به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، مسائل کارگری از اساسی‌ترین پایه‌های پایداری اجتماعی و اقتصادی هر جامعه به شمار می‌آید. کارگران نه‌تنها نیروی محرکه تولید و خدمات هستند، بلکه نقش مهمی در شکل‌گیری امنیت شغلی، توزیع عادلانه ثروت و توسعه پایدار ایفا می‌کنند و هرگاه حقوق و کرامت نیروی کار نادیده گرفته شود، نتیجه آن کاهش بهره‌وری، افزایش نابرابری، و شکل‌گیری نارضایتی‌های اجتماعی است.
توجه به مسائل کارگری؛ از ایمنی محیط کار و دستمزد عادلانه گرفته تا حق تشکل‌یابی و تأمین اجتماعی، در حقیقت سرمایه‌گذاری بر سلامت اقتصادی یک کشور است. نیروی کاری که از امنیت، احترام و آینده روشن برخوردار باشد، خلاق‌تر، وفادارتر و کارآمدتر خواهد بود بنابراین، رسیدگی به این مسائل نه فقط یک وظیفه اخلاقی، بلکه ضرورتی اقتصادی و اجتماعی است که نتیجه آن در توسعه و پیشرفت کل جامعه نمود پیدا می‌کند.
در این راستا، استان مرکزی را می‌توان قلب تپنده صنعت ایران دانست، سرزمینی که کارخانه‌ها، واحدهای تولیدی و شهرک‌های صنعتی آن نه‌تنها اقتصاد منطقه، بلکه بخشی از اقتصاد ملی را به حرکت درمی‌آورند. حضور گسترده نیروی کار ماهر و نیمه‌ماهر، تاریخچه غنی مبارزات و مطالبات کارگری، و پیوند عمیق زندگی روزمره مردم با محیط‌های صنعتی، این استان را به یکی از نمادهای کارگری کشور تبدیل کرده است.
در شهرهایی مانند اراک، ساوه و زرندیه، زندگی اجتماعی و اقتصادی با صنعت درهم‌تنیده است. کارگران در این استان تنها نیروی تولید نیستند؛ آن‌ها ستون‌های اصلی پایداری اجتماعی، رشد اقتصادی و توسعه صنعتی‌اند. توجه به حقوق، امنیت شغلی و رفاه نیروی کار در استان مرکزی، نه‌فقط گامی در جهت بهبود وضعیت کارگران، بلکه شرطی اساسی برای حفظ پویایی صنعتی و استمرار نقش تاریخی این استان در افق توسعه ملی است که استان مرکزی همچنان یادآور این حقیقت است که هر جا صنعت می‌درخشد، رنج و تلاش کارگران زیربنای آن ایستاده است؛ و توسعه پایدار تنها زمانی محقق می‌شود که سهم آنان نیز در این درخشش دیده و پاس داشته شود.
اهمیت مسائل کارگری موضوعی شد تا خبرنگار خبرگزاری تسنیم استان مرکزی در مصاحبه‌ای تفصیلی با «علی قیاسی» دبیر اجرایی خانه کارگر استان مرکزی ابعاد مختلف مسائل کارگری در استان مرکزی را به بحث و گفتوگو بگذارد که مشروح آن در زیر می‌آید:
تسنیم: از اینکه وقت خود را در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده اید، سپاسگزاریم برای شروع بحث بفرمایید مهمترین اقدامات و رویکرد رفاهی و حمایتی خانه کارگر برای کارگران چیست؟
قیاسی: افرادی هستند که در خانه کارگر، رسالت‌های بسیار ارزشمند و مؤثری را بر عهده گرفته‌اند, در چند سال اخیر، این مجموعه از نظر آموزشی ورود قابل توجهی داشته و اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی کاملاً رایگان کرده است.
در حال حاضر، بالغ بر 50 کلاس آموزشی رایگان در حال برگزاری است که این دوره‌ها عمدتاً برای همسران، دختران و به طور کلی زنان کارگر برگزار می‌شود. این کلاس‌ها می‌توانند شامل آموزش مشاغل خانگی باشند و یا در حوزه‌های آموزشی، درسی، فرهنگی و هنری ارائه گردند.
تمامی کلاس‌ها در محل خانه کارگر برگزار می‌شوند. دوره‌های تربیتی برای پایه‌های ابتدایی برگزار می‌گردد و همچنین کلاس‌های آموزش مشاغل خانگی از جمله: چرمدوزی، سبدبافی، منجوق‌دوزی، کیک‌آرایی و شیرینی‌پزی در این مرکز دایر است. این مهارت‌ها به بانوان آموزش داده می‌شود تا بتوانند به صورت رایگان یاد بگیرند و در محیط خانه به فعالیت مشغول شوند؛ چه از طریق فضای مجازی محصولات خود را عرضه کنند و چه با ورود به بازار، اقدام به فروش تولیداتشان نمایند.
این فعالیت‌ها می‌تواند منبع درآمدی، هرچند اندک، برای کمک به معیشت خانواده‌ها باشد. برای آنکه اعضای آموزش‌دیده بتوانند تولیدات خود را به شکل بهتری عرضه کنند، امسال از نمایشگاه‌های دائمی استان، یک غرفه به مدت یک سال و به صورت رایگان در اختیار اعضا قرار گرفته است. ان‌شاءالله در پایان ماه، غرفه تجهیز خواهد شد و با آغاز فعالیت آن، هر نمایشگاهی که در استان برگزار شود، اعضای آموزش‌دیده خانه کارگر قادر خواهند بود محصولات خود را به بازدیدکنندگان عمومی ارائه دهند.
در حوزه رفاهی نیز، خانه کارگر مجموعه‌ای از قراردادهای تخفیفی با شرکت‌های بزرگ، متوسط و حتی کسبه جزء دارد. این قراردادها شامل فروش اقساطی و با تخفیف ویژه برای کارگران می‌شود؛ از شرکت‌های بزرگ لوازم خانگی گرفته تا خدمات رفاهی نظیر استخر و سایر موارد مشابه، با هدف حمایت از معیشت کارگران طراحی شده‌اند.
