به گزارش خبرنگار برنا از اهواز، بروکراسی اداری گسترده در ایران به یکی از موانع اصلی توسعه اقتصادی و اشتغال جوانان، به ویژه نسل زد، تبدیل شده است، این گزارش سعی دارد با بررسی وضعیت استان خوزستان، تاثیرهای منفی ساختارهای اداری پیچیده را بر اشتغال و کارآفرینی جوانان تحلیل کند.
وضعیت فعلی بروکراسی اداری در ایران؛ کُند و طاقت فرسا
بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۳، ایران از نظر شاخص سهولت انجام کسب‌وکار در رتبه ۱۲۷ از ۱۹۰ کشور قرار دارد و زمان مورد نیاز برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار در ایران به صورت میانگین ۷۲ روز است، این در حالی که در کشورهای منطقه خلیج فارس این عدد به ۲۰ روز کاهش می‌یابد.
نسل موسوم به زد(متولدین ۱۹۹۷-۲۰۱۲) با ویژگی‌های منحصربه‌فردی وارد بازار کار می‌شود، این نسل، نسلی است که با دنیای دیجیتال بزرگ شده و از مزیت های آن استفاده کرده است و اکنون انتظارهایی از قبیل سرعت و دیجیتالی شدن فرآیندها، عدم تحمل ساختارهای سلسله مراتبی طولانی و تمایل به کارآفرینی و مشاغل مستقل را دارند.
با نگاهی به آمارهای حوزه اشتغال در ایران نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال به نقل از مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۲ حدودا ۲۴.۸٪ که سهم نسل زد از کل جمعیت بیکار به چیزی حدود ۳۸.۷٪ می رسد، اما در این میان وضعیت استان خوزستان به عنوان استانی که از دیرباز قطب نفتی، کشاورزی و صنعتی کشور بوده قابل توجه است.
نرخ بیکاری استان خوزستان ۱۲.۴٪ است که این میزان بالاتر از میانگین ملی است و نرخ بیکاری جوانان تحصیل کرده در خوزستان به ۳۴.۶٪ می رسد. در خصوص زمان متوسط برای دریافت مجوز کسب‌وکار نیز خوزستان از میانگین ملی فراتر است و این عدد به صورت میانگین ۸۵ روز برای دریافت محوز کسب کار است.
درصد بزرگی از جامعه بر این عقیده هستند که، نسل زد با خلاقیت بالا وارد اقتصاد ایران می‌شود، اما بروکراسی دست‌وپاگیر، قوانین محدود کننده و نظام آموزشی ناکارآمد، انرژی این نسل را هدر می‌دهد و مانع رشد آن می‌شود.
در همین خصوص رامین هادی پور کنشگر سیاسی و اجتماعی در گفت و گو با برنا، اظهار کرد: بی‌تردید نسل زد، نسلی است که با اینترنت و سرعت، بدون روتوش بزرگ شده و با انرژی، خلاقیت و آرزوهای بزرگ پا به عرصه اقتصاد ایران می‌گذارد، اما یکی از نخستین و سخت‌ترین موانع پیش‌روی آن، دیوار بلند بروکراسی اداری است.
این سیستم نه تنها سرعت و انگیزه این نسل را می‌گیرد، بلکه به شکل سیستماتیک، فرصت‌های اشتغال را نابود می‌کند، در واقع ما شاهد جنگی نابرابر بین سرعت و چابکی نسل زد و کندی و پیچیدگی سیستم اداری هستیم، گاه صدور یک مجوز برای استارتاپ‌ها ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد و قوانین دست‌وپاگیر اداری، گمرکی و ارزی، توسعه ایده‌ها و خلاقیت آنان را خفه می‌کند.
نظام آموزش و پرورش کشور کاربردی نیست
از سوی دیگر، نظام آموزش و پرورش کشور، با نوآوری و دید وسیع این نسل فاصله زیادی دارد و آموزش‌های آن کاربردی در فضای واقعی زندگی ندارد.
این نسل که اخبار جهان را در کسری از ثانیه دریافت و با فرهنگ‌های مختلف آشنا می‌شود، در جامعه‌ای زندگی می‌کند که گاه اجرای ایده‌هایش غیرممکن یا حتی ممنوع به نظر می‌رسد.
راه حل، کوتاه کردن دیوارهای بروکراسی، کاهش نگاه امنیتی و اصلاح نظام آموزش و پرورش است تا بتوان از انرژی و خلاقیت بی‌نظیر این نسل، نهایت استفاده را برد.
در همین خصوص چندین جوان فعال و جویای کار نیز نظرهای خود را در گفت و گو با خبرنگار برنا مطرح کردند
امیرعلی ۲۶ ساله، دانشجوی مهندسی با ایده استارتاپی
برای من که می‌خواهم یک استارتاپ در حوزه فناوری راه بیندازم، بروکراسی اداری مثل یک دیوار بلند و نامرئی است، قبل از اینکه حتی بتوانی ایده‌ات را آزمایش کنی، باید ماه‌ها وقت و انرژی برای گرفتن مجوزهای عجیب و غریب، ثبت شرکت و طی کردن مراحل اداری پیچیده بگذاری.
او ادامه داد: این فرآیند نه تنها خلاقیت را می‌کشد، بلکه انگیزه مالی را هم از بین می‌برد؛ چون می‌بینی رقبایت در دیگر کشورها تنها در چند روز کارشان را به طور رسمی شروع می‌کنند، بسیاری از هم‌نسلی‌های من یا کلاً از ایده‌شان صرفنظر می کنند یا مجبور هستند کسب‌وکارشان را به صورت غیررسمی و با ریسک بالا پیش ببرند.
