به گزارش خبرگزاری حوزه، بسیاری از اندیشمندان معتقدند که کتابخوانی از جمله مهم‌ترین ابزارهای انتقال میراث فرهنگی و فکری یک جامعه و بسترساز رشد و تحول آن است، ضمن آن که ترویج فرهنگ مطالعه در بین افراد یک جامعه به پویایی فرهنگی و اجتماعی و نیز تقویت هویت ملی آن جامعه نیز کمک شایان توجهی می‌کند.
به قول چارلز ویلیام الیوت، "کتاب‌ها، ساکت‌ترین و همراه‌ترین دوستان هستند. همچنین در دسترس‌ترین و عاقل‌ترین مشاور و صبورترین معلم‌ها" . اساساً کتابخوانی فراتر از سرگرمی، عاملی بنیادین در مسیر توسعه فردی، آگاهی جمعی و رشد اندیشه در یک جامعه به شمار می‌رود و به همین خاطر است که باید آن را فراتر از یک کنشِ فردی، در زمره‌ی فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی قلمداد کرد که خود زمینه‌ساز شکل‌گیری و توسعه تمدنی و فرهنگی یک جامعه است.
تقویت سواد فرهنگی در سایه ترویج کتابخوانی
از نگاه دکتر مهدی اسلامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) از جمله آثار مطلوب ترویج فرهنگ کتابخوانی می‌توان به تقویت سواد فرهنگی و نقدپذیری در جامعه اشاره کرد.
وی همچنین در توضیح همین مطلب افزود: محققان و پژوهشگران ثابت کرده‌اند که خواندن کتاب به خصوص وقتی به امر مستمر در سبک زندگی تبدیل شود، انسان را از دریافت منفعل اطلاعات به سمت تفکر انتقادی رهنمون می‌سازد و لذا کارشناسان معتقدند که ترویج فرهنگ مطالعه به پویایی فرهنگی و خلاقیت و نوآوری در جامعه به جهت رشد آگاهی‌ها، کمک می‌کند.
تعمیق ریشه‌های فکری با تأکید بر مطالعه کتاب
وی با اشاره به بیانی از رهبر معظم انقلاب مبنی بر این که "هیچ چیز جای کتاب را نمی گیرد"خاطرنشان کرد: به اعتقاد بنده، در دنیایی که سرعت تحولات فرهنگی، اجتماعی و فناوری به شدت محیرالعقول شده، کتاب هنوز جایگاه بی‌مثالی در پرورش فرهنگ و اندیشه انسانی دارد چرا که در عصری که جریان مداوم اطلاعات دیجیتال، آدمیان را به سمت مصرف سریع و سطحی سوق می‌دهد، کتاب به مثابه لنگری است که ریشه‌های فکری و عمق وجودی جامعه را همچنان حفظ می‌کند و از این رو باید گفت که کتاب نه تنها بستری به منظور انتقال دانسته‌ها، بلکه زبانی برای گفت‌وگوی تمدن‌ها و آیینه‌ای از روح جامعه است.
سطحی‌نگری در کمین جامعه کتاب نخوان!
این مدرس دانشگاه همچنین گفت: از سوی دیگر از این نکته کلیدی نیز نباید غافل شویم که به هر حال جامعه‌ای که از کتاب فاصله بگیرد، دیر یا زود در گرداب سطحی‌نگری و فراموشی هویت فرهنگی خود گرفتار می شود و لذا کتاب و کتاب خوانی عاملی در راستای حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی به شمار می رود که نباید از اهمیت آن در هیچ زمانی غافل شد.
وی با بیان این که کتابخوانی از مهم‌ترین عواملی است که زمینه ساز رشد و شکوفایی فکری، فرهنگی و اخلاقی یک جامعه می شود، ابراز داشت: در جامعه ایرانی- اسلامی، که ریشه در تمدن کهن و ارزش‌های دینی دارد، خواندن کتاب نه صرفاً یک عادت مفید، بلکه یک ضرورت برای حفظ هویت، پیشرفت و تعالی معنوی به شمار می رود، با این حال متأسفانه در سال‌های اخیر سرانه مطالعه در ایران کاهش یافته و این مساله می‌تواند پیامدهای نامطلوبی به خصوص برای نسل‌های آینده به همراه داشته باشد.
