محمدحسین یحیایی، فعال دانشجویی، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا اظهار کرد: یکی از مشکلات جدی ما فعالان دانشجویی، زمان‌بر بودن و پیچیدگی بی‌مورد در انجام امور اداری است. بسیاری از کارهای ساده و قابل انجام در چند دقیقه، به دلیل بروکراسی، هفته‌ها و حتی ماه‌ها به طول می‌انجامد.
وی افزود: برای نمونه، وقتی ما قصد اجرای یک برنامه فرهنگی یا علمی را داریم، باید درخواست مکتوب تنظیم کرده و آن را از مسیرهای متعدد اداری عبور دهیم. اینکه برنامه‌ها مکتوب شوند، از نظر نظم‌دهی خوب است، اما در قرن بیست‌ویکم و در عصر اطلاعات، اتکا صرف به کاغذ و نامه‌نگاری حضوری، واقعاً اتلاف وقت است. اگر این فرایندها دیجیتال شود، می‌تواند هم شفافیت را بالا ببرد و هم سرعت کار را چند برابر کند.
تجربه موفق دیجیتال در دانشگاه شاهد
یحیایی با اشاره به تجربه موفق دانشگاه شاهد در این زمینه خاطرنشان کرد: مدتی کوتاه، در دانشگاه شاهد سامانه‌ای برای انجام امور فرهنگی به‌صورت مجازی راه‌اندازی شد. در آن دوره، نیازی نبود برای هر امضا یا نامه‌ای حضوری مراجعه کنیم و همین موضوع باعث صرفه‌جویی چشمگیر در وقت شد. البته حذف کامل ارتباط حضوری هم نکات منفی دارد؛ چرا که تعاملات رو در رو با معاونت فرهنگی، استاد مشاور یا سایر مسئولان دانشگاه، برای هماهنگی‌های دقیق‌تر لازم است. اما ترکیب هوشمندانه هر دو روش—حضوری و مجازی می‌تواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد.
بروکراسی پیچیده در دعوت از مسئولان
این فعال دانشجویی ادامه داد: نمونه دیگر این بروکراسی، در دعوت از مسئولان برای برنامه‌های دانشگاهی دیده می‌شود. فرض کنید بخواهیم یکی از وزرا یا مسئولان ارشد را به دانشگاه دعوت کنیم. نامه باید ابتدا از طرف دبیرخانه دانشگاه به ریاست ارجاع داده شود، سپس به وزارتخانه و دفتر وزیر ارسال گردد. این مسیر گاه تا یک ماه طول می‌کشد تا فقط مشخص شود که فرد مورد نظر می‌تواند حضور پیدا کند یا نه. در چنین شرایطی، حتی ارسال فکس یا ایمیل هم گره‌گشا نیست و در نهایت، مراجعه حضوری مؤثرتر از روش‌های رسمی می‌شود!
افزایش نیروهای اداری؛ بدون کارآمدی و بازدهی
وی با انتقاد از افزایش بی‌رویه نیروهای اداری در برخی دانشگاه‌ها گفت: به‌عنوان مثال، تا دو سال پیش فلان معاونت فلان دانشگاه تنها با هفت نفر اداره می‌شد: شخص معاون، مسئول دفتر، مسئول مالی، مسئول انجمن‌های علمی، مسئول کانون‌ها، مسئول امور اجرایی و دو نفر در دبیرخانه. اما اکنون حدود ۱۶ تا ۱۷ نفر در همان معاونت مشغول به کار هستند. با این حال، خروجی فعالیت‌ها تغییری نکرده است. این افزایش نیروها در حالی اتفاق افتاده که شرح وظایف مشخصی برای بسیاری از آنان تعیین نشده و عملاً بهره‌وری پایین آمده است.
یحیایی تصریح کرد: پیش‌تر، انجمن علمی دانشکده برای پیگیری فعالیت‌های خود تنها با دو نفر در ارتباط بود—یکی برای امور مالی و دیگری برای ثبت فعالیت‌ها در سامانه وزارت علوم. امروز اما برای هر بخش از جمله نشریه، سامانه فردنما، امور مالی، انجمن‌ها و حتی امانت گرفتن امکانات رسانه‌ای، باید با چندین نفر هماهنگ شویم. این تعدد مسئولیت‌ها و افراد، نه تنها به نظم کمک نمی‌کند، بلکه باعث سردرگمی، تأخیر و اتلاف انرژی دانشجویان می‌شود.