پرنیا ۲۴ ساله، فارغ‌التحصیل طراحی مد با آرزوی تاسیس برند شخصی
به عنوان یک دختر جوان که می‌خواهد یک برند لباس راه بیندازد، بزرگ‌ترین ترسم این است که در دالان‌های اداری گم شوم، از دوستان شنیده‌ام که برای گرفتن پروانه کسب، مجوزهای مختلف، باید با مراجع مختلفی سر و کله بزنی که هرکدام قوانین مبهم و گاهی متضادی دارند.
او افزود: این پیچیدگی، به ویژه برای دختران جوانی که ممکن است اعتماد به نفس کمتری برای ایستادگی در برابر سیستم اداری داشته باشند، بسیار دلسردکننده است، به نظر من سیستم اداری به جای حمایت از ایده‌های نو، به دنبال این است که تو را در همان ابتدا خسته و تسلیم کند.
پرنیا در پایان اضافه کرد: این مسایل فقط به خودم محدود نمی‌شود، من رویای داشتن یک آتلیه کوچک و استخدام چند خیاط و طراح دیگر را در سر دارم اما وقتی می‌بینم که رسمی کردن این کسب‌وکار چقدر پیچیده و پُرهزینه است، ناخودآگاه به فکر کارمندی یا حتی مهاجرت می‌افتم.
آرمین ۲۱ ساله، فعال در حوزه بازاریابی دیجیتال
من شخصا برای دریافت مجوزی اقدام نکردم و خیلی از بروکراسی اداری اطلاعی ندارم ولی با چندین کسب‌وکار کوچک همکاری کرده‌ام و دیده‌ام که چطور بی‌ثباتی و تفسیرهای سلیقه‌ای در قوانین اداری، می‌تواند یک کسب‌وکار را به نابودی بکشاند، یک قانونی را رعایت می‌کنی و فردا بازرس دیگری می‌آید و تفسیر دیگری از همان قانون دارد.
این روش ها برنامه‌ریزی بلندمدت را خیلی سخت می‌کند، یک کسب‌وکار به جای تمرکز بر رشد و استخدام، مجبور است دایماً نگران رابطه با اداره ها و حل و فصل مسایل پیش‌بینی‌نشده اداری باشد.
فاطمه ۲۵ ساله، مترجم و علاقه‌مند به راه‌اندازی یک کافه کتاب
ایده من راه‌اندازی یک فضای فرهنگی است، جایی که هم کافه باشد هم کتابفروشی اما وقتی به پروسه اخذ مجوزها فکر می‌کنم، دچار اضطراب می‌شوم، باید به چندین اداره مختلف مانند ارشاد، صنعت و معدن و اداره بهداشت و... مراجعه کنم، هر کدام از این ها هم درگیری‌های خودشان را دارند.
او افزود: به عنوان یک دختر جوان، گاهی در این محیط‌های اداری احساس امنیت و برابری نمی‌کنم و این بر روان من تأثیر می‌گذارد این سیستم به جای اینکه مشوق باشد، یک مانع بزرگ است.
فاطمه در پایان افزود: چنین فضاهایی می‌توانند برای جوانان دیگر هم اشتغالزایی کند، به نظر من، این سیستم نیاز به یک بازنگری اساسی با نگاه به نیازهای نسل جدید دارد.
بر اساس گفته های جوانان و کارشناس که به صورت عملی در متن کار قرار دارند قوانین دست و پاگیر و سامانه ها مختلف برای صدور مجوزها موجب شده تا جوانان جویای کار و صاحب ایده، سردرگم شده و قید کار آفرینی و پیدا سازی ایده های خود را بزنند.
حال به نظر می رسد که دولت و قانون گذاران اگر به صورت جدی به دنبال تغییر روند و سهولت در ایجاد کسب و کار هستند می توانند در اقدام هایی فوری با ایجاد پنجره واحد الکترونیک برای دریافت مجوزها، تفویض اختیار بیشتر به مسوولین استان‌ها(که البته دولت چهاردهم با تفویض برخی اختیارها به استانداران گام اول را برداشته)، حذف مجوزهای و استعلام های زاید و موازی و آموزش و آگاه سازی جامعه در این راه گام های مهمی بردارند.
البته اقدام های فوق الذکر قطعا کافی نیست و ضروری است که مجموعه حاکمیتی برای کاهش سختی و بهبود رتبه ایران در ایجاد کسب و کارها، مواردی چون استقرار کامل دولت الکترونیک، آموزش کارمندان برای خدمات‌دهی سریع‌تر، ایجاد دفاتر پشتیبانی و حمایتی ویژه نسل، بازنگری کامل قوانین و مقررات، فرهنگ‌سازی برای کاهش کاغذبازی و ایجاد سیستم ارزیابی عملکرد در خصوص رضایت متقاضیان و اقدام هایی از این دست را در دستور کار خود قرار دهد.
نهایتا باید تاکید کرد که کوچک سازی بروکراسی اداری نه تنها یک ضرورت توسعه‌ای، بلکه نیازی حیاتی برای استفاده از پتانسیل نسل نو(z) در استان‌هایی مانند خوزستان است و بدون اصلاح این ساختار، ادامه روند فعلی به معنای از دست دادن فرصت‌های متعدد اشتغال و توسعه در منطقه خواهد شد.
انتهای پیام/
گزارش: رضا میر