتی مانند مسیر اندیمشک را بازسازی نمودند، ۳۴۰۰ اسیر گرفتند و بیش از ۷۰۰۰ نیروی بعثی را از پای درآوردند. این پیروزی، نه فقط یک موفقیت نظامی، بلکه نتیجه فداکاری و انسجام رزمندگان و فرماندهان بود که با وجود تجهیزات محدود، توانستند اهداف تعیین‌شده را محقق کنند.
عملیات محرم همچنین با آثار ملموس اجتماعی همراه بود؛ از جمله روز ۲۵ آبان که تشییع شهدای عملیات در اصفهان برگزار شد. ۳۷۰ شهید در این روز به خاک سپرده شدند و شهر، به‌ویژه گلستان شهدای اصفهان، صحنه‌ای از همدلی، همکاری و احترام جمعی به فداکاری‌های رزمندگان شد. مردم با مشارکت در آماده‌سازی محل تدفین، نشان دادند که حماسه جنگ محدود به جبهه‌ها نیست و در زندگی روزمره و مشارکت‌های اجتماعی نیز نمود دارد.
از نظر راهبردی، عملیات محرم نشان داد که موفقیت در جنگ‌های نامتقارن و شرایط محدودیت تجهیزاتی، نه صرفاً به توان تسلیحاتی، بلکه به همبستگی، روحیه ایثار و انسجام فرماندهی و رزمندگان بستگی دارد. این عملیات الگویی شد برای عملیات‌های بعدی و برای جهانیان نمونه‌ای از ایثار و مدیریت میدانی در شرایط دشوار ارائه کرد.
رزمندگان، که اغلب جوانانی غیرحرفه‌ای اما متعهد و با انگیزه الهی بودند، در شرایطی پیش رفتند که تجهیزات‌شان در برابر نیروهای بعثی محدود و غیرپیشرفته بود. معابر مین‌گذاری‌شده، رودخانه‌های طغیان کرده و دیدبان‌های دشمن، هر لحظه خطر مرگ را به نیروها یادآوری می‌کرد. عبور از این موانع، بدون انسجام، ایمان و شجاعت فردی و جمعی ممکن نبود. هر گامی که در خاک دشمن برداشته می‌شد، حکایت از ترکیب برنامه‌ریزی دقیق و ایثار بی‌وقفه داشت.
در همین راستا مصطفی دافعیان، از فرماندهان دفاع مقدس و جانباز سرافراز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بیست‌وپنجم آبان، یادآور شجاعت و مردانگی جوانان ایران اسلامی بود؛ جوان‌هایی که نه به عنوان ارتش نه به عنوان یک نیروی کلاسیک و منظم و نظامی شناخته شده، بلکه نیروهایی بودند که با عشق و علاقه وارد میدان شدند.
وی با اشاره به تمجید مقام معظم رهبری درباره رزمندگان عملیات محرم می‌افزاید: رهبر انقلاب فرمودند که رزمندگان در تمام محورهای عملیات محرم با عشقی که به اباعبدالله (ع) داشتند حمله کردند. محوری که طرح عملیات شده بود، با هیچ معادله نظامی قابل عبور نبود مگر با عشق به امام حسین (ع) و تأسی از عاشورای حسینی. به نظر من عملیات محرم الگویی شد برای جهانیان؛ چون بچه‌ها با چه دلاوری و ایثاری از رودخانه عبور کردند و نگذاشتند حتی یک وجب از این کشور به دست بیگانه بیفتد.
این جانباز سرافراز ادامه می‌دهد: سختی عملیات به خاطر معبرهایی بود که عراقی‌ها ایجاد کرده بودند و رودخانه فصلی‌ای که طغیان کرده بود؛ رودخانه‌ای گلی که حتی لودر را کله‌پا می‌کرد، چه برسد به نیروها؛ شهدای بسیاری در این عملیات تقدیم کردیم، اما رزمندگان با ایمان و اعتقاد و همتی که به خرج دادند، عملیات در حد ۷۰ درصد به موفقیت رسید.
دافعیان اشاره می‌کند: مصطفی‌الله‌بخش از شهدای دوم آبانِ محرم و معاون گردان بود. او در تپه ۱۷۵ رشادت‌های زیادی نشان داد و یکی از حماسه آفرینان این عملیات بود؛ شهیدی که فقط با یک خمپاره انداز از تپه ۱۷۵ کوتاه نیامد. این تپه استراتژیک به دلیل شلیک مستقیم توپ، حدود نیم متر نشست کرده بود، موج خمپاره موجب خونریزی گوش‌های الله بخش شده بود، اما این شهید سرافراز با تمام وجود تپه را نگه داشت و رها نکرد.
