به گزارش ایرنا؛ چالش تاریخی خام‌فروشی و نبود صنایع تبدیلی در نهاوند همواره مانعی در مسیر توسعه کشاورزی این شهرستان است و ارزش افزوده تولیدات کشاورزی به جیب کشاورزان نمی‌رود.
منطقه‌ای با ظرفیت بالا برای ایجاد ثروت و بهره‌بردارانی که سود اصلی به جیب آنان نمی‌رود، این امر به وضوح نشان می‌دهد که وجود منابع طبیعی، به خودی خود ضامن توسعه نیست و نبود زنجیره ارزش تکمیل‌شده، باعث هدررفت این سرمایه‌ها می‌شود.
زمانی که زنجیره توزیع و فروش در انحصار واسطه‌ها و دلالان قرار گیرد، ارزش افزوده ایجادشده توسط تولیدکننده اصلی به طور ناعادلانه‌ای منتقل می‌شود، امری که انگیزه کشاورزان برای تولید باکیفیت را از بین می‌برد، از طرفی وعده‌های عملی نشده برای جلوگیری از خام‌فروشی محصولات و توسعه صنایع تبدیلی، اعتماد عمومی کشاورزان را خدشه‌دار کرده است.
این در حالیست که سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی نیازمند عزم جدی، برنامه‌ریزی بلندمدت و جذب سرمایه‌گذار است که به نظر می‌رسد در عمل محقق نشده است.
گشنیز؛ نمونه بارز خام‌فروشی محصول کشاورزی
گشنیز یک نمونه بارز خام‌فروشی محصولات کشاورزی و یک فرصت از دست‌رفته است، در حالیکه تولید ۷۰ درصد گشنیز کشور در نهاوند، یک مزیت رقابتی استثنایی است و نبود صنایع تبدیلی و فرآوری برای چنین محصولی به معنای از دست دادن فرصت‌های عظیم اقتصادی است، به طوری‌که این محصول می‌تواند پایه‌ای برای ایجاد صنایع عطرسازی، داروسازی، بسته‌بندی و صادرات با ارزش افزوده بسیار بالا باشد، اما در حال حاضر تنها به صورت خام و با سود ناچیز فروخته می‌شود.
و یا تولید سالانه ۱۲۰ هزار تُن سیب در نهاوند به عنوان قطب تولید سیب کشور، هنوز در گیر و دار صنایع تبدیلی است، نبود صنایع فرآوری از جمله کارخانه‌های آبمیوه‌گیری، کمپوت‌سازی و کنسانتره، چالش عمده این محصول است و به همین دلیل بخش عمده‌ای از محصول سیب نهاوند به استان‌های تهران و آذربایجان ارسال می‌شود.
نهاوند در تولید محصولات باغی نیز سرآمد استان همدان است، بخش عمده‌ای از سیب تولیدی نهاوند، به جای تبدیل به آبمیوه، کنسانتره، سرکه یا کمپوت، با قیمتی ناپایدار و اغلب نازل به خریداران عمده فروخته می‌شود.
نهاوند در تولید محصولات باغی نیز سرآمد استان همدان است، بخش عمده‌ای از سیب تولیدی نهاوند، به جای تبدیل به آبمیوه، کنسانتره، سرکه یا کمپوت، با قیمتی ناپایدار و اغلب نازل به خریداران عمده فروخته می‌شود.
گردو به عنوان محصول باارزش نهاوند، بیشتر به صورت خشک‌شده و با پوست به بازار عرضه می‌شود، در حالیکه فرآوری آن برای تولید روغن گردو، مغز گردوی بسته‌بندی شده یا محصولات آرایشی-بهداشتی می‌تواند ارزش آن را چندین برابر کند.
چغندرقند تولیدی این شهرستان نیز به طور مستقیم به کارخانه قند فرستاده می‌شود و سهم منطقه از ارزش افزوده حاصل از تولید شکر و سایر محصولات، بسیار ناچیز است، محصولاتی مانند خیار درختی نیز بیشتر به صورت فله‌ای و خام به سایر استان‌ها ارسال می‌شود.
