به گزارش ایرنا؛ هنر هفتم در پایتخت فرهنگی و هنری استان همدان آنچنان ریشه دوانیده که آوازه‌اش از دیوارهای کهن شهر فراتر رفته و در دوردست‌ها طنین انداز شده است، این استحکام را از خشت‌های عشق و از جان مایه گذاشتن هنرمندانش وام گرفته‌اند، از آنان که خاک صحنه را با جان چشیده‌اند و هستی خود را بر آستان هنر نهاده‌اند.
و اکنون، نام ملایر بر بال نقش‌آفرینی بازیگرانی پرواز کرده که در پشت نقاب‌های رنگارنگ، چهره صداقت و نجابت را به تماشا می‌نشانند و با دنیایی از واژه‌های ناگفته، پلی می‌زنند تا دل‌ها را به هم پیوند زنند، حتی اگر زبان‌ها ناشنیده بماند.
هنرمندان این شهر، جهان را در نظرت معنا می‌بخشد و هنگامی در حریم هنرنمایی‌شان قرار می‌گیری، از تار و پود دنیای مادی رها می‌شوی، این پرچم افتخار را هنرمندانی بر دوش می‌کشند که سال‌ها برای به بار نشستن این درخت، ایستادند و نقش‌ها بازی کردند، از ژرفای دل اشک ریختند و بر چهره خندیدند، از درد نوشتند و امروز، میوه این رنج‌های شیرین را می‌چینند، اما در پسِ مشکلات رنگارنگ...
ملموس‌ترین چالش هنر نمایش این شهر، اقتصاد است، از آنجا که تئاتر، هنری گران‌قیمت است؛ از اجاره سالن و هزینه‌های هنگفت صحنه‌آرایی و لباس گرفته تا دستمزد بازیگران، کارگردان و عوامل فنی، در کشاکش بازار و نوسانات اقتصادی، فروش بلیت به معادله‌ای حیاتی اما شکننده تبدیل می‌شود.
تئاتر ملایر؛ هنری گران‌قیمت
تئاتر همواره در سایه بلند هنرهای در دسترس‌تری همچون سینما، تلویزیون و اکنون، جریان‌های بی‌پایان محتوای دیجیتال قد علم می‌کند، وسوسه ماندن در خانه و تماشای یک فیلم یا سریال، رقیبی سخت برای افسونِ بودن در لحظه حال یک اجرای زنده است.
چالش اما تنها پول نیست، زمانه و ذائقه مخاطب نیز تغییر کرده است و در عصر شتاب و کلیپ‌های کوتاه، جلب توجه مخاطبی که عادت به دریافت سریع محتوا دارد، برای هنری که بر تأمل و تجربه‌ای طولانی و عمیق استوار است، کاری است دشوار و فریاد تئاتر گاهی در هیاهوی شبکه‌های اجتماعی گم می‌شود.
پشت صحنه، چالش‌ها رنگ و بویی دیگر به خود می‌گیرند، فرآیند خلق یک اثر تئاتری، خود ماجراجویی پرمخاطره است و گردآوردن گروهی از هنرمندان با عقاید مختلف، زیر یک سقف و برای خلق یک اثر واحد، نیازمند صبر و گذشت است و ساعت‌ها تمرین طاقت‌فرسا و هراس از صحنه سفید یا فراموشی متن، بر شانه‌های تمامی بازیگران سنگینی می‌کند.
با این همه، تئاتر با وجود این همه دشواری، همچنان زنده است، گویی این چالش‌ها نه تنها آن را از پا درنیاورده، که به جانش روحیه‌ای مقاوم بخشیده است، تئاتر زنده است، چراکه در برابر دیجیتال شدن، حضور فیزیکی و انسانی خود را فریاد می‌زند و در برابر سکون، زندگی در لحظه را تقدیم می‌کند.
و در نهایت، تئاتر به ذات خود هنری معترض، پرسشگر و مرزشکن است، اما اغلب مجبور است در چارچوب‌هایی تنفس کند که برایش تعریف شده و نبرد میان آنچه باید گفت و آنچه می‌توان گفت، همواره ذهن نویسنده، کارگردان و بازیگر را به خود مشغول می‌کند و این نبردی است بر سر نفس هنر؛ بر سر این که تئاتر تا کجا می‌تواند آیینه‌ای تمام‌نما از جامعه باشد.
با این همه، تئاتر با وجود این همه دشواری، همچنان زنده است، گویی این چالش‌ها نه تنها آن را از پا درنیاورده، که به جانش روحیه‌ای مقاوم بخشیده است، تئاتر زنده است، چراکه در برابر دیجیتال شدن، حضور فیزیکی و انسانی خود را فریاد می‌زند و در برابر سکون، زندگی در لحظه را تقدیم و در برابر سکوت، پرسش‌هایش را بی‌وقفه تکرار می‌کند.
پس وقتی پرده پایین می‌آید و تشویق تماشاگران سالن را پر می‌کند، این تحسین تنها برای یک نمایش نیست؛ برای پیروزی در نبردی است سخت، بر چالش‌هایی که هرگز پایانی ندارند و باید گفت تئاتر، هنر مقاومت در برابر فراموشی، سکوت و آسان‌گیری است.
طی سال‌های گذشته با مهاجرت دوباره هنرمندان تراز اول تئاتر ملایر به زادگاه خود، هنر تئاتر جانی دوباره گرفت، از پا گرفتن تنها تماشاخانه این شهر تا برگزاری رویدادها و جشنواره‌های مختلف استانی و ملی، همه در سایه عشق هنرمندان تئاتر ملایر به شهرشان است، بازگشتی که بی‌تردید، شور و نشاط را به هنر نمایش این شهر بازگرداند و استقبال پرشور مخاطبان را دوباره به عرصه تئاتر ملایر کشاند.
در این میان اما، هنر نمایش ملایر با چالش‌های زیرساختی، کمبود سال‌های تئاتر استاندارد، مشکلات مالی و کمبود حمایت‌ها، عدم تمایل اسپانسرهای خصوصی، چالش‌های فرهنگی و اجتماعی همچون محدودیت مخاطب، ذائقه هنری، قرار نگرفتن تئاتر در سبد فرهنگی خانوارها، فقر محتوایی، کمبود نیروی متخصص و حرفه‌ای، مهاجرت استعدادها، نداشتن امنیت شغلی، ضعف در آموزش و کارگاه‌های تخصصی دست و پنجه نرم می‌کند.
بحران متن و آموزش؛ بزرگ‌ترین چالش تئاتر ایران
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به مشکلات ساختاری در حوزه نمایش، «ضعف نمایشنامه و فیلمنامه» را بزرگ‌ترین معضل هنرهای نمایشی کشور عنوان کرد.
«کوروش زارعی» با انتقاد از وضعیت موجود هنر نمایش کشور، گفت: مهم‌ترین چالشی که سال‌هاست پیش روی تئاتر کشور و حتی سینما و تلویزیون است، مساله متن و نمایشنامه است و طی ۴۰ سال انقلاب، ۱۰ نویسنده خوب در تئاتر کشور تجربه و تربیت نکرده‌ایم.
وی با بیان اینکه ضعف نمایشنامه، متن و سناریو بزرگ‌ترین ضعفی است که تئاتر با آن دست به گریبان است، افزود: سریال‌های ما هم خوب نیستند، ضعف بزرگ سریال‌ها و ارتباطی که مردم با آن برقرار نمی‌کنند، به دلیل ضعف در فیلمنامه است.
بازیگر سینما و تلویزیون و پیشکسوت تئاتر کشور فقر آموزشی را دیگر مشکل اساسی تئاتر عنوان کرد و ادامه داد: نزدیک به دو دهه است که جریان آموزشی تئاتر کشور را قطع کرده‌ایم و مشکل بزرگ هنرمندان ما این است که فکر می‌کنند استاد شده‌اند و نیاز به آموزش ندارند.
بازیگر سینما و تلویزیون: مهم‌ترین چالشی که سال‌هاست پیش روی تئاتر کشور و حتی سینما و تلویزیون است، مساله متن و نمایشنامه است و طی ۴۰ سال انقلاب، ۱۰ نویسنده خوب تجربه و تربیت در تئاتر کشور نکرده‌ایم.
زارعی به نقش دانشگاه‌ها در پرورش هنرمندان تئاتر و سینما پرداخت و تصریح کرد: مشکل دیگر ما دانشگاه‌هاست، چه دولتی، غیردولتی و آزاد و در تربیت نیروی متخصص عملکرد ضعیفی دارند و نتیجه آن، ورود دانش‌آموختگانی بدون تجربه و دانش کافی به عرصه حرفه‌ای است.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری کشور با اشاره به اینکه آثار نمایشی امروز بیش از هر چیز، گرفتار کم‌سوادی و نبود آموزش‌اند، تاکید کرد: فقر آموزشی در حوزه‌های نویسندگی، کارگردانی، طراحی و بازیگری به بحرانی جدی در عرصه هنرهای نمایشی کشور بدل شده و بسیاری از آثار را از کیفیت و اصالت هنری تهی کرده است.
زارعی با تاکید بر اینکه ضعف آموزشی ریشه‌دارترین مشکل امروز هنرهای نمایشی است، افزود: همان‌گونه که رزمندگان در دوران دفاع مقدس با اتکا به توان و ایمان خود در میدان جنگ ایستادند، هنرمندان بسیجی نیز باید در عرصه هنر، درجه‌یک باشند.
وی هنر را حافظ فرهنگ ایثار و مقاومت دانست و اظهار کرد: ما هنوز در حال جنگ تحریم‌ها و فشارهای استکباری هستیم و ملت ما ملتی است که زیر سلطه نمی‌رود و این روحیه باید از طریق هنر به نسل‌های بعد منتقل شود و یک اثر فاخر و هنرمندانه می‌تواند سال‌ها در ذهن مردم تأثیرگذار باقی بماند.
ضعف در ساخت و تجهیز سالن‌های اجرای تئاتر
یک کارگردان هنر نمایش نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به سرمنشأ تئاتر از لحظه خلقت بشر و نقش آن به عنوان تمرین دموکراسی، گفت: تئاتر ملایر و استان همدان در گذشته‌های دور و در طول ۳۵ سال فعالیت من، در اتفاقات خرد و کوچک موفق عمل کرده و گروه‌های انفرادی و تیمی با هدف تولید و اجرای نمایش، جایگاهی برای خود کسب کردند.
«محمد قاسمی» با بیان اینکه جایگاه تئاتر به عواملی مانند میزان اجرای عمومی، شرکت در فستیوال‌ها و جشنواره‌ها و ظرفیت سالن‌ها وابسته است، اظهار کرد: در این مدت، به نسبت تعداد هنرمندان جذب شده به تئاتر، ساخت و تجهیز سالن‌ها به شدت اندک بوده است.
وی با تأکید بر نداشتن پلاتوهای استاندارد در همدان و شهرستان‌های این استان، ادامه داد: با توجه به اینکه اتفاقات تئاتری در همدان معمولاً به صورت موسمی و فصلی است و نگاه آن به جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان معطوف شده، بسیاری از گروه‌ها تمایل به تولید آثار کودک دارند که گیشه مناسبی دارد و این امر کار را آسان‌تر می‌کند؛ در نتیجه از تولید کارهای جدی و مفهومی دور می‌شود.
این کارگردان و نویسنده هنر نمایش، با اشاره به مشخص بودن سالن‌های نمایش حرفه‌ای، نوع، تعداد و استمرار اجراها و وجود مخاطب خاص در شهرهای بزرگی مانند تهران و مشهد، بیان کرد: در تهران سالن‌ها و گیشه‌ها متفاوت است، مخاطب خاص تئاتر آزاد وجود دارد و تعداد زیاد سالن حرفه‌ای، نمایش‌های مستمر و جدی ارائه می‌دهند و سه نوع مخاطب تربیت کرده‌اند.
تئاتر نسل بی‌نظیری را برای سینما تربیت کرد
قاسمی افزود: شهرهای بزرگ مانند تهران و مشهد مدت‌هاست برای جذب مخاطب برنامه‌ریزی کرده‌اند، اما در تئاتر همدان و ملایر مشخص نیست کدام سالن مربوط به کدام اجرا است و اینکه آیا هر روز تئاتر در این شهرها اجرا می‌شود یا خیر؟
به گفته وی، این امر موجب می‌شود اهالی نمایش برای تولید و اجرای یک اثر مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف تبلیغات شوند و به دلیل عدم تداوم اجراها، مخاطبان سرگردان باشند، از این نظر، تئاتر این استان و شهرستان ملایر در مقایسه با معیارهای جهانی و بسیاری از شهرهای ایران، در سطح پایین‌تری قرار دارد.
این کارگردان مطرح کشور حمایت از هنرمندان و گروه‌های تئاتر را ضروری دانست و اظهار کرد: ارائه سالن‌های دولتی به بخش خصوصی یک آسیب جدی است و از سوی دیگر، گروه‌های نمایشی به این خودباوری می‌رسند که می‌توانند از تئاتر و هنرشان درآمد کسب کنند.
قاسمی با اشاره به اینکه سینما و تلویزیون وامدار تئاتری‌های بزرگی همچون «علی نصیریان»، «عزت‌الله انتظامی» و «جمشید مشایخی» است، ادامه داد: تا زمانی‌که انتخاب بازیگران سینما و تلویزیون از تئاتر بود، ما نسل بی‌نظیری از هنرمندان را تجربه کردیم و به طور قطع دیده شدن هنرمندان شهرستان‌ها می‌تواند در ادامه این رویه مؤثر باشد.
به گفته وی؛ اگر اهالی تلویزیون و سینما برای تماشای آثار به سالن‌های تئاتر بیایند، هنوز هم می‌توانند هنرمندانی را برای آثارشان انتخاب کنند که به آثار سینمایی و تلویزیونی هویتی تازه ببخشند.
بهره‌گیری از تئاتر برای ارتقای فرهنگ عمومی
نویسنده و کارگردان هنرهای نمایشی استان همدان نیز با اشاره به نقش کلیدی نمایش در تبیین و ابلاغ فرهنگ، گفت: هنرمندان تئاتر و سینما پیشگامان اصلاح در فرهنگ عمومی هستند و باید از ظرفیت تئاتر برای ارتقای فرهنگ عمومی استفاده کرد.
«فرزاد لباسی» وجود تالارهای نمایش را قلب تپنده تئاتر استان دانست و بیان کرد: سینما چهره مشهور و عمومی‌تر هنرهای نمایشی در کشورمان است و چهره خودمانی‌تر و صمیمانه‌تر این هنر را باید در سالن‌های تئاتر جستجو کرد، جایی که نمایش و بازیگری را می‌توان از نزدیک لمس کرد.
رییس انجمن نمایش استان همدان با اشاره به اینکه نمایش از دیرباز با زندگی ایرانیان گره خورده است، اظهار کرد: این واقعیت را می‌توان در سنت‌هایی همچون تعزیه، نقالی و سرودخوانی مشاهده کرد.
رییس انجمن نمایش استان همدان: اگر نگاه حرفه‌ای به بازیگری هنرهای نمایشی داشته باشیم، باید بگویم یکی از مشکلات این رشته در استان، نبود متولیان دلسوز است که نتوانسته‌اند افراد دوره‌دیده را به درستی شناسایی و برای حمایت و معرفی به گروه‌های نمایشی آزمون بگیرند.
لباسی ادامه داد: اگر نگاه حرفه‌ای به بازیگری هنرهای نمایشی داشته باشیم، باید بگویم یکی از مشکلات این رشته در استان، نبود متولیان دلسوز است که نتوانسته‌اند افراد دوره‌دیده را به درستی شناسایی و برای حمایت و معرفی به گروه‌های نمایشی آزمون بگیرند.
وی تأکید کرد: ادارات مهم دولتی و خصوصی باید برای پیشرفت استان در زمینه فرهنگ، از حمایت‌های خود دریغ نکرده و ضمن حمایت مالی از گروه‌های نمایشی، زمینه را برای رشد هنر سینما و تئاتر استان و شکوفایی هنرجویان فراهم کنند.
این پژوهشگر و کارگردان تئاتر با اشاره به پیشینه تاریخی، فرهنگی و هنری استان، خواستار توجه ویژه مسوولان به این حوزه شد و گفت: مسوولان نباید اجازه دهند جوانان ما برای علاقه و ادامه تحصیل در رشته‌های هنرهای نمایشی به تهران یا سایر استان‌ها مهاجرت کنند.
به گفته وی، در سال‌های اخیر به دلیل استقبال بیشتر مردم از هنرهای نمایشی، رشته تئاتر رشد قابل توجهی داشته و از دستاوردهای ویژه هنر نمایش در استان همدان، می‌توان به جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان اشاره کرد.
این کارگردان و نویسنده هنر نمایش افزود: با افزایش اشتیاق علاقه‌مندان به رشته‌های هنری و سینمایی، تعداد آموزشگاه‌های موجود در استان باید تقویت شود و به همین دلیل بسیاری از هنرجویان ناراضی هستند یا علاقه اولیه آنها از بین رفته و به دلیل نبود بسترهای مناسب، مجبور به انصراف می‌شوند.
چالش‌های پیش روی تئاتر؛ از هزینه‌ها تا کمبود مخاطب
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به جایگاه و ظرفیت‌های تئاتر در این شهرستان، اظهار کرد: در حوزه تئاتر از هنرمندان بسیار خوبی بهره‌مندیم که از گذشته تاکنون رشد قابل توجهی داشته‌اند و در نقش‌های مختلفی از جمله بازیگری، کارگردانی، نویسندگی و داوری جشنواره‌های استانی، ملی و بین‌المللی خوش درخشیده‌اند.
«فرشاد کشاورزیان» به هنرمندانی همچون «آرش عباسی» تحصیل کرده حوزه تئاتر در ایتالیا، فعالیت در عرصه بازیگری و کارگردانی، نویسندگی بخش‌هایی از مجموعه پرمخاطبی مانند سریال «پایتخت» اشاره کرد و افزود: از دیگر چهره‌های شاخص تئاتر ملایر «محمد قاسمی» فعال در حوزه تئاتر صحنه‌ای به عنوان بازیگر، نویسنده و کارگردان و راه‌اندازی موسسه فرهنگی و هنری باران با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «مهدی حبیبی» از جمله هنرمندان سرآمد در بخش تئاتر خیابانی با بیش از ۳۰ فعالیت هنری و هنرمند پیشکسوت تئاتر «بهرام حاجی علی‌اکبری» با بیش از شش دهه فعالیت اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه تلاش این هنرمندان موجب شده تئاتر ملایر از سطح شهرستانی، استانی و منطقه‌ای فراتر رفته و به عرصه‌های ملی و بین‌المللی قدم بگذارد، به چالش‌های پیش روی تئاتر اشاره و بیان کرد: تولید اثر نمایشی مستلزم صرف هزینه‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلفی از جمله طراحی صحنه، لباس و دستمزد عوامل است که ادامه حیات این هنر منوط به تأمین این هزینه‌هاست.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر ادامه داد: جبران این هزینه‌ها بیشتر از طریق استقبال مخاطبان از سالن‌های تئاتر ممکن می‌شود، اگرچه تولید آثار برای جشنواره‌ها بخشی از هزینه‌ها را تأمین می‌کند، اما سهم اصلی در گرو حضور مردم در سالن‌هاست.
کشاورزیان با تقسیم‌بندی مخاطبان به «خاص» و «عام»، گفت: تعداد مخاطبان خاص محدود است و برای تداوم چرخه اقتصادی تئاتر، نیازمند جذب مخاطب عام نیز هستیم، در حالی‌که سالن‌های تئاتر همانند سینماها رونق ندارند که بخشی از آن به دلیل مشغله‌های روزمره مردم است.
لزوم افزایش بودجه جشنواره‌های تئاتر
وی بر لزوم فرهنگ‌سازی برای توسعه تئاتر تأکید و تصریح کرد: وقتی محصولی به نام تئاتر تولید می‌شود، باید از طریق حضور مردم در سالن‌ها به خورد جامعه برود و این امر به طور قطع در غنای فرهنگی جامعه تأثیر بسزایی خواهد داشت.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر با اشاره به وجود شورای نظارت بر نمایش در شهرستان، توضیح داد: این شورا متشکل از پنج نفر شامل سه تن از فعالان حوزه تئاتر، یک نماینده از سازمان تبلیغات اسلامی و یک نماینده از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است و نمایشنامه‌ها در مرحله بازخوانی از نظر محتوایی و کیفی بررسی تا در نهایت به مرحله تأیید و اخذ پروانه اجرا برسند، کاری که با این استحکام و ترکیب تأییدیه بگیرد، از استانداردهای لازم هنری و فرهنگی برخوردار است.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر: اعتبارات این جشنواره‌ها باید افزایش یابد تا گروه‌های نمایشی انگیزه بیشتری برای تولید و شرکت در رقابت‌ها پیدا کنند، از سوی دیگر، نیازمند کمک رسانه‌ها برای معرفی بیشتر تئاتر و دغدغه‌های این عرصه به مردم و مسوولان هستیم.
کشاورزیان همچنین از حمایت‌های بی‌دریغ شهرداری و شورای اسلامی شهر از نظر حمایت مالی و پشتیبانی از برگزاری جشنواره‌های تئاتر قدردانی کرد و افزود: حمایت مسوولان شهرستان و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در پویایی و رشد هنر نمایش شهرستان بسیار اثرگذار بوده است.
وی احداث فرهنگسراها در حواشی شهر را از دیگر حمایت‌های مهم شهرداری برشمرد و یادآور شد: در طراحی و ساخت این فرهنگسراها، فضاهای مناسب برای تئاتر از جمله سالن‌های آمفی‌تئاتر و پلاتو پیش‌بینی شده که در اشاعه فرهنگ تئاتر بسیار مؤثر است.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر با اشاره به چالش کمبود بودجه جشنواره‌های تئاتر، خاطرنشان کرد: اعتبارات این جشنواره‌ها باید افزایش یابد تا گروه‌های نمایشی انگیزه بیشتری برای تولید و شرکت در رقابت‌ها پیدا کنند، از سوی دیگر، نیازمند کمک رسانه‌ها برای معرفی بیشتر تئاتر و دغدغه‌های این عرصه به مردم و مسوولان هستیم.
کشاورزیان تأکید کرد: با برنامه‌ریزی بهتر و حمایت بیشتر، می‌توانیم شاهد خلق آثار نمایشی فاخری باشیم که هم به توسعه فرهنگی در داخل کشور کمک می‌کنند و هم زمینه‌ساز صادرات فرهنگ ایرانی به خارج از مرزها می‌شوند.
رهاورد:
تئاتر ملایر همچون گنجینه‌ای پنهان، با چالش‌های ساختاری، مالی و فرهنگی متعددی دست و پنجه نرم می‌کند، با این حال، اشتیاق و عشق هنرمندان سخت‌کوش این شهر مهم‌ترین سرمایه آن است و رفع این چالش‌ها نیازمند عزم جدی نهادهای دولتی، همراهی بخش خصوصی و برنامه‌ریزی هوشمندانه و متکی بر هویت بومی توسط خود جامعه تئاتر است.