به گزارش ایرنا، ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهم در تولید عسل طبیعی، به دلیل تنوع بی‌نظیر اقلیمی و پوشش گیاهی گسترده، همواره جایگاه قابل‌توجهی در زنجیره ارزش این محصول داشته است. از جنگل‌های شمال تا ارتفاعات غرب و اقلیم‌های خشک جنوب و شرق، گونه‌های متنوع گیاهی امکان تولید عسل‌هایی با ویژگی‌ها و خواص متفاوت را فراهم کرده و موجب شده بازار عسل ایران از غنای طبیعی و تنوع محصول برخوردار باشد.
در این میان، خراسان جنوبی به دلیل اقلیم خاص، ارتفاعات متعدد و پوشش گیاهی دارویی و ارگانیک، یکی از خاستگاه‌های شناخته‌شده عسل‌های ممتاز کشور به‌شمار می‌رود. وجود گیاهان دارویی بومی و مراتع پاک، شرایطی ایجاد کرده که عسل این استان همواره از نظر کیفیت، طعم و زیست‌فعالی مورد توجه پژوهشگران و مصرف‌کنندگان بوده است.
همین ویژگی‌ها سبب شده خراسان جنوبی در سال‌های اخیر به یکی از قطب‌های تولید عسل باکیفیت در ایران تبدیل شود و نام آن در مطالعات تخصصی و بازارهای هدف با عنوان تولیدکننده عسل‌های اثرگذار و ارزشمند مطرح شود.
با وجود این ظرفیت گسترده، بازار عسل با چالش مهمی همچون نبود شاخصی علمی و یکپارچه برای تشخیص کیفیت واقعی عسل روبه‌روست؛ در سال‌های اخیر افزایش تقاضا، عرضه محصولات تقلبی یا فاقد استاندارد، و ادعاهای غیرمستند درباره خواص درمانی، ضرورت داشتن ابزاری معتبر و قابل اندازه‌گیری برای تفکیک عسل اصیل و کیفی از نمونه‌های کم‌ارزش را دوچندان کرده است.
از همین رو نیاز به یک نظام ارزیابی علمی و شفاف بیش از هر زمان احساس می‌شد؛ نظامی که نه‌تنها بتواند کیفیت و زیست‌فعالی عسل را مشخص کند، بلکه به تولیدکنندگان معتبر هویت بدهد و به مصرف‌کننده امکان انتخاب آگاهانه ارائه دهد.
چندی قبل در جریان برگزاری نمایشگاه ایران و افغانستان در بیرجند عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند از طراحی و رونمایی نخستین کیت ایرانی برای رتبه‌بندی عسل‌ها از منظر خواص دارویی و درمانی خبر داد و گفت: این فناوری می‌تواند دروازه‌ای برای صادرات علمی عسل‌های باکیفیت ایران به بازارهای جهانی باشد.
به گفته اصغر زربان این کیت تخصصی نخستین بار در کشور طراحی شده و قادر است شاخص‌هایی چون خواص آنتی‌اکسیدانی، ترکیبات فنولیک، میزان پروتئین‌ها و آنزیم‌های موجود در عسل را ارزیابی کند؛ این موارد، تعیین‌کننده اثرات دارویی عسل‌ها هستند.
در همین خصوص رئیس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند،هم این دستاورد علمی کشور در حوزه فرآورده های طبیعی را برای پژوهشگران خراسان جنوبی حایز اهمیت دانست و گفت: محققان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند برای نخستین بار در کشور و دومین بار در جهان، موفق شدند سیستم استاندارد «امتیازدهی عسل» را طراحی و معرفی کنند؛ نظامی علمی که می‌تواند فصل جدیدی در تضمین کیفیت و اصالت عسل در ایران و منطقه رقم بزند.
دکتر محمود گنجی‌فرد با اشاره به اینکه این شاخص علمی با عنوان Honey Scoring Index معرفی شده است، افزود: این سیستم با تکیه بر آزمایش‌های معتبر آزمایشگاهی، امکان تبدیل ادعاهای کیفی به داده‌های قابل ارزیابی و تکرارپذیر را فراهم می‌کند.
وی این اقدام را «گامی اساسی در افزایش شفافیت بازار و ارتقای اعتماد مصرف‌کنندگان» توصیف کرد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در بخش دیگری از توضیحات خود به معرفی شاخص تازه‌ای با عنوان PAD Index پرداخت؛ شاخصی جهانی که توسط اساتید و پژوهشگران همین دانشگاه طراحی شده و کیفیت و زیست‌فعالی عسل را بر مبنای سه مولفه علمی ـ ظرفیت آنتی‌اکسیدانی، ترکیبات فنولیک و پروتئین‌ها ـ رتبه‌بندی می‌کند.
وی یادآور شد: این رتبه‌بندی از «ضعیف» تا «عالی» تعیین شده و قرار است به‌صورت شفاف بر روی بسته‌بندی عسل‌های مورد تأیید درج شود.
به گفته دکتر گنجی‌فرد، پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که نمره PAD با اثرات درمانی عسل ارتباط مستقیم دارد و مطالعات تجربی در مدل‌های حیوانی، از جمله در حوزه التهاب مفاصل، نشان داده است که عسل‌های دارای امتیاز بالاتر اثرات درمانی قابل توجهی دارند.
وی افزود: برخی از نمونه‌های عسل استان خراسان جنوبی بالاترین نمرات شاخص PAD را کسب کرده و حتی در آزمایش‌ها خاصیت کاهندگی در تکثیر سلول‌های سرطانی از خود نشان داده‌اند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند این دستاورد را «نقطه عطفی برای ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی عسل» دانست و اعلام کرد: عسل‌های گواهی‌شده بر اساس این شاخص، به‌زودی قابلیت عرضه در بازارهای بین‌المللی را پیدا خواهند کرد.
وی اظهار امیدواری کرد؛ با اجرای گسترده این نظام ارزیابی، امکان انتخاب آگاهانه‌تر برای مصرف‌کنندگان فراهم شود و تولیدکنندگان نیز به سمت تولید محصولات باکیفیت‌تر و دارای اثرات زیست‌فعالی واقعی هدایت شوند.