یک کشاورز نهاوندی با اشاره به مشکلات باغداران در فصل برداشت محصول، خواستار راه‌اندازی صنایع تبدیلی در این شهرستان شد.
محمدحسین کشاورز ۷۲ ساله از توابع بخش مرکزی نهاوند از بالا بودن هزینه‌های برداشت محصول گلایه کرد و افزود: هزینه‌ها بسیار بالا است و از سوی دیگر به دلیل نبود کارخانه یا مرکز خاصی در نهاوند برای عرضه محصولات، مجبوریم آن را با قیمت کم به واسطه‌ها بفروشیم.
او با اشاره به کیفیت بالای سیب تولیدی در نهاوند، بیان کرد: به دلیل هزینه‌های سنگین جعبه، کارگر، سم و کود، حمل‌ونقل و سردخانه، باغداران مجبورند محصول باکیفیت خود را یا با قیمت بسیار پایین بفروشند، یا به‌صورت سیب درجه چندم که به آن «پای درختی» می‌گویند، به قیمت پایین بفروشند.
سال‌ها رنج نبود صنایع تبدیلی
این کشاورز نهاوندی علت اصلی فروش به واسطه‌ها را نیاز فوری کشاورز به نقدینگی پس از تحمل هزینه‌های برداشت عنوان کرد و افزود: در چنین شرایطی، واسطه‌ها وارد شده و محصول را خریداری کرده و از شهرستان خارج می‌کنند.
محمدحسین تاکید کرد: اگر حتی یک کارخانه، مثلاً کمپوت‌سازی یا صنایع میوه خشک‌کنی در شهرستان وجود داشته باشد، هزاران کشاورز از آن منتفع خواهند شد و خود آن کارخانه نیز سودآور خواهد بود.
وی با بیان اینکه این مشکل هرسال تکرار می‌شود، گفت: بعد از یک سال تلاش و زحمت، سود اصلی را دیگران می‌برند، ما به‌صورت جدی درخواست داریم که برای این حجم از محصولات باغی باکیفیت در نهاوند، فکر اساسی شود.
کشاورزان نهاوندی با اشاره به زحمات طاقت‌فرسای خود، از فروش محصولات به صورت خام و سود بردن عمده دلالان از این چرخه انتقاد کردند و معتقدند محصولی که با هزاران زحمت پرورش می‌دهند، به‌صورت خام فروخته و سود اصلی آن عاید دلالان می‌شود، در حالی که سود چندانی به خود کشاورزان نمی‌رسد.
حاج رضا که بیش از هشت دهه عمر خود را در عرصه کشاورزی صرف کرده، خام‌فروشی و نبود صنایع تبدیلی را از مهمترین موانع بخش کشاورزی این شهرستان عنوان و گشنیز مرغوب نهاوند را مثال بارزی از این مشکل دانست و اظهار کرد: گشنیز تولیدی نهاوند توسط واسطه‌ها خریداری و از کشور خارج، سپس پس از فرآوری و بسته‌بندی، با قیمتی چند برابر به کشور وارد می‌شود.
انتظار کشاورزان برای اقدام عملی
او ادامه داد: کشاورزان نهاوندی همچنان منتظر اقدام عملی و مؤثری هستند تا بتوانند با فرآوری محصول، سود چند برابری را عاید خود کنند.
حاج رضا با بیان اینکه این مشکل تنها به گشنیز محدود نمی‌شود و محصولات باغی نهاوند مانند گلابی نیز به صورت خام به دیگر شهرها مانند اصفهان ارسال می‌شود، گفت: با شروع فصل برداشت گردو، خریدارانی از استان‌های کردستان و کرمانشاه به باغ‌های نهاوند می‌آیند تا محصول خام کشاورزان را خریداری کنند.
یک کشاورز: کشاورزان نهاوندی سال‌هاست که از نبود و کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در این منطقه رنج می‌برند و امیدواریم با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا دولتی، راه‌حلی اساسی برای این معضل دیرینه اندیشیده شود.
