رسومات کهن و دیرینه که ریشه در عقاید و باورهای مردمی دارد همواره موردتوجه افراد جامعه است و باگذشت زمان زیادی که از پیدایش آن می‌گذرد بازهم در هرزمانی که برگزار شود جذابیت‌های خاص خود را دارد.

آداب سمنوپزان

ایام محرم و ایام شهادت حضرت زهرا(س) به‌خصوص شب آخر آن در جای‌جای این سرزمین آیین‌ها، آداب‌ورسوم مختص به خود را دارد که نشان از اصالت، باورها و اعتقادات مردم همان منطقه است. بعضی از این آداب‌ورسوم مشترک و برخی نیز فقط خاص مردم یک شهر و یا روستا است.

سمنوپزان به‌عنوان یکی از آثار معنوی استان‌های مختلف ازجمله استان مرکزی، سمنان و خراسان محسوب می‌شود که در سراسر این استان‌ها به مناسبت‌های مختلف مذهبی با توسل به نام مبارک حضرت زهرا(س) اجرا می‌شود.

پخت سمنو به این صورت است که جمعی از بانوان دورهم می‌نشینند و گندم موردنیاز را تمیز می‌کنند و بعد آن‌ها را تا سه روز در آب نم می‌گذارند.

پس از سه روز گندم‌ها را روی توری ریخته و بعد از چند روز که جوانه زدند آن‌ها را از روی تور جدا می‌کنند و داخل چرخ ریخته و بعد از چرخ کردن و گرفتن آب گندم‌ها آن‌ها را داخل تشت و قابلمه می‌ریزند.

بعدازاین مرحله جوانه‌های گندم باید کوبیده و خرد شوند؛ شیره اول گندم را که شیره اصلی و بسیار شیرین است، کنار می‌گذارند و در مراحل آخر به سمنو اضافه می‌کنند و گندم‌ها را هفت مرتبه دیگر می‌کوبند و با آرد خمیر می‌کنند.

پخت سمنو اغلب از اذان صبح شروع می‌شود و تا اذان صبح روز بعد ادامه دارد؛ به‌این‌ترتیب که صبح زود آب گندم‌ها را در داخل دیگ‌های مسی- بر اساس این اعتقاد که ظرف مسی موجب جا افتادن سمنو و خیروبرکت می‌شود- می‌ریزند و آتش زیر دیگ را با گفتن "بسم‌الله" روشن می‌کنند.

در سمنوپزان تا شب دیگ‌ها را هم می‌زنند تا وقتی‌که مواد داخل دیگ حالت غلیظ‌تری به خود بگیرد و در این حالت دیگ‌های سمنو را به‌اصطلاح محلی دم می‌کنند؛ به این صورت که آتش زیر دیگ‌ها را برمی‌دارند و درب دیگ‌ها را می‌گذارند و از شب تا صبح دیگ‌ها به همین حالت باقی می‌مانند اذان صبح – حدود ساعت‌ساعت ۳ بامداد- درب دیگ‌ها را می‌بندند و به‌اصطلاح سمنو را دم می‌کنند.

سجاده حضرت زهرا(س)

در مراسم پخت سمنو که معمولاً با مشارکت بانوان و جوانان انجام می‌شود؛ حین پخت، سمنو را با ذکر دعا و قرائت قرآن و حدیث کسا و مداحی و حاجت طلبی هم می‌زنند و این شور و حال معنوی تا زمان تقسیم سمنو ادامه دارد.

در بعضی از شهرها ازجمله سرخه سمنوپزان عقیده دارند که پس از دم کردن دیگ، حضرت فاطمه(س) هم مانند گروه بانوان به محل سمنوپزان می‌آیند و پای دیگ نماز به‌جا می‌آورند. به همین دلیل جانماز خاصی در گوشه‌ای از محل سمنوپزان می‌گسترانند که کسی حق نمازخواندن در آن را نخواهد داشت.

توزیع نذری

بعد از اطمینان از دم کشیدن که بعد از نماز صبح روز بعد است به‌صورت دسته‌جمعی دور دیگ صلوات می‌فرستند و سمنو آمادهٔ توزیع است. سمنویی که عطر دل‌نشین آن فضا را پرکرده میان حاضران توزیع می‌شود و همه باصفایی خاص، کاسه‌های گرم سمنو را به‌عنوان نذری و تبرک با عشق و ارادت به بانوی دوعالم حضرت فاطمه زهرا (س) دریافت می‌کنند.

سمنوپزی در ایران فقط یک نذر نیست؛ بخشی از هویت محله و یادگار مادران و مادربزرگانی است، که اکنون جوان‌ها هم پای‌کار آمده‌اند، آدم دلگرم می‌شود و باید اذعان کرد که این سمنو، فقط یک خوراکی ساده نیست؛ یادآور صبر حضرت زهرا (س) و برکت خانه‌های مردم است.