روایت ارزش های جامعه در پرتو کتابخوانی
رسول لطفی، روزنامه نگار و فعال رسانه ای نیز گفت: در هر جامعه‌ای که دچار زخم‌های تاریخی، بحران‌های هویتی یا فقدان افق مشترک است، پرسش از درمان اساساً یک سوال سطحی نیست بلکه در زمره پرسشی هستی‌شناسانه است. این که چه چیزی از ما گم شده است؟ و اینجا کتاب به‌مثابه یادآور ظهور می‌کند؛ یادآور آنچه جامعه فراموش کرده که شامل روایت خود، ارزش‌های خود و دردهای خود می شود.
وی همچنین ادامه داد: از سوی دیگر باید توجه داشت که کتاب، تاریخ را به روایت انسان معنا می‌کند و این معنا، آغاز درمان است، چراکه جامعه زمانی می‌تواند از بحران عبور کند که نخست آن را بفهمد و لذا کتاب، ابزار همین فهم است، ضمن آن که هر کتاب اصیلی، تلاشی است برای شکل دادن به یک گفت‌وگوی هستی‌شناسانه با درد. بنابر این بنده معتقدم جامعه‌ای که کتاب نمی‌خواند، رنج خود را نمی‌فهمد و جامعه‌ای که رنجش را نمی‌فهمد، قادر به تغییر آن رنج در مسیر اصلاح و پالایش نیست.
گفتگوی نانوشته ذهن و تلاش برای ادراک مشترک
لطفی با اشاره به این که کتاب محل گفت‌وگوی نانوشته ذهن‌هاست، تأکید کرد: وقتی افراد یک جامعه کتاب می‌خوانند، بدون آنکه بدانند وارد یک فضای مشترک ادراکی می‌شوند. این فضا، بنیان شکل‌گیری «درد مشترک» و در ادامه «درمان مشترک» است. بدون چنین فضاهایی، جامعه در توهم فردیت گم می‌شود و دردها به انزوای شخصی تبدیل می شوند.
وی یادآور شد: نکته حائز اهمیت دیگر این که کتاب، ابزار گفت‌وگوی تاریخی است، به این معنا و مفهوم که وقتی کتابی مطالعه می‌شود، در واقع فردی وارد گفت‌وگویی طولانی با گذشته، حال و آینده جامعه‌اش می‌شود، ضمن آن که باید توجه داشت این گفت‌وگو است که فرهنگ می‌سازد. جامعه‌ای که در آن کتاب خوانده نمی‌شود، اندیشه همواره در سطح باقی می‌ماند و جامعه‌ای که اندیشه‌اش سطحی است، توسعه و شکوفایی آن نیز بر همین اساس سطحی باقی خواهد بود.
کتاب باید حاوی یک افق معنایی باشد
سردبیر رسانه فکرت همچنین بیان داشت: کتاب می‌تواند نقشی نجات‌بخش ایفا کند اما نه هر کتابی، بلکه همان‌گونه که رهبر انقلاب تأکید می‌کنند، کتاب‌هایی که انسان را به «خداوند و ارزش‌های والا و انقلابی» هدایت می‌کنند. این یعنی کتاب باید حامل یک «افق» باشد، یک افق غایی برای معنابخشی به زندگی انسان معاصر. کتاب باید همچون پنجره‌ای گشوده به سوی امر غایی باشد؛ به سوی آن پرسش‌های بنیادینی که زیستن را از صرف بودن متمایز می‌کنند.
وی افزود: کتابی که به این حقیقت اشاره کند، خود یک کنش انقلابی است. خواندن چنین کتابی، امری صرفاً فردی یا معرفتی نیست، بلکه شکلی از «مقاومت فرهنگی» است. در جامعه‌ای که رسانه‌های متنوع تلاش می‌کنند رنج‌ها را پنهان، تحریف یا مصرف‌پذیر کنند، کتاب به‌مثابه یک «مکث»، یک «تعقل»، یک «تأمل بی‌صدا» عمل می‌کند. این خود شکلی از قیام است؛ قیامی علیه ابتذال.
گزارش از: سیدمحمدمهدی موسوی