به گفته وی؛ کشاورزان نهاوندی سال‌هاست که از نبود و کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در این منطقه رنج می‌برند و امیدواریم با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا دولتی، راه‌حلی اساسی برای این معضل دیرینه اندیشیده شود.
یک کارشناس کشاورزی معتقد است: نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، بزرگ‌ترین مانع کشاورزان است و کمبود یا نبود واحدهای فرآوری مدرن در مقیاس اقتصادی در خود شهرستان است و انتقال محصولات به شهرهای دور برای فرآوری، هزینه‌بر و غیراقتصادی است.
"محمد باقری" با اشاره به کمبود نقدینگی و سرمایه‌گذاری برای ایجاد صنایع تبدیلی، تاکید کرد: راه‌اندازی واحدهای فرآوری به سرمایه کلان نیاز دارد که اغلب در دسترس کشاورزان خرده‌پا یا حتی تعاونی‌های کوچک نیست.
ضعف در بازاریابی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی
وی به ضعف در بازاریابی و بسته‌بندی اشاره کرد و گفت: فرهنگ بسته‌بندی جذاب و بازاریابی مدرن برای معرفی محصولات با نام تجاری و برندسازی نهاوند، هنوز به طور کامل نهادینه نشده است.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به نبود اتحاد و تشکیل تعاونی‌های قدرتمند، یادآور شد: پراکندگی و فعالیت انفرادی کشاورزان، قدرت چانه‌زنی آنان را در مقابل دلالان و خریداران عمده کاهش می‌دهد و بسیاری از کشاورزان به دلیل عدم اطمینان از بازار محصولات فرآوری شده، ترجیح می‌دهند با فروش فوری و نقدی محصول خام، ریسک خود را کاهش دهند.
باقری با بیان اینکه صنایع تبدیلی، ایجادکننده اشتغال پایدار برای نیروی کار محلی در بخش‌های مختلف از تولید تا بازاریابی است که این فرصت در حال از دست رفتن است، ادامه داد: آب، خاک و نیروی کار که به قیمت گزاف در اختیار کشاورزی نهاوند قرار دارد، بدون بازدهی اقتصادی مطلوب، به هدر می‌رود.
یک کارشناس: دولت و بخش خصوصی باید با همکاری یکدیگر، زمینه ایجاد خوشه‌های صنایع تبدیلی در نهاوند را فراهم کنند.
وی با تاکید بر اینکه برای تبدیل این تهدید به فرصت، نیاز به عزمی جدی و برنامه‌ای جامع داریم، جذب سرمایه‌گذار و ایجاد شهرک صنایع غذایی را راهکاری مهم برشمرد و افزود: دولت و بخش خصوصی باید با همکاری یکدیگر، زمینه ایجاد خوشه‌های صنایع تبدیلی در نهاوند را فراهم کنند.
این کارشناس کشاورزی حمایت از تشکیل تعاونی‌های قدرتمند کشاورزی و اعطای تسهیلات کم‌بهره را ضروری دانست و تاکید کرد: این امر تقویت نهادهای جمعی، قدرت مدیریت، سرمایه‌گذاری و بازاریابی کشاورزان را افزایش می‌دهد.
نهاوند؛ شهر شیلاتی غیرساحلی کشور
باقری همچنین از دیگر راهکارها به برندسازی و بازاریابی دیجیتال، آموزش و ترویج فرهنگ فرآوری اشاره و اظهار کرد: باید با کمک متخصصان، برند نهاوند را برای محصولات باکیفیتی همچون گردو، سیب، گشنیز، گیاهان دارویی و محصولات صیفی در بازارهای داخلی و حتی خارجی معرفی کرد.
طبق اعلام جهاد کشاورزی نهاوند؛ بیش از هفت هزار و ۲۰۰ هکتار از زمین‌های مستعد این شهرستان به کشت محصولات باغی شامل سیب، گلابی، هلو، زردآلو، شلیل، گردو و گیلاس اختصاص دارد که سالانه بیش از هفت هزار تُن انواع محصولات باغی از باغ‌های نهاوند تولید می‌شود و امسال در ۹۰۰ هکتار از زمین‌های زراعی این شهرستان محصولات صیفی کشت شده است.