از سال گذشته تاکنون، خانه کارگر وارد حوزه تأمین اقلام مصرفی شده و از بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون، گوشت گرم گوسفند و گوساله، مرغ و همچنین برنج کاملاً ایرانی را با قیمت مناسب و تعاونی در اختیار کارگران قرار داده است.
در حوزه گردشگری، خانه کارگر کشور مجموعه‌ای از سوئیت‌های اقامتی در نقاط مختلف کشور را در اختیار دارد که جهت استفاده خانواده‌های کارگری در نظر گرفته شده‌اند. این سوئیت‌ها تنها برای خانواده‌ها قابل رزرو هستند و به افراد مجرد حتی اگر خود ما نیز باشیم، خدمات ارائه نمی‌شود.
کارگران می‌توانند از طریق سایت مربوطه اقدام به رزرو این سوئیت‌ها کنند. هر خانواده مجاز است سه شب از امکانات اقامتی در این مجموعه‌ها استفاده نماید. سوئیت‌ها در شهرهایی چون مشهد مقدس، یزد، بندرعباس، ساری، چند نقطه در خراسان شمالی، گرگان، اصفهان، شیراز و تبریز قرار دارند. این سوئیت‌ها با کلیه امکانات لازم برای اسکان چهار تا پنج نفر تجهیز شده‌اند. هزینه اقامت در هر شب، بسته به موقعیت، بین 300 تا 350 هزار تومان متغیر است و در واقع، یک خانواده کارگر می‌تواند سه شب در یکی از این شهرها، با امکانات کامل و بدون غذا، از خدمات اقامتی بهره‌مند شود.
تسنیم: در مقاطع حساس کارگری که با اعتراضات و مشکلات عمده تولید و صنفی کارگران روبه رو بوده ایم، خانه کارگر چه اقداماتی داشته و دارد؟
قیاسی: وظیفه اصلی خانه کارگر، حمایت از کارگران است؛ چه در حوزه قانون کار، چه در تأمین اجتماعی. اگرچه خانه کارگر طبق ماده 10 قانون احزاب ثبت شده است، اما همواره اولویت اول و رسالت اصلی آن فعالیت صنفی و پیگیری حقوق کارگران است.
در شرایطی که صنایع با مشکلاتی مواجه می‌شوند ـ مانند مشکلاتی که در برخی صنایع یا موارد مشابه به‌وجود آمد ـ خانه کارگر به صورت خودجوش ورود پیدا می‌کند که در این مسیر، ابتدا شورای اسلامی کار کارخانه را دعوت می‌کنیم، موضوعات را مطرح و مشکلات را شناسایی می‌کنیم. سپس نمایندگان مجلس و مدیران مربوطه را دعوت کرده و موضوع را پیگیری می‌نماییم. در نهایت، جلسه‌ای با مدیرعامل یا مدیر کارخانه برگزار می‌کنیم.
در دوره‌ای که تلاطم‌های فراوانی در شرکت هپکو به وجود آمد، خانه کارگر نقش قابل توجهی در حمایت از کارگران ایفا کرد. در واقع، اولین مرحله حمایت ما، حمایت از تولید بود؛ چراکه حمایت از تولید در نهایت به حمایت از کارگر منجر می‌شود.
وقتی تولید رونق بگیرد، رفاهیات و مزایای قانونی کارگر نیز افزایش می‌یابد. مزایایی از قبیل اضافه‌کاری، حق تولید و سایر حقوق قانونی با تقویت تولید به کارگر تعلق می‌گیرد و تلاش ما بر این بوده که در مرحله اول، تولید را تقویت کنیم. در مورد شرکت هپکو، خانه کارگر طی سال‌های گذشته (از زمانی که بنده به عنوان دبیر خانه کارگر فعالیت خود را آغاز کردم)، با دعوت از خانواده‌های کارگران و برگزاری جلسات متعدد، اقدام به پیگیری مشکلات کرده است.
خوشبختانه اسناد و صورت‌جلسات مربوطه در خانه کارگر موجود است و بسیاری از آن‌ها با نتیجه مطلوب به پایان رسیده‌اند. ما از تمام ظرفیت‌های موجود خود استفاده کردیم و تلاش‌ها ادامه‌دار خواهد بود و امسال نیز اعضای هیئت اجرایی همکاری بسیار خوبی با ما دارند و با تمام توان در کنار ما فعالیت می‌کنند.
در حال حاضر، همکاران ما در آنجا بدون هیچ‌گونه چشم‌داشت مشغول فعالیت و تلاش هستند. در جلسات هیئت اجرایی، برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته و ان‌شاءالله به‌زودی اعضای هیئت اجرایی خانه کارگر به همراه هیئت سرمایه‌گذاری، بازدیدهایی را از واحدهای صنعتی انجام خواهند داد.
حتی در مواردی که واحدی صنعتی هنوز به‌صورت علنی با مشکلی مواجه نشده است، اما در بازدیدهای ما نشانه‌هایی از بروز بحران مشاهده شود، پس از تبادل اطلاعات، گفتوگو و بررسی‌های کارشناسی، در صورت لزوم ورود خواهیم کرد. در چنین شرایطی، موضوع را از طریق وزارتخانه پیگیری خواهیم نمود و در هر یک از معاونت‌های مربوطه که باشد، از تمام ظرفیت و توان خود استفاده کرده و قطعاً در جهت حل مشکلات اقدام خواهیم کرد بنابراین، اطمینان داشته باشید که با توجه به ظرفیت و پتانسیل اعضای هیئت اجرایی، بهره‌برداری بیشتری از توان موجود انجام خواهد شد.
