برای آن‌که بدانید چرا سابقه‌ی خانوادگی همیشه تعیین‌کننده‌ی خطر دیابت نیست و چگونه انتخاب‌های سبک زندگی می‌تواند آینده‌ی سلامت شما را تغییر دهد، ادامه را بخوانید.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ برای سال‌ها، دیابت یک «ارث اجتناب‌ناپذیر» تصور می‌شد؛ چیزی که در خانواده جریان دارد و روزی از راه می‌رسد. اما متخصصان می‌گویند این باور کامل نیست. سابقه‌ی خانوادگی ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهد، اما این عادت‌های روزانه‌ی ماست که تعیین می‌کند آیا واقعاً به دیابت مبتلا می‌شویم یا نه.
به گفته‌ی دکتر سوبرامانیان کانان، ارشد مشاور و مدیر بخش غدد و دیابت، دیابت بسیار فراتر از «مصرف زیاد قند» است. دیابت یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است که در سکوت طی سال‌ها شکل می‌گیرد و اگر کنترل نشود، می‌تواند عوارض شدیدی ایجاد کند.
او توضیح می‌دهد:
«علائم اغلب نادیده گرفته می‌شوند؛ تاری دید به پای استفاده‌ی زیاد از موبایل گذاشته می‌شود، کاهش ناگهانی وزن به استرس نسبت داده می‌شود، و خستگی مداوم بخشی از زندگی تلقی می‌گردد. زمانی که افراد به دنبال درمان می‌روند، ممکن است آسیب پیش از این آغاز شده باشد.»
در جهان، وضعیت نگران‌کننده‌تر است. فدراسیون بین‌المللی دیابت تخمین می‌زند که در حال حاضر ۵۸۹ میلیون بزرگسال مبتلا به دیابت هستند و این عدد تا سال ۲۰۵۰ ممکن است به ۸۵۳ میلیون نفر برسد. دکتر کانان در روز جهانی دیابت (۱۴ نوامبر) تأکید کرد که زمان تغییر نگرش فرا رسیده: از «پذیرش منفعلانه» به «پیشگیری فعال». در ادامه، آنچه او در این گفت‌وگو مطرح کرد را می‌خوانید.
علائم دیابت
دیابت معمولاً آغاز خاموشی دارد. اگرچه علائم کلاسیک آن تشنگی شدید، تکرر ادرار و گرسنگی مداوم هستند، نشانه‌های دیگری نیز وجود دارند که اغلب نادیده گرفته می‌شوند.
او توضیح می‌دهد:
• کاهش وزن بی‌دلیل زمانی رخ می‌دهد که بدن قادر به استفاده‌ی مؤثر از قند نیست و شروع به تجزیه عضله و چربی برای انرژی می‌کند؛ بنابراین فرد با وجود خوردن معمولی، احساس ضعف می‌کند.
• تاری دید نیز می‌تواند به‌دلیل تغییرات مایعات در عدسی چشم ایجاد شود.
• از دیگر هشدارها می‌توان به کندی در بهبود زخم‌ها، عفونت‌های مکرر، بثورات پوستی، عفونت‌های ادراری یا قارچی اشاره کرد.
• قند خون بالا سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و بدن را آسیب‌پذیر می‌سازد.
شناخت این تغییرات ظریف در مراحل اولیه، یک مزیت بزرگ ایجاد می‌کند؛ زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند از عوارض کلیوی، عصبی یا قلبی جلوگیری کند.
استرس چگونه محرک دیابت است؟
دکتر کانان تأکید می‌کند که اثر واقعی استرس بر دیابت کاملاً مشخص است. استرس می‌تواند:
• خواب را مختل کند
• اضطراب یا افسردگی را تشدید کند
• الگوی غذا خوردن را تغییر دهد
و همین تغییرات زنجیره‌ای باعث فعال شدن محور انسولین–کورتیزول می‌شود که سطح قند خون را بالا می‌برد و در طول زمان بدن را نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌کند.
به بیان ساده، استرسِ درمان‌نشده فقط سلامت روان را به خطر نمی‌اندازد؛ بلکه متابولیسم بدن را نیز تغییر می‌دهد.
چگونه از کودکان در برابر دیابت ژنتیکی محافظت کنیم؟
دکتر کانان در ادامه اشاره می‌کند که یکی از نگران‌کننده‌ترین روندهای اخیر، افزایش دیابت نوع ۲ در کودکان و نوجوانان است. در سال ۲۰۲۱، ۴۱٬۶۰۰ کودک و نوجوان در سراسر جهان مبتلا شدند.
ژنتیک ممکن است نقش داشته باشد، اما عوامل اصلی شامل:
• رژیم غذایی نامناسب
• کم‌تحرکی
هستند.
خوراکی‌های پرقند، نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی و تنقلات فراوری‌شده، باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند. پانکراس مجبور می‌شود انسولین بیشتری ترشح کند و در طول زمان، دیگر از عهده‌ی این کار برنمی‌آید؛ نتیجه چه خواهد بود؟
مقاومت به انسولین و در نهایت دیابت.
اگر می‌خواهید از کودکان خود در برابر دیابت محافظت کنید، همه‌چیز از تغییر نگرش آغاز می‌شود. دکتر کانان تأکید می‌کند:
• «غذا سوخت است، نه جایزه.»
• حد مصرف روزانه‌ی قند در کودکان و نوجوانان باید کمتر از ۲۵ گرم (۶ قاشق چای‌خوری) باشد.
• جایگزینی غذاهای فراوری‌شده با خوراکی‌های سرشار از فیبر—میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات—مانند «ترمز» عمل می‌کند و جذب قند را آهسته‌تر کرده و سطح انرژی را تثبیت می‌کند.
جمع‌بندی
داشتن پدر، مادر یا پدربزرگ/مادربزرگ مبتلا به دیابت، سرنوشت شما را تعیین نمی‌کند. علم نشان می‌دهد که عادت‌های مربوط به تغذیه، مدیریت استرس، خواب و فعالیت بدنی می‌توانند خطر دیابت را به‌طور چشمگیر کاهش دهند—حتی در افرادی که استعداد ژنتیکی دارند.
ژن‌ها شاید شما را در مسیر هل بدهند، اما این انتخاب‌های شما هستند که مسیر را تعیین می‌کنند. دیابت قابل پیشگیری است، قابل مدیریت است و «سرنوشت قطعی» شما نیست.
∎