در کنار این بخش مهم کشاورزی، شهرستان نهاوند به دلیل ظرفیت‌های منحصربه‌فرد آبزی‌پروری به عنوان قطب آبزی‌پروری استان همدان و به شهر شیلاتی غیرساحلی کشور شناخته می‌شود، ظرفیت بی‌نظیر و فرصتی برای تولید ثروت که هنوز پشت موانع نبود صنایع تبدیلی گیر کرده است.
نهاوند دارای ۴۸ مزرعه سردآبی متراکم، ۱۵ استخر سردآبی دومنظوره، هشت استخر ذخیره خاکی و پنج مزرعه دو منظوره گرمابی است و این شهرستان ظرفیت بالقوه تولید چهار هزار و ۷۵۶ تُن ماهی سردآبی و گرمابی، ۱۶۶ میلیون بچه‌ماهی قزل‌آلا، ۱۰۰ هزار قطعه ماهی زینتی و ۲۰۰ میلیون تخم چشم‌زده را دارد.
لزوم برنامه‌هایی برای توسعه کشاورزی نهاوند
در همین رابطه، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به ظرفیت‌های منحصربه‌فرد نهاوند در بخش کشاورزی و شیلات، تأکید کرد: این شهرستان نیازمند توجه و برنامه‌ریزی ویژه است.
«رضا بهراملو» بیان کرد: ۷۵ درصد از تولید شیلات استان همدان در این شهرستان انجام می‌شود و برای بهره‌برداری کامل از این پتانسیل، احداث شهرک شیلاتی و تکمیل زنجیره تولید و صنایع تبدیلی در این بخش یک ضرورت است.
وی نهاوند را قطب کشاورزی استان خواند و افزود: سطح اراضی زراعی و باغی این شهرستان ۷۰۰ هزار هکتار است که ۷۰ درصد آن آبی است و میانگین برداشت محصول در نهاوند حدود ۱۱ تُن در هکتار است، در حالیکه این رقم برای استان به‌طور میانگین چهارونیم تُن در هکتار است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه ۲۵ درصد باغ‌های استان همدان در نهاوند واقع شده، ادامه داد: همچنین ۲۰ درصد لبنیات استان در این شهرستان تولید می‌شود و این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالای نهاوند در بخش کشاورزی و تدابیر لازم برای ایجاد ارزش افزوده است.
بهراملو سه محور اصلی برنامه توسعه نهاوند را شیلات، کاهش ضایعات باغی و توسعه و فرآوری محصولات به ویژه گشنیز عنوان کرد و گفت: گشنیز نهاوند قابلیت ثبت جهانی دارد و باید فرآوری این محصول در شهرستان انجام شود.
ایجاد شهرک صنایع غذایی در نهاوند
وی از احداث شهرک صنایع غذایی، احداث گلخانه ۲۰ هکتاری در روستای سهران و راه‌اندازی کلینیک آبزیان به عنوان دیگر پروژه‌های ضروری نام برد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به کمبودهای زیرساختی در نهاوند، گفت: احداث سردخانه، کشتارگاه طیور و توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در این شهرستان لازم است، همچنین تعیین‌تکلیف کارخانه قند مهرگان و پیگیری تأمین اعتبار برای آن باید سرعت گیرد.
بهراملو خاطرنشان کرد: برای توسعه کشاورزی فنی در نهاوند، احداث آزمایشگاه آب و خاک در این شهرستان ضروری است و صندوق توسعه نیز برای اعطای تسهیلات ویژه به بخش کشاورزی نهاوند همکاری خواهد کرد.
تبدیل نهاوند به قطب صنایع تبدیلی کشاورزی
فرماندار نهاوند نیز در این رابطه با اشاره به ظرفیت‌های عظیم طبیعی، انسانی و تولیدی این شهرستان، گفت: با حمایت مدیران استانی و همکاری دستگاه‌ها می‌توان نهاوند را به قطب کشاورزی، صنایع تبدیلی و صادرات محصولات کشاورزی در غرب کشور تبدیل کرد.