وی تصریح می‌کند: بچه‌هایی که می‌خواستند وارد عملیات شوند، می‌دانستند این عملیات خطر دارد؛ اما با عشق و ایمان به خاک زدند. فرماندهان این عملیات مثل حاج حسین خرازی و شهید ردانی‌پور هم خطر را پیش‌بینی کرده بودند؛ اما عملیات باید انجام می‌شد؛ چون اگر انجام نمی‌شد، مجبور به عقب‌نشینی بودیم و شرایط بسیار بدتر می‌شد و مجبور می‌شدیم به طور کامل منطقه را ترک کنیم.
این فرمانده جنگ ادامه می‌دهد: رزمندگان با قوه الهی و کمک خدا و اهل‌بیت (ع)، با وجود همه سختی‌ها پیشروی کردند و در آن عملیات موفقیت‌هایی به دست آوردند. انرژی و روحیه‌ای که رزمندگان در آن روزها داشتند، هنوز هم برای ما الهام‌بخش است.
همچنین مرتضی شریعتی، رزمنده لشکر امام حسین و عنوان فرمانده یکی از گردان‌های لشکر امام حسین در عملیات محرم به خبرنگار ایمنا می‌گوید: من در عملیات محرم به عنوان فرمانده یکی از گردان‌های لشکر امام حسین، یعنی گردان حضرت امام محمد باقر (ع)، شرکت داشتم. عملیات محرم یک عملیات بسیار موفق و پیروزمند بود. زمانی که ما عملیات را انجام دادیم، توانستیم به نوار مرزی برسیم، ۵۵۰ کیلومتر از خاک کشورمان را آزاد کردیم، جاده‌ای که به اندیمشک می‌رفت و زیر دید و تیر دشمن بود را آزاد کردیم، ۳۴۰۰ اسیر گرفتیم و در این عملیات ۷۰۰۰ نفر از نیروهای بعثی به هلاکت رسیدند.
وی می‌افزاید: برادر من با نام شهید حسین شریعتی در تاریخ بیست و دوم آبان، یعنی حدود ۱۲ روز بعد از شروع عملیات، در پاسگاه شرهانی، لب مرز در منطقه زبیدات و جُلال‌الحمرین به شهادت رسید. من در بیست‌وپنجم آبان منطقه عملیاتی بودم و نتوانستم برای تشییع جنازه شهدا حضور پیدا کنم.
این رزمنده ادامه می‌دهد: در عصر بیست‌وچهارم آبان ۴۰ شهید را به اصفهان آوردند که برادر من نیز جزو همان ۴۰ نفر بود. در منازل شهدا اطلاع‌رسانی کردند که خانواده‌ها برای تحویل شهدا به محل مشخص‌شده بروند تا برای تشییع فردای بیست‌وپنجم آبان آماده شوند. این ۴۰ شهید به همراه ۳۳۰ شهید دیگر که در مراحل مختلف عملیات به شهادت رسیده بودند، در مجموع ۳۷۰ شهید روز بیست‌وپنجم آبان تشییع شدند.
شریعتی مطرح می‌کند: ۳۷۰ شهید این عملیات فقط شهدای رودخانه دویرج نبودند و بخشی از آنها شهدای غرق‌شده بودند، اما بخش زیادی از آنها، شهدای ادامه عملیات بودند؛ از جمله برادرم که بیست‌وهشتم آبان در مرحله سوم عملیات در پاسگاه شرهانی شهید شد.
وی تصریح می‌کند: در آن عملیات، غنایم زیادی به دست آمد، به خصوص تانک‌ها که بیش از ۱۰۰ نفر تانک BMP سالم که کشورهای خارجی به صدام و نیروهای بعثی داده بودند، به غنیمت گرفته شد و تا نزدیکی مرز کشور پیش رفتیم و مناطق نفتی آن اطراف را نیز آزاد کردیم. عملیات محرم یک عملیات پیروز برای جمهوری اسلامی پس از عملیات رمضان بود؛ زیرا در عملیات رمضان که تیر سال ۶۱ انجام شد، به اهدافمان نرسیدیم، اما در محرم پیروزی حاصل شد و به لطف خدا خون شهدا پایمال نشد.
