بازگشت تیم ملی فوتبال ایران به مدل واکنش‌گرا، مهم‌ترین پیام جدال تدارکاتی با کیپ‌وِرد در نیمه‌نهایی تورنمنت العین بود؛ دیداری که بیش از آنکه محک جدی برای سنجش توان هجومی ایران باشد، فرصتی مناسب برای تمرین ساختار دفاعی و بازگشت به نقطه قوت یک دهه اخیر فوتبال ملی به شمار می‌رفت. تیم ملی مقابل حریفی که در فاز مالکیت خلاقیت چندانی نداشت، همان الگوی آشنای «بستن فضاها و ضربه‌زدن در لحظه مناسب» را مرور کرد؛ الگویی که احتمالاً پایه اصلی طرح قلعه‌نویی برای جام جهانی ۲۰۲۶ خواهد بود.
میراث کی‌روش و مسیر نیمه‌کاره
سبک واکنشی در فوتبال ملی با دوران حضور کارلوس کی‌روش به اوج رسید. مربی پرتغالی با تأکید دائمی بر انسجام دفاعی، از همان ابتدا مالکیت توپ را عامدانه به حریف واگذار می‌کرد تا تیمش با نظم و فشردگی، جریان بازی را کنترل کند. این مدل در جام جهانی ۲۰۱۸ به نهایت کارایی خود رسید و ایران با کم‌ترین مالکیت توپ، اسپانیا را به دردسر انداخت و ساختار دفاعی‌اش تحسین جهانی را برانگیخت. با این حال، در فاصله کوتاه تا جام جهانی ۲۰۲۲، اختلاف کیفیت نسل جدید، مشکلات اردویی و افت ایده‌های کی‌روش باعث شد نسخه دوم این طرح موفقیت‌آمیز نباشد. تیم ملی در قطر نتوانست همان تیم منسجم و قابل پیش‌بینی ۲۰۱۸ باشد.
قلعه‌نویی و وعده تغییر مدل بازی
به گزارش صراط به نقل از افکار نیوز،امیر قلعه‌نویی زمانی کارش را آغاز کرد که نیاز به تغییر حس می‌شد. او با شعار بازی تهاجمی و مالکانه روی نیمکت نشست و در مرحله مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۶ تا حدود زیادی به هدف خود نزدیک شد. آمار گلزنی، مالکیت توپ و خلق موقعیت نشان می‌دهد که ایران در آسیا توانست چهره‌ای مسلط و کنش‌گرا ارائه دهد. اما کارشناسان همواره یک پرسش کلیدی را مطرح می‌کردند: آیا این مدل در جام جهانی هم جواب می‌دهد؟ تقابل با تیم‌هایی مانند روسیه و تانزانیا تصویری واقعی از سطح تیم ملی ارائه نمی‌داد و فاصله کیفیتی میان این حریفان، امکان ارزیابی دقیق را سخت می‌کرد.
پیام مهم بازی با کیپ‌وِرد: انتخاب مسیر جام جهانی
دیدار برابر کیپ‌وِرد اما نشانه‌ای واضح داشت؛ تیم ملی برای جام جهانی دوباره به سمت فوتبال واکنشی می‌رود. اگرچه ایران موقعیت‌های بیشتری ایجاد کرد، اما خود قلعه‌نویی بعد از بازی تأکید کرد که تیمش بیشتر روی ساختار دفاعی تمرین کرده است؛ دقیقاً شبیه همان الگویی که برای مقابله با تیم‌های به‌مراتب قوی‌تر لازم خواهد بود.
این انتخاب از یک منظر منطقی است. تجربه نشان داده فوتبال ایران در مواجهه با حریفان سطح بالا، بیشترین شانس موفقیت را در مدل دفاع-ضدحمله دارد. اما از زاویه‌ای دیگر، این تصمیم کمی عجیب به نظر می‌رسد؛ چراکه ایران در سید دوم قرار دارد و احتمالاً با حداقل دو تیم پایین‌تر از خود بازی خواهد کرد، جایی که نیاز به مدل هجومی بیش از رویکرد واکنشی احساس می‌شود.
تأثیر گالیاردی و ورود تفکرات ایتالیایی
نمی‌توان نقش آنتونیو گالیاردی، دستیار ایتالیایی قلعه‌نویی را در این تغییر رویکرد نادیده گرفت. او سال‌ها در فوتبال ایتالیا و در تیم ملی این کشور فعالیت داشته و شناخت کاملی از مدل‌های دفاعی ساختارمند دارد. حضور او می‌تواند دلیل مهمی باشد که چرا کادر فنی تصمیم گرفته قبل از جام جهانی، تمرکز را روی نظم دفاعی و انتقال سریع توپ بگذارد؛ مدلی که احتمالاً در فینال تورنمنت العین نیز تکرار خواهد شد.
تفاوت بزرگ با نسل طلایی کی‌روش
تفاوت مهم امروز با دوران طلایی کی‌روش، میانگین سنی بالای تیم است. نسل ۲۰۱۸ سرحال‌تر، جوان‌تر و آماده اجرای سبک پرفشار دفاعی-انتقالی بود. اما تیم فعلی ممکن است در سه مسابقه سنگین گروهی جام جهانی، از نظر دوندگی و شادابی به مشکل بخورد. به همین دلیل، جریان جوان‌سازی تیم ملی تا شروع جام جهانی ادامه خواهد داشت و بعید نیست برخی چهره‌های فعلی اردوها در ماه‌های آینده جای خود را به نسل تازه بدهند.
انتظار برای قرعه‌کشی؛ آخرین قطعه پازل
در کنار همه این‌ها، قرعه‌کشی جام جهانی ۲۰۲۶ تأثیر مستقیمی بر مدل نهایی بازی تیم ملی خواهد داشت. اگر ایران با دو حریف بزرگ هم‌گروه شود، احتمالاً فوتبال واکنشی انتخاب اصلی خواهد بود. اما اگر قرعه آسان‌تری مقابل ایران قرار بگیرد، شاید ساختار بازی تهاجمی‌تر و مبتنی بر مالکیت توپ مورد استفاده قرار گیرد.
∎