«مجتبی بیرانوند» با اشاره به جایگاه برتر نهاوند در تولید محصولاتی مانند گشنیز، گردو، سیب درختی، مارچوبه، کلزا، محصولات گلخانه‌ای و پرورش ماهی‌های سردآبی و گرم‌آبی، توسعه پایدار این ظرفیت‌ها را منوط به سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌ها، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیل زنجیره ارزش تولید دانست.
وی به چالش‌های پیش‌روی بخش‌های مختلف کشاورزی در نهاوند اشاره کرد و ادامه داد: بیش از ۷۰ واحد مرغداری فعال با تولید سالانه ۱۰ میلیون قطعه مرغ گوشتی در این شهرستان وجود دارد که مشکل نبود کشتارگاه صنعتی مجهز، موجب تحمیل هزینه و کاهش بهره‌وری شده است.
فرماندار نهاوند بیان کرد: از مجموع ۴۶ هزار هکتار اراضی کشاورزی، تنها ۱۳ هزار هکتار زیرپوشش سیستم‌های آبیاری نوین قرار دارد که با توجه به تغییرات اقلیمی، اجرای طرح‌های آبخیزداری و توسعه آبیاری نوین را ضروری می‌کند.
فرماندار: ایجاد صنایع تبدیلی برای محصولات کشاورزی یک ضرورت است و محصولات استراتژیکی مانند سیب و گردو به علت نبود سردخانه و صنایع فرآوری، با قیمت پایین و زیان تولیدکنندگان به فروش می‌رسد.
بیرانوند ایجاد صنایع تبدیلی برای محصولات کشاورزی را یک ضرورت دانست و گفت: محصولات استراتژیکی مانند سیب و گردو به علت نبود سردخانه و صنایع فرآوری، با قیمت پایین و زیان تولیدکنندگان به فروش می‌رسد.
وی با اشاره به ظرفیت بالای شیلات نهاوند، اظهار کرد: بیش از ۸۰ درصد تولیدات شیلات استان در نهاوند انجام می‌شود و نیازمند احداث اداره مستقل شیلات برای نظارت تخصصی است.
فرماندار نهاوند همچنین به تمرکز بیشترین جمعیت عشایر استان در نهاوند اشاره و بر لزوم تخصیص سهمیه اعتبارات و خدمات متناسب تاکید کرد.
بیرانوند با اشاره به برگزاری نشست شورای جهاد کشاورزی استان در این شهرستان طی هفته گذشته، مصوباتی همچون تعیین‌تکلیف کشتارگاه طیور و کارخانه قند مهرگان، تحقق مصوبه احداث بازارچه شیلات، تأمین سهمیه مورد نیاز عشایر، احداث اداره شیلات شهرستان، برندسازی تولیدات شاخص نهاوند، ایجاد زنجیره تولید عسل با برند نهاوند، احداث ایستگاه تحقیقات دارویی، افزایش ظرفیت سردخانه‌ها و احداث کلینیک آبزیان اتخاذ شد.
وی ابراز امیدواری کرد: با تحقق این مصوبات، شهرستان نهاوند شاهد جهش در حوزه کشاورزی و تولید باشد.
رهاورد:
ایجاد بسته‌های تشویقی و تضمین‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در زمینه احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی، ایجاد تشکل‌های کشاورزی قدرتمند و بازارهای مستقیم فروش (مانند بورس محصولات کشاورزی) برای ایجاد ارتباط بی‌واسطه بین کشاورز و خریدار نهایی و طراحی و اجرای طرح‌های کلان برای فرآوری محصولات استراتژیک مانند گشنیز و ایجاد برند ملی برای آنها یک ضرورت جدی برای جلوگیری از خام‌فروشی محصولات کشاورزی نهاوند است.
نهاوند با دارا بودن ظرفیت‌های بی‌نظیر کشاورزی، در آستانه یک تحول اقتصادی بزرگ قرار دارد و کلید این تحول، گذر از اقتصاد سنتی متکی بر فروش مواد خام، به سوی اقتصاد مقاومتی با محوریت «صنایع تبدیلی و تکمیلی» است.