وی ادامه داد: افزایش بی‌دلیل نیروهای اداری فقط هزینه‌زا است. هر نیروی جدید حقوق و مزایایی دریافت می‌کند، در حالی که در بسیاری از موارد، وظایف مشخصی ندارد و تجربه‌ای هم در امور فرهنگی یا دانشجویی ندارد. همین مسئله باعث می‌شود تا مدتی طول بکشد تا فرد تازه‌وارد با محیط آشنا شود و در این مدت، روند کارها کند پیش می‌رود.
بروکراسی و تأثیر منفی بر تحصیل دانشجویان
یحیایی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: متأسفانه در برخی موارد، ساختار اداری دانشگاه‌ها به جای تسهیل امور، خود به مانعی در مسیر فعالیت‌های فرهنگی و علمی تبدیل شده است. وقتی دانشجو یا مجموعه‌های دانشجویی برای اجرای برنامه‌ای با چندین واحد و امضا درگیر می‌شوند، انگیزه آن‌ها کاهش می‌یابد و روحیه ابتکار عمل ضربه می‌خورد.
این فعال دانشجویی تأکید کرد: دانشگاه باید به سمت چابکی اداری و دولت الکترونیک حرکت کند. شفافیت، پاسخ‌گویی سریع و کاهش بروکراسی، لازمه شکوفایی فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دانشجویان است. امیدوارم مدیران دانشگاه‌ها با بازنگری در ساختار و نیروهای خود، زمینه را برای حضور پرانرژی‌تر جوانان در عرصه‌های علمی و فرهنگی فراهم کنند.
یحیایی در ادامه با انتقاد از نبود بهره‌وری در برخی بخش‌های اداری دانشگاه‌ها اظهار کرد: متأسفانه بسیاری از کارکنان اداری تنها وقت خود را به روش‌های مختلف می‌گذرانند تا ساعت اداری به پایان برسد و رأس ساعت هم محل کار را ترک می‌کنند. این در حالی است که اساساً نیازی به جذب بخش بزرگی از این نیروها نبوده و اضافه شدن بی‌مبنای آن‌ها نه تنها کمکی به تسریع امور نکرده، بلکه ارباب‌رجوع را در مسیرهای پیچیده‌تر گرفتار کرده است.
وی افزود: وقتی نیروی جدید بدون هدف و برنامه وارد یک مجموعه می‌شود، کار ارباب‌رجوع سخت‌تر می‌شود. دانشجو یا مراجع باید بین اتاق‌های متعدد رفت‌وآمد کند و کاغذ به دست از این واحد به آن واحد برود تا شاید کارش انجام شود. اگر سیستم دیجیتالی هم باشد، باز نظارت مشخصی وجود ندارد که مثلاً بررسی کند یک نامه چقدر در مسیر مانده یا چه زمانی باید پاسخ داده شود. همین مسئله باعث می‌شود فرد دوباره مجبور شود حضوری مراجعه کند و پیگیری کند.
یحیایی با تأکید بر ضرورت بازنگری در ساختار نیروی انسانی گفت: به نظر من، ابتدا باید مشخص شود نیرویی که جذب می‌کنیم دقیقاً برای چه کاری است، چه مسئولیتی دارد و چه نیازی را برطرف می‌کند. دوم اینکه اگر هدف، حرکت به سمت دولت مدرن و الکترونیک است، حتماً باید نظارتی قوی بالای سر این سیستم وجود داشته باشد تا روندها دقیق، شفاف و قابل پیگیری باشند. واسطه‌ها باید حذف شوند و پاسخ‌گویی مستقیم و سریع جایگزین روندهای کند اداری شود.
این فعال دانشجویی با اشاره به تأثیر مستقیم بروکراسی بر تحصیل و فعالیت دانشجویان اظهار داشت: پیچیدگی روندهای اداری فقط کار فرهنگی را کند نمی‌کند، بلکه بر تحصیل دانشجو هم اثر می‌گذارد. بسیاری از دانشجویان فعال به خاطر پیگیری‌های مکرر اداری از کلاس‌ها عقب می‌افتند و مجبور می‌شوند بین درس و فعالیت فرهنگی یکی را انتخاب کنند. همین مسئله انگیزه را پایین می‌آورد. گاهی برای برگزاری تنها دو برنامه دانشجویی، چندین غیبت در کلاس ثبت می‌شود و انرژی زیادی از دانشجو گرفته می‌شود. در