این فرمانده گردان می‌گوید: اما سختی‌ها و مشقت‌ها هم کم نبود. در عملیات محرم تعداد زیادی شهید دادیم. از مجموع شهدای ارتش و سپاه که در این عملیات شرکت کرده بودند، ۷۵۰ شهید از اصفهان بودند. این ۷۵۰ نفر طی چند مرحله تشییع شدند: یک مرحله ۳۷۰ شهید، یک مرحله حدوداً ۱۸۰ نفر و سپس حدود ۶۰ نفر در مراحل بعد در گلستان شهدا و شهرهای اطراف دفن شدند.
شریعتی ادامه می‌دهد: این آزادی و سربلندی امروز ما نتیجه همان خون‌هاست. ما زمانی در عملیات فرمانده کل قوا با کوکتل مولوتف با دشمن جنگیدیم. سلاح‌هایمان ضعیف و غیرپیشرفته بود، اما امروز به برکت خون همین شهدا به موشک‌ها، تانک‌ها، BMPها، توپخانه‌ها و تجهیزات پیشرفته رسیده‌ایم. اینها همه از برکت ۸ سال دفاع مقدس است.
وی درباره اینکه گفته می‌شود مردم اصفهان برای توسعه گلستان شهدا خانه‌های خود را شبانه خراب کردند تا جا برای تدفین شهدا باز شود، اشاره می‌کند: آقای مکی‌نژاد، مسئول گلستان شهدای اصفهان می‌گفت ما برای توسعه گلستان شهدا و آماده‌سازی محل دفن شهدا جا نداشتیم. بنابراین ۱۰ خانه در شب به خواست صاحبان آنها تخلیه شد. مردم خودشان همکاری کردند؛ جهاد و مهندسی یگان‌های سپاه و ارتش هم آمدند. مردم تا نیمه‌شب کمک کردند، وسایل را جابه‌جا کردند و خانه‌ها را شبانه خراب کردند. نخاله‌ها تخلیه شد و آن مکان طی یک شب آماده شد برای تدفین ۳۷۰ شهید.
این رزمنده به نقل از دوستانش می‌افزاید: مردم با بیل و کلنگ آمدند و قبرها را آماده کردند. از میان ۳۷۰ شهید، حدود ۲۷۰ تا ۲۸۰ نفر در گلستان شهدای اصفهان دفن شدند؛ باقی در شهرهای اطراف. قطعه‌ای که امروز به نام قطعه عملیات محرم شناخته می‌شود همانجاست. آن روز محله‌های مختلف اصفهان حال‌وهوای عجیبی داشتند. من خودم نتوانستم در تشییع ۲۵ آبان باشم، با این که برادرم همان روزها شهید شده بود. اما مردم شور و حال عجیبی داشتند. خانه‌هایشان را تخلیه کردند، کمک کردند و از خودگذشتگی نشان دادند.
وی ادامه می‌دهد: امام خمینی در وصف این مردم فرمودند: «در کجای دنیا شهری مثل اصفهان پیدا می‌کنید که در یک روز ۳۷۰ شهید تشییع کند؟» در همان روز تعدادی از رزمندگان آموزش‌دیده دوباره اعزام شدند؛ حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ رزمنده برای جایگزینی شهدا راهی جبهه شدند. خانواده‌ها کمک‌های مردمی می‌کردند؛ نان می‌پختند؛ امکانات فراهم می‌کردند. جنگ، جنگ نابرابری بود؛ همه دنیا به صدام کمک می‌کردند. ما فقط با عراق نمی‌جنگیدیم؛ اما به مدد دل بزرگ مردم توانستیم سرافراز از جنگ بیرون بیاییم.
به گزارش ایمنا، ۲۵ آبان نه تنها روز تشییع شهدای عملیات محرم بود، بلکه تجلی وحدت مردم و رزمندگان، و نمادی از استمرار ایثار در دل شهرهای کشور شد. این روز نشان داد که مقاومت و فداکاری تنها در میدان نبرد معنا ندارد؛ بلکه در همراهی مردم، توجه به ارزش‌ها و حفظ یاد شهدا نیز تداوم می‌یابد. خاطره این روز همچنان الهام‌بخش نسل‌های بعدی است و یادآور پیوند ناگسستنی خون شهدا با امنیت، آزادی و عزت ملی است.