تسنیم: در مصاحبه‌ای، عبارتی را مطرح کردید که رسانه‌ها به‌صورت گذرا از آن عبور کردند، به طوریکه به موضوع ممانعت از ورود چهره‌های سیاسی به عرصه صنعت و تولید اشاره داشتید. لطفاً دیدگاه خود را در این زمینه بیشتر تشریح کنید؟
قیاسی: در سال‌های گذشته، هنگامی که برای حل مشکلات صنایع وارد عمل شدیم، پس از فروکش کردن هیجانات و انجام بررسی‌های دقیق، مشخص شد که بخش عمده‌ای از مشکلات ناشی از ورود افراد سیاسی به حوزه‌های صنعتی بوده است. متأسفانه، با تغییر دولت‌ها، افرادی که در ستادهای انتخاباتی فعالیت داشتند، به‌راحتی وارد بخش صنعت شدند. با توجه به روند خصوصی‌سازی، این ورود تسهیل شده و آنان موفق به تصاحب پست‌های مدیریتی از جمله مدیرعاملی، عضویت در هیئت‌مدیره یا مدیریت کارخانه‌ها شده‌اند. این انتصابات غیرتخصصی، آسیب‌های جدی و گسترده‌ای به بدنه صنعت، به‌ویژه در استان مرکزی وارد کرده است.
در جلسه‌ای که با حضور استاندار و کارگران برگزار شد، ایشان نیز بر همین موضوع تأکید داشتند و دو درخواست را به‌صورت جدی مطرح کردند. نخست، جلوگیری از ورود افراد سیاسی به عرصه صنعت بود؛ زیرا هنگامی‌که فردی با گرایش سیاسی وارد یک واحد تولیدی می‌شود، حتی در مسائل اولیه نظیر تعداد کارگران، نگاه او بر پایه تحلیل‌های سیاسی است. این موضوع تا جایی پیش می‌رود که فروش، خرید و حتی تأمین منافع حزبی نیز وارد معادلات صنعتی می‌شود.
زمانی که این افراد بدون برخورداری از تخصص لازم وارد صنعت می‌شوند، به‌طور حتم موجب بروز مشکلات خواهند شد. این مسئله به مشاوران صنعتی ارتباطی ندارد، اما متأسفانه برخی از این افراد سیاسی به‌عنوان مشاور معرفی می‌شوند که خود به یک معضل بزرگ در صنعت کشور تبدیل شده است.
تسنیم: استان مرکزی یکی از مصادیق بارز روند غلط واگذاری ها بود، در اوایل دهه 1390 و همزمان با بروز اعتراضات صنفی در شرکت‌هایی نظیر هپکو و آذرآب، تلاش‌هایی برای تبدیل این اعتراضات به مسائل امنیتی صورت می‌گرفت. در چنین شرایطی، نقش خانه کارگر در صیانت و حراست از بدنه کارگری چگونه تعریف می‌شود؟ و خانه کارگر چه اقدامی در جهت ممانعت از ورود مسال صنفی به امنیتی داشت؟
قیاسی: خوشبختانه توانسته ایم ارتباط مؤثری با مسئولان برقرار کنیم و این ارتباط منجر به حضور تعدادی از آن‌ها در خانه کارگر و بازدید از مجموعه شد. در جریان این بازدیدها، دیدگاه واقعی جامعه کارگری منتقل گردید و توانستیم ذهنیت‌ها را نسبت به این موضوع اصلاح کنیم. خوشبختانه بازخوردهای مثبتی نیز دریافت کردیم که موجب تغییر نگرش‌ها شد.
در سال 1390، زمانی که اشاره کردید، بنده هنوز دبیر خانه کارگر نبودم، اما به‌عنوان یک فعال کارگری و رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگری استان فعالیت داشتم. در همان دوره، چندین سخنرانی و مصاحبه انجام دادم و با صراحت اعلام کردم: «خواهش می‌کنم اعتراض من را سیاسی نکنید؛ اعتراض من صرفاً صنفی است.»
این مسئله نیز به همان ورود چهره‌های سیاسی بازمی‌گردد که متأسفانه چنین شرایطی را به وجود آورده‌اند. یکی از معضلات جدی کشور ما این است که برخی افراد به‌جای رشد دادن یکدیگر، در صدد حذف و تخریب دیگران هستند. این نگاه مخرب باعث می‌شود در حوزه صنعت نیز، به‌جای تمرکز بر توسعه، درگیر حذف رقبا و تأمین منافع حزبی شوند؛ بی‌توجه به اینکه آیا فردی تخصص لازم را دارد یا خیر.
تسنیم: به نظر شما راه حل بهتر شدن فعالیت های تولیدی و کارخانجات استان چیست؟
قیاسی: اگر افراد متخصص وارد این عرصه شوند، می‌توان از ظرفیت آن‌ها برای افزایش بهره‌وری، تولید و بهبود مدیریت استفاده کرد، اجازه دهید نکته‌ای شخصی عرض کنم: بنده، قیاسی، زمانی که وارد صنعت شدم، هیچ دیدگاه سیاسی نداشتم و شاید تنها دبیری بودم که نسبت به خانه کارگر، رویکردی سیاسی نداشت. در همان سال نخست مسئولیتم، در تاریخ 22 آبان، کارفرمایان را دعوت کردم. آنان با تعجب پرسیدند: «برای چه ما را دعوت کرده‌اید؟» پاسخ دادم: به خدا قسم فقط برای گفتوگو دعوتتان کردم.
مشکلاتتان را با منِ کارگر در میان بگذارید؛ من که از مسائل شما بی‌اطلاع هستم. نمی‌دانم مشکل دارایی، مالیاتی، تأمین مواد اولیه، تخصیص وام یا تأمین برق دارید یا نه. اگر این مسائل را صادقانه مطرح کنید، قطعاً تمام تلاشم را برای حل آن‌ها خواهم کرد.
وقتی پای تولید به میان می‌آید، نمی‌توان کارگر را از کارفرما جدا دید. این دو مثل دو بال یک پرنده‌اند؛ اگر یکی‌شان نباشد، پرواز ممکن نیست. هیچ پرنده‌ای با یک بال نمی‌پرد، برای اینکه این پرنده، یعنی تولید، به پرواز دربیاید، باید دو بالش با هم هماهنگ باشند. وقتی یکی بالا و یکی پایین بزند، تعادل از بین می‌رود. کارگر و کارفرما هم باید کنار هم، نه مقابل هم، باشند.
اما در عمل، وقتی موضوع افزایش حقوق پیش می‌آید، تعارض آغاز می‌شود. کارفرما می‌گوید اگر حقوق را زیاد کنم، باید کارگر کمتری داشته باشم. کارگر هم می‌گوید این افزایش، با تورم هماهنگ نیست. هر دو نگران‌اند، هر دو دل‌نگران آینده‌اند.
در این میان، رسانه‌ها بیشتر صدای کارفرما را بازتاب می‌دهند. کارگران رسانه قوی ندارند؛ حرف‌شان شنیده نمی‌شود، درحالی‌که واقعیت‌ها نیاز به تکرار و دیده‌شدن دارند، من باور دارم کارگر و کارفرما هر دو ستون تولیدند، و باید صادقانه به حرف هر دو گوش داد و کارگر فقط وظیفه‌اش نیست که بیاید پای میز مذاکره، بلکه باید صدایش شنیده شود. خبرگزاری‌ها باید مطالب کارگران را بخوانند، منتشر کنند و به جامعه منتقل کنند.
تسنیم: یکی از مسائل مهم موضوع حقوق و دستمزد کارگران است بفرمایید نگاه و دیدگاه خانه کارگر به این موضوع چیست؟
قیاسی: قانون کار، در موضوع دستمزد، تصریح کرده که حقوق باید بر اساس نرخ تورم تعیین شود. اما سال‌ها این قانون رعایت نشد، و حالا که تورم بالاست و حقوق افزایش یافته، شکاف بزرگی میان هزینه‌ها و درآمدها به وجود آمده. این شکاف، نتیجه سال‌هایی‌ست که حقوق‌ها به‌اندازه کافی بالا نرفت. مثل اجاره ملکی که سال‌ها فقط 5 درصد زیاد شده، اما حالا ناگهان باید از 10 به 30 میلیون برسد.
در واقع، اگر مزدها هر سال متناسب با تورم تنظیم می‌شد، الان با چنین ناترازی‌ای مواجه نبودیم. این ناترازی، مثل ناترازی در حوزه انرژی، نتیجه بی‌توجهی در سال‌های گذشته است.
افزایش مزد، هرچند امسال بهتر دیده شد، اما باز هم کمتر از نرخ واقعی تورم بود. نکته مهم‌تر این است که تورم هر هفته زندگی مردم را تحت فشار می‌گذارد، اما حقوق کارگر فقط سالی یک بار افزایش می‌یابد. چرا؟
دولت به عنوان بزرگ‌ترین کارفرمای کشور، خودش در تعیین مزد نقش دارد. وقتی در شورای عالی کار، قرار است سه‌جانبه‌گرایی رعایت شود، اما نمایندگان دولت و کارفرما هردو منافع مشترک دارند، توازن از بین می‌رود و حق کارگر به‌درستی شنیده نمی‌شود.
تسنیم: فکر می کنید حلقه مفقوده در این حوزه کجاست و باید برای حل مشکلات صنفی کارگری چه اقداماتی انجام داد؟
قیاسی: همه‌چیز به قانون برمی‌گردد. قانون کار نیاز به اصلاحاتی دارد. بخش‌هایی از آن ناکارآمد شده و باید با کمک نمایندگان مجلس، به‌روز شود. اما این اصلاحات نباید به ضرر کارگران باشد. ما با اصلاحی که به نفع کارگر و تولید باشد، موافقیم.
همزمان باید به کارفرما هم کمک شود. کارفرماها هم دغدغه دارند. بسیاری‌شان کارگر را خانواده خود می‌دانند و دلسوزانه رفتار می‌کنند. اگر دولت وام‌های ارزان، تسهیلات خرید مواد اولیه و کمک‌های مالی به کارفرماها بدهد، آن‌ها نیز بهتر می‌توانند از کارگران حمایت کنند.
تسنیم: در سال های اخیر مساله قراردادهای سفیدامضای کارگری به یک معضل مهم بدل شده بود، آیا این مساله در این سال ها برطرف شده است؟
قیاسی: مشکل قراردادهای سفید امضا هنوز وجود دارد. تلاش‌هایی شده، ولی هنوز کامل حل نشده، البته واقعیت این است که تولید با دو بال کارگر و کارفرما به پرواز درمی‌آید، و دولت باید نقش تنظیم‌گر و حمایتگر این دو بال را صادقانه و بی‌طرف ایفا کند.
از حدود سه سال پیش یا بیشتر، آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌هایی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با تأیید مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد که طبق آن، قراردادهای سفیدامضا دیگر اعتباری قانونی ندارند. این قانون، که حدود سال 1397 یا 1398 تصویب شده، تصریح می‌کند که هرگونه تصفیه‌حساب کارگر باید همراه با رسید وجه بانکی باشد. این موضوع تا حد زیادی جلو سوءاستفاده‌هایی مانند قراردادهای صوری یا سفیدامضا را گرفت. هرچند همچنان راه‌هایی برای دور زدن قانون وجود دارد، اما از نظر حقوقی، این اقدامات غیرقانونی تلقی می‌شود و قانون از کارگر حمایت می‌کند. این تغییر، به‌ویژه برای دریافت عیدی، مطالبات معوق و مزایای قانونی، بسیار مؤثر و مفید بوده است.
تسنیم: به نظر شما آیا واقعاً جلوی این موضوع گرفته شده یا همچنان ادامه دارد؟
قیاسی: به‌نظر می‌رسد زمان دقیق آن را به‌خاطر ندارم، اما حدود سه سال گذشته یا حتی بیشتر، قانونی به تصویب رسید؛ بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی از سوی وزارت کار صادر شد که به تأیید مجلس نیز رسید. موضوع این تصمیم درباره قراردادهای سفیدامضا بود. به‌احتمال زیاد این مسئله از سال 1398 مطرح شد که دیگر قراردادهای سفیدامضا اعتبار قانونی ندارند.
پیش از سال 1397 که قانون خاصی وجود نداشت، شرایط متفاوت بود. اما از سال 1397 یا 1398 به بعد، تصفیه حساب‌هایی که کارفرما تحت عنوان سفیدامضا به کارگر ارائه می‌دهد، صرفاً در صورت داشتن رسید واریز وجه از طریق سیستم بانکی، معتبر تلقی می‌شوند.
این قانون توانست تا حد قابل توجهی جلو تخلفات را بگیرد. البته، همچنان راه‌هایی برای دور زدن قانون وجود دارد، اما از لحاظ حقوقی و قانونی، این اقدام بسیار مؤثر و کارآمد بود و این قانون مخصوصاً در موضوعاتی مانند صلواتی کار کردن کارگرها، دریافت عیدی، حقوق معوقه و سایر مطالبات قانونی، کمک شایانی به کارگران کرده است.
تسنیم: همانطور که خوب می دانید یکی از مباحث مهمی که بارها در جلسات پیشگیری از وقوع جرم استان طرح شده، این بود که اعتیاد به‌عنوان یکی از آسیب‌های جدی اجتماعی استان شناخته شده است. حتی برآوردهای نیروی انتظامی نیز این موضوع را تأیید می‌کردند؛ بروز اعتیاد در واحدهای تولیدی و کارگری یک اتفاق به شدت خطرناک است چراکه سبب آلودگی کارگران زیادی خواهد شد بفرمایید در این بخش چه رویکردی داشته اید؟ و بفرمایید چه اقداماتی برای صیانت از کارگر در این حوزه انجام شده؟ و به‌عنوان مسئول خانه کارگر، مهمترین آسیب موجود برای تولید و جامعه کارگری چیست؟
در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز، مسئله اعتیاد به‌عنوان یکی از مهمترین آسیب‌های اجتماعی در استان مطرح شده و بخش بزرگی از آن جامعه کارگری را درگیر کرده است. با همکاری معاونت فرهنگی و رفاهی وزارت کار و معاونت وزارت کشور، توانستیم بخشنامه‌ها و اقدامات قابل‌توجهی در راستای پیشگیری، آموزش و آگاهی‌بخشی داشته باشیم. خوشبختانه استقبال مناسبی نیز از سوی کارگران صورت گرفت.
در خانه کارگر، برگزاری کلاس‌های روانشناسی، خودسازی، مهارت‌های زندگی، پیش از ازدواج، و مهارت‌های مقابله با آسیب‌ها به‌طور جدی پیگیری می‌شود. اعتقاد ما بر این است که اگر مستی یا بی‌تعادلی بهتر از حالت طبیعی انسان بود، خداوند انسان را با آن وضعیت خلق می‌کرد. بنابراین، حفظ سلامت جسم و روان کارگر، بالاترین اولویت است؛ چراکه اعتیاد منجر به فرسایش جسمی، کاهش توان کاری و افت بهره‌وری در بلندمدت می‌شود.
متأسفانه قانون مشخصی برای غربالگری یا آزمایش‌های دوره‌ای در بسیاری از مشاغل نداریم؛ برخلاف حوزه حمل‌ونقل که رانندگان برای تمدید کارت سلامت و گواهینامه، ملزم به آزمایش هستند. این خلأ قانونی باید با آموزش، فرهنگ‌سازی و اقدامات پیشگیرانه جبران شود. معتقدیم بهره‌وری در گرو سلامت نیروی کار است، و آموزش مستمر تأثیر بسزایی در پیشگیری دارد.
در سال گذشته توانستیم با معاونت وزارت کشور و همچنین مجموعه‌های صنفی ارتباط مؤثری برقرار کنیم. با همکاری معاونت فرهنگی و رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های خوبی برای برگزاری دوره‌های آموزشی و پیشگیرانه ابلاغ شد که خوشبختانه تعدادی از اعضای ما با استقبال، در این دوره‌ها شرکت کردند و نتایج نسبتاً خوبی هم حاصل شد.
یکی دیگر از محورهایی که در خانه کارگر با جدیت پیگیری می‌کنیم، استفاده از کلاس‌های روانشناسی برای کارگران عزیز است. این دوره‌ها در دو بخش برگزار می‌شوند: بخشی با رویکرد خودسازی و بخشی دیگر با رویکرد پیشگیری که این دوره‌ها موضوعاتی مانند زندگی، ازدواج و آموزش‌های پیش از ازدواج را پوشش می‌دهند.
فراموش نکنیم که اگر حالت غیرطبیعی مانند مستی یا نشئگی بهتر از حالت طبیعی انسان بود، قطعاً خداوند انسان را در آن حالت خلق می‌کرد. اما واقعیت این است که طبیعی‌ترین و سالم‌ترین وضعیت، همان حالت معمولی انسان است، اعتیاد، از نظر زمان کاری و توانایی فیزیکی و ذهنی، آینده‌ی یک کارگر را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کارگری که آموزش دیده باشد، فردی توانمند، باصلاحیت و پخته خواهد بود. اما اعتیاد، موجب فرسودگی و تضعیف عملکرد جسمی و ذهنی فرد می‌شود و این موضوع آسیب‌زاست بنابراین لازم است وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌همراه سازمان تأمین اجتماعی و معاونت‌های فرهنگی خود، در این زمینه نقش فعال‌تری ایفا کنند.
برگزاری کلاس‌های فرهنگی و پیشگیرانه، حتی در قالب دو ساعت در روز به‌مدت 15 روز، می‌تواند اثرگذاری بسیار مطلوبی داشته باشد؛ چه در زمینه خانواده و چه در سایر مسائل و مشکل اساسی موجود، نبود سازوکارهای پیشگیری مؤثر است. باید بپذیریم که عوامل محیطی مانند فوتبال، آموزش، دانشگاه و به‌خصوص محیط کاری در صنعت ساختمان، تأثیرات جدی بر جامعه کارگری دارند.
تجربیاتی در سایر حوزه‌ها مانند رانندگان داریم که برای تمدید کارت سلامت یا گواهینامه، آزمایشات طب کار انجام می‌شود. این موضوع باید به سایر مشاغل نیز تسری داده شود و هرچند در این حوزه خلأ قانونی وجود دارد، اما می‌توان با اقدامات فرهنگی، آموزشی و پیشگیرانه این خلأ را تا حدی جبران کرد؛ به‌باور من، بهره‌وری در این شرایط بسیار بالا می‌رود و تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد کارگران خواهد داشت.
تسنیم: سوالی که باقی می‌ماند این است که آیا اقدامی برای جلوگیری از بروز بحران‌هایی در صنایع انجام داده‌اید؟ برای مثال، اگر واحد صنعتی استان یکباره دچار تکانه و تلاطم های کاری شود، می دانیم گاهی این موضوع کل استان را دچار التهاب می‌کند.چنین اتفاقاتی نه‌تنها بر صنعت، بلکه مستقیماً بر امنیت شغلی و روانی کارگران نیز تأثیر می‌گذارد. بفرمایید خانه کارگر، با توجه به جایگاه خود، آیا اقدامی پیشگیرانه در این زمینه داشته است؟
قیاسی: در پاسخ به اینکه آیا خانه کارگر برای جلوگیری از التهابات ناگهانی در فضای صنایع بزرگ کاری کرده یا نه، باید بگویم: بله، ما باور داریم ارتباط منظم با صنایع و کارفرمایان باید چندین برابر تقویت شود. بازدیدهای میدانی و ارتباط مستقیم با شرکت‌ها کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل قضایی یا حقوقی برای مدیران یا ساختار مجموعه، پیش‌دستانه عمل کنیم و نگذاریم التهاب به بدنه کارگری منتقل شود.
نمونه آن اتفاقاتی بود که در یکی از بزرگ‌ترین صنایع استان رخ داد. خبر بازداشت یا صدور کیفرخواست برای یکی از مدیران آن مجموعه، کل بدنه صنعت و حتی باشگاه ورزشی وابسته به آن را تحت‌الشعاع قرار داد. کارگران نگران شدند که چه سرنوشتی در انتظارشان است. ما همان زمان اقدامات خوبی انجام دادیم؛ نامه‌های رسمی به استاندار، وزیران مرتبط، و حتی بالاتر ارسال شد. مستندات آن هم موجود است.
متأسفانه برخی نمایندگان به‌جای حمایت، موضع‌گیری منفی کردند. اما ما با قدرت و با اسناد مستدل ایستادیم تا از منافع کارگران و ثبات فضای صنعتی استان دفاع کنیم و پاسخ بنده این است که باید ارتباطات خود را با صنایع و شرکت‌ها تقویت کنیم. بازدیدهایی که صورت می‌گیرد، باید فعال‌تر و مؤثرتر باشد.
تسنیم: یکی از انتقادات جدی در استان قطع یا کم بودن ارتباط دانشگاه و صنعت است نظر شما در این باره چیست و باید برای حل این موضوع چه کرد؟
قیاسی: اکنون ارتباط بین دانشگاه، سازمان صنعت و حوزه آموزش، مسئله‌ای است که باید جدی گرفته شود، ما در سطح استان، با مدیرکل تعاون نیز رایزنی‌هایی داشته‌ایم؛ ایشان نیز دغدغه‌های بسیاری در این زمینه دارد. اما آن‌چه در این میان ضروری است، وجود یک عزم جدی و واقعی برای پر کردن خلأ نیروی انسانی آموزش‌دیده، خلأ مهارت و سایر کمبودهایی است که در حوزه‌های شغلی با آن مواجه هستیم.
این مسائل با شعار حل نمی‌شود. لازم است مراکز آموزش فنی‌وحرفه‌ای ما تجهیز شوند، این مراکز تقویت شوند، بودجه کافی در اختیارشان قرار گیرد و نیروی انسانی کارآمد تربیت شود. همزمان باید ارتباط مؤثر و منسجمی میان صنعت و این مراکز آموزشی شکل گیرد؛ چرا که در صورت نبود این ارتباط، نیرویی که آموزش می‌بیند، احتمال دارد به‌کار صنعت نیاید یا بازار کار جذبش نکند.
در حال حاضر در بسیاری از شهرک‌های صنعتی استان، به‌ویژه در شهرهایی نظیر ساوه، دلیجان، خمین و حتی کمیجان، آگهی‌های استخدام منتشر می‌شود، اما نیروی ماهر برای جذب وجود ندارد. کارفرما اعلام می‌کند که نیاز به جوشکار، برق‌کار صنعتی، یا اپراتور دستگاه‌های CNC دارد، ولی فرد متخصص در دسترس نیست.
در چنین شرایطی، کارفرما ناچار است یا از استان‌های دیگر نیرو جذب کند، یا بخشی از خط تولید را غیرفعال نگه دارد و یا اساساً تولید را آغاز نکند. این بدان معناست که ظرفیت‌های صنعتی ما به دلیل نبود نیروی کار آماده، معطل مانده‌اند. وقتی از اشتغال صحبت می‌کنیم، دقیقاً به چنین مصادیقی اشاره داریم؛ اشتغال همین‌جاست.
بنابراین باید فرزندان‌مان را به سمت آموزش‌های مهارتی هدایت کنیم؛ به سمت مراکز فنی‌وحرفه‌ای، آموزشکده‌ها، هنرستان‌ها و مدارس کاردانش. نباید فقط همه در پی آن باشند که صرفاً وارد دانشگاه شوند و رشته‌های تئوری بخوانند، بدون اینکه چشم‌انداز شغلی مشخصی وجود داشته باشد.
نکته دیگر این است که این آموزش‌ها باید متناسب با نیازهای روز بازار کار طراحی شوند. نباید وضعیتی ایجاد شود که مراکز آموزشی نیرو تربیت کنند اما بازار کار نتواند از آن‌ها استفاده کند یا صنعت بگوید این نیروها به درد من نمی‌خورند. این ارتباط باید فعال و مستمر باشد. ما نیز در خانه کارگر در حال پیگیری این موضوع هستیم.
برای نمونه، اخیراً جلسه‌ای با مدیرکل صنعت برگزار شد و به ایشان پیشنهاد دادیم که لیستی از نیازهای نیروی انسانی صنعت استان ارائه دهند تا ما با همکاری سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، اقدام به برنامه‌ریزی برای آموزش و معرفی نیروهای متناسب کنیم.از این پیشنهاد استقبال خوبی شد، اما همانطور که گفتم، این طرح‌ها نیازمند پیگیری مستمر و عزم راسخ هستند تا به نتیجه برسند.
تسنیم: فکر می کنید اگر به این موضوعات توجه نشود چه پیامدهای منفی برای جامعه به دنبال خواهد داشت؟
قیاسی: اگر به این خلأها توجه نشود، تبعات آن فقط بیکاری نخواهد بود، بلکه مهاجرت نیروی انسانی، کاهش بهره‌وری و فرار سرمایه نیز در پی خواهد داشت. سرمایه‌گذار وقتی احساس کند که نیروی کار متخصص در استان وجود ندارد، به راحتی مقصد خود را تغییر می‌دهد و به استان دیگری می‌رود.ما وقتی از سرمایه‌گذاری در استان مرکزی حمایت می‌کنیم، باید زیرساخت‌های انسانی آن را نیز فراهم کنیم.
تسنیم: از نظر شما باید به کدام بخش فعالیت کارگری توجه جدی تری داشت و برای پیشگیری از بروز مشکلات کارگری باید چه رویکردی را در پیش گرفت؟
قیاسی: مسئله دیگر که در حوزه کارگری بسیار حائز اهمیت است و از رسانه‌ها هم درخواست می‌کنم که کمک کنند، این است که جایگاه واقعی کارگر باید به رسمیت شناخته شود. شأن کارگر فقط در این نیست که بیاید و کار انجام دهد و برود.
کارگر باید بداند که عضو اصلی جریان تولید است، در سود شریک است، دلسوز مجموعه است. اگر شرکت سود می‌کند، کارگر هم باید از آن سود بهره‌مند شود؛ و اگر ضرر کرد، کارگر هم باید برای کمک، مشارکت داشته باشد و اگر چنین نگاهی در مدیریت بنگاه‌های اقتصادی حاکم شود، کارگر احساس امنیت شغلی می‌کند، احساس دیده‌شدن می‌کند، و این مسئله بسیار مهم است. یکی از دلایل اصلی ریزش نیروی انسانی در صنایع ما، دقیقاً همین است که کارگر احساس می‌کند نادیده گرفته می‌شود.
ما باید به مدل‌هایی بازگردیم که کارگر خود عضو مجموعه است. یکی از این مدل‌ها، تشکیل شرکت‌های تعاونی است که قبلاً نیز عرض کردم. اگر این مدل به‌درستی اجرا شود، می‌تواند بسیاری از مشکلات حوزه کار و تولید را برطرف کند.
همه اقدامات باید به‌صورت بسته‌های الزامی اجرا شود، نه صرفاً بسته‌های تشویقی. بسته‌های کمک‌حمایتی نیز باید طراحی و عملیاتی شوند. به‌یاد دارم روزی قصد داشتیم طرح بیمه کارگران ساختمانی را اجرا کنیم؛ بسیار جالب بود. برای صدور کارت صنعت ساختمان، در آن زمان (سال 1386)، به ازای هر نفر مبلغ 45 هزار تومان پرداخت می‌شد. این طرح از سال 1382 آغاز شده بود و یکباره به صدور 46 هزار کارت در استان برای استفاده از بیمه کارگران ساختمانی منجر شد.
در این زمینه، بحث‌های حمایتی باید از سوی هر دو طرف دنبال شود؛ هم از سوی کارفرما، مثلاً با برگزاری دوره‌های آموزشی، و هم از سوی کارگر، با حضور در این دوره‌های آموزشی. مثلاً در همین دوره‌های چهارماهه، منِ کارفرما می‌توانم سهم دولت را برای بیمه کارگر پرداخت کنم. این یک حق اجتماعی است. صنایع باید این حق را بپردازند تا سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای بتواند در این فرآیند مشارکت کند.
وقتی کارگر تصمیم می‌گیرد چهار ماه در یک دوره مهارتی شرکت کند، در طول همین مدت باید بیمه برای او واریز شود. این اقدام در قالب یک بسته حمایتی بسیار مؤثر خواهد بود. کارآموز وقتی مهارت یاد می‌گیرد، قطعاً با آمادگی بیشتر وارد بازار کار می‌شود و شانس اشتغال بیشتری پیدا می‌کند.
تسنیم: یکی از انتقادات مهم حضور کارگران خارجی در بخش های کارگری است، نظر شما درباره لطمه ای که این حضور به جامعه کارگری خواهد زد چیست؟
قیاسی: به موضوع کارگران ساختمانی بازگردیم، طی یکی دو سال اخیر با پدیده‌ای به نام حضور اتباع خارجی مواجه بوده‌ایم. باید در این‌باره تعریف روشنی داشته باشیم. وقتی کارگری در یک شغل، از نظر سختی کار، کرامت انسانی و فشار جسمی در سطح بالایی قرار دارد، باید حمایت شود. ما درباره فعالیت‌های ساده و سطح پایین صحبت نمی‌کنیم، بلکه درباره مشاغل بسیار تخصصی و سنگین در صنعت ساختمان صحبت می‌کنیم که متأسفانه مورد سوء‌برداشت نیز قرار گرفته‌اند.
در حال حاضر اتباع خارجی به‌طور گسترده وارد صنعت ساختمان شده‌اند؛ هم از نظر درآمدی و هم از نظر مهارتی در جایگاه‌های قابل‌توجهی قرار دارند. در برخی حوزه‌ها استادکارهای بسیار توانمندی هستند و اکنون آرام‌آرام در حال کوچ از این صنعت‌اند، در حالی که می‌توانند شاگردان خوبی را تربیت کنند. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند سنگ‌کاری، گچ‌کاری، نقاشی و دیگر مشاغلی که نیاز به مهارت، ظرافت و تجربه دارند.
البته عدم تمایل ایرانیان به ورود به این مشاغل، صرفاً به فرهنگ یا علاقه برنمی‌گردد؛ دو عامل مهم در این میان نقش دارند. نخست اینکه اتباع خارجی با هزینه‌های کمتر زندگی می‌کنند و به همین دلیل مزد پایین‌تری می‌پذیرند. دوم اینکه کارفرمای ما عمدتاً کیفیت کار را مدنظر قرار نمی‌دهد و فقط به سود خود می‌اندیشد.
هر سال که قیمت‌های مربوط به ساخت‌وساز اعلام می‌شود، تماس‌های بسیاری با ما گرفته می‌شود. می‌گویند چرا قیمت‌ها این‌گونه افزایش یافته؟ در حالی که از همان ابتدای سال قرارداد بسته شده و کار ساخت‌وساز آغاز شده است. در واقع، این قیمت ثابت مانده ولی هزینه‌ها بالا رفته است. با وجود این، کارفرمایان باز هم به‌دنبال سود خود هستند.
تسنیم: نقش دولت در این بخش چیست؟ و به نظر شما دولت برای حل مشکل در این حوزه باید چه مجموعه اقداماتی را در دستور کار قرار دهد؟
قیاسی: متأسفانه دولت در این حوزه نظارت مؤثری ندارد و باید نظارت‌ها تقویت شود. یکی از دلایل مهم این وضعیت، کمبود نیروی انسانی در حوزه بازرسی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که موجب شده بازرسی‌های میدانی از کارگاه‌ها در حوزه ساختمان به حداقل برسد.
ما در صنعت ساختمان، با موضوعی به‌نام آموزش، ارتقاء مهارت و ایمنی مواجهیم. بیش از 50 درصد از حوادث ثبت‌شده مربوط به کارگران ساختمانی است. آمار رسمی نشان می‌دهد بیش از 52 درصد از این حوادث که منجر به جرح شده‌اند، مربوط به حوزه ساختمان است. حتی برخی حوادث که ثبت نمی‌شوند، مانند آسیب‌هایی که کارگر را به بیمارستان می‌برند اما در سامانه ثبت نمی‌شود، رقم بالایی دارد.
در سال گذشته، بیش از 400 نفر را در شهر اراک آموزش دادیم. در سطح استان، حدود 850 تا 900 نفر در دوره‌های ایمنی شرکت کردند. این آموزش‌ها بسیار مؤثر واقع شد، اما کافی نیست و باید توسعه یابد.
برای همین است که ما پیشنهاد بسته حمایتی برای کارگران ساختمانی را مطرح کرده‌ایم. نیازی نیست صرفاً برای صدور گواهینامه کاری انجام شود؛ باید در حوزه بیمه نیز کمک شود. وقتی کارگر موفق به دریافت گواهینامه درجه دو یا درجه یک می‌شود، دریافتی او در سازمان تأمین اجتماعی افزایش می‌یابد و مزایای بازنشستگی بهتری شامل حالش می‌شود.
در اینجا لازم است مجموعه‌هایی مانند سازمان نظام مهندسی، شهرداری‌ها، وزارت راه و شهرسازی، تأمین اجتماعی و سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، همگی به‌صورت هماهنگ وارد عمل شوند و همکاری کنند. استانداری و معاونت‌های آن نیز باید در این مسیر حمایت کنند. این همکاری می‌تواند موجب ارتقاء مهارت، ایمنی و بهبود عملکرد کارگران شود.
وقتی کارگر آموزش دیده باشد، هم روند ساخت‌وساز ایمن‌تر و سریع‌تر پیش می‌رود و هم احتمال وقوع حادثه کاهش می‌یابد. باید در نظر داشت که وقوع یک حادثه فقط یک فرد یا یک خانواده را درگیر نمی‌کند؛ بلکه یک محله، یک کوچه، و حتی یک شهر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مخصوصاً اگر حادثه منجر به فوت شود و خانواده داغدار شود.
تسنیم: از وقتی که در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار دادید کمال تشکر را داریم، در پایان در خصوص وضعیت بیمه های حمایتی و پوشش کارگران زیر چتر بیمه ای توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
قیاسی: در پایان، از نمایندگان مجلس درخواست می‌کنیم که قانون بیمه کارگران ساختمانی را اصلاح کنند. در دوره پیشین مجلس، متأسفانه با بی‌توجهی به این قشر زحمت‌کش، اصلاح این قانون به نتیجه نرسید. در متن نهایی قانون آمده است: «در صورت تأمین منابع، سهمیه جدید ابلاغ می‌شود»؛ در حالی که همه می‌دانیم منابع تأمین نخواهد شد و به همین دلیل در طول سه سال گذشته، هیچ سهمیه‌ای برای بیمه کارگران ساختمانی ابلاغ نشده است.
امروز، تنها امید کارگران ساختمانی برای آینده، همین بیمه است. کارگرانی که زحمت فراوان می‌کشند، عزیز و شریف هستند، و سزاوار حمایت واقعی‌اند، افرادی که امروز وارد این حوزه می‌شوند، هم می‌توانند به رونق صنعت ساختمان کمک کنند و هم از مزایای بیمه بهره‌مند شوند. آقای دکتر، باید توجه داشت که رونق صنعت ساختمان در هر کشوری به‌معنای رونق 350 تا 400 شغل به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم است. یعنی صنعت ساختمان با این میزان از مشاغل در ارتباط است و نمی‌توان کشوری را متحول کرد مگر اینکه این بخش فعال باشد.
در کشوری که در رکود به‌سر می‌برد، صنعت ساختمان می‌تواند محرک اصلی اقتصاد باشد. چون وقتی ساختمان ساخته می‌شود، صنایع مختلفی به حرکت در می‌آیند؛ از فولاد و سیمان گرفته تا خاک، کاشی، لوازم برقی، تزئینات داخلی، پرده، موزاییک، سرامیک، سنگ، شوفاژ، پکیج، چوب و سایر مصالح و تجهیزات و واقعیت این است که هر صنعتی را که بررسی کنیم، به‌نحوی با ساختمان در ارتباط است. حتی بخش‌هایی مانند دکوراسیون داخلی، از کاغذ دیواری گرفته تا یراق‌آلات و رنگ‌های ساختمانی، همگی مستقیماً تحت‌تأثیر صنعت ساختمان قرار دارند.
با رونق این بخش، اشتغال نیز افزایش پیدا می‌کند؛ هم اشتغال مستقیم و هم اشتغال غیرمستقیم. بسیاری از شغل‌های به‌ظاهر کاذب که در واقع تخصصی و فنی هستند و استادکاران بسیار خوبی در آن‌ها فعالیت می‌کردند، به‌دلیل رکود اینصنعت از بین رفته‌اند. حالا با توجه به ظرفیت‌های موجود، می‌توان این افراد را به صنعت ساختمان بازگرداند و از توانمندی آن‌ها استفاده کرد.
گفتوگو از: مبین جلیلی
انتهای پیام/711/