به گزارش قدس آنلاین، دولت طالبان برای کاستن از وابستگی به پاکستان، مسیرهای تجارت را به ایران و آسیای مرکزی منتقل کرده؛ تغییر مسیر تجارت افغانستان از خاک پاکستان به سمت بندر چابهار ایران، فقط یک جابه‌جایی کریدور نیست بلکه دلالت اقتصادی و راهبردی دارد که می‌تواند مرزهای منطقه را از بازتعریف تجاری عبور دهد.
در نیم‌سال اخیر، بر اساس اعلام سخنگوی وزارت بازرگانی افغانستان، میزان مبادلات با ایران به ۱.۶ میلیارد دلار رسیده؛ رقمی که از تجارت با پاکستان (۱.۱ میلیارد دلار) پیشی گرفته و نشانه‌ای از تثبیت اعتماد تاجران افغان به مسیرهای ایرانی است. افزایش ۵۰ درصدی حجم تبادلات در بازه شش‌ماهه، واقعیتی است که سیاست‌گذاران اقتصادی در دو طرف می‌کوشند آن را به سامانه‌ای پایدار تبدیل کنند.
افزایش وزن ایران در معادلات ترانزیت منطقه
بندر چابهار با تخفیف‌های بندری و انبارداری و سرمایه‌گذاری در تجهیزات لجستیکی، به سرعت جای خود را در ذهن بازرگانان افغان باز کرده است. بر پایه اظهارات رسمی، تخفیف‌های بندر برای محموله‌های افغانستان شامل ۳۰ درصد تعرفه بندری، ۷۵ درصد کاهش هزینه انبارداری و ۵۵ درصد تخفیف پهلوگیری کشتی‌ها بوده است؛ امتیازاتی که نه در کراچی و نه در گوادر سابقه‌ای ندارد.
مقام‌های افغانستان تأکید دارند که این چرخش صرفاً فنی نیست، بلکه هدف اصلی کاهش وابستگی سیاسی به پاکستان است. پس از ماه‌ها تعطیلی مرز تورخم و درگیری‌های مرزی، کابل تصمیم گرفته ریسک توقف حمل‌ونقل را از معادله تجارت خود حذف کند. برای همین، دستور سه‌ماهه‌ای صادر شده تا تمامی قراردادهای تجاری وابسته به مسیر پاکستان به شبکه‌های جایگزین منتقل شود.
در سمت ایران، منطقه آزاد چابهار پیشنهاد تأسیس دفتر نمایندگی بازرگانان افغانستان را مطرح کرده تا تعاملات دو کشور حالت رسمی و دایمی پیدا کند. چنین تصمیمی چابهار را در نقش محور اتصال شرقی، کریدور شمال–جنوب تثبیت می‌کند؛ جایی که از نگاه راهبردی، دروازه ایران به آسیای مرکزی خواهد بود.
تحلیلگران لجستیک معتقدند استمرار این روند، وزن ایران در معادلات ترانزیت منطقه را بیش از پیش افزایش می‌دهد. در حالی که مسیر کراچی هنوز به‌لحاظ زمانی سریع‌تر است، کاهش توقف‌های مرزی، امنیت بالاتر و شفافیت تعرفه‌ای چابهار باعث شده شاخص اطمینان تجاری برای افغان‌ها در مسیر ایران بالاتر برود.
هدفگذاری ۲.۵ میلیارددلاری حجم تجارت دوجانبه
داده‌ها از تحولی خبر می‌دهند که در ظاهر محلی است اما در باطن، بخشی از بازآرایی اقتصادی منطقه محسوب می‌شود؛ تغییری که می‌تواند سهم ایران از بازار سه میلیارد دلاری واردات افغانستان را تا پایان ۲۰۲۶ به دو برابر رقم فعلی برساند.
بر اساس تازه‌ترین برآوردهای گمرکی و آمار وزارت صنعت افغانستان، حجم مبادلات ایران و افغانستان در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ به حدود ۱.۶ میلیارد دلار رسیده؛ رقمی که نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایشی ۳۵ درصدی نشان می‌دهد. در همین بازه، سهم ایران از واردات افغانستان از ۱۴ تا ۱۵ درصد در سال گذشته به حدود ۲۳ درصد در سال جاری جهش کرده است؛ تغییری که عمدتاً از مسیر جابه‌جایی محموله‌ها از کراچی به چابهار و زرنج حاصل شده است.
هم‌اکنون بیش از ۴۵ درصد از کل تجارت زمینی و دریایی افغانستان از طریق بندر چابهار انجام می‌شود، در حالی که این سهم تا همین دو سال پیش کمتر از ۲۵ درصد بود. این رشد سهم، نه‌تنها موقعیت ژئواقتصادی چابهار را تثبیت کرده بلکه زمینه را برای افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌های افغان فراهم آورده؛ به‌گونه‌ای که تعداد شرکت‌های افغان ثبت‌شده در چابهار تا پایان مهر۱۴۰۴ به بیش از ۱۲۰ مورد رسیده است سه برابرِ رقم سال قبل.
از سوی دیگر، صادرات ایران به افغانستان بیش از ۳.۲ میلیون تن کالا شامل سیمان، فولاد، فراورده‌های نفتی، دارویی و خوراکی را دربر گرفته و در مقابل، واردات محدود اما روبه‌رشد ایران از افغانستان شامل میوه‌های خشک و سنگ‌های قیمتی به حدود ۱۸۰ میلیون دلار رسیده است.
دو دولت ایران و افغانستان در قالب توافق‌های جدید گمرکی و ترانزیتی، هدفگذاری کرده‌اند تا حجم کل تجارت دوجانبه تا پایان سال ۲۰۲۶ میلادی به ۲.۵ میلیارد دلار برسد؛ هدفی که تحقق آن می‌تواند جایگاه بندر چابهار را به‌عنوان محور تازه تجارت شرق منطقه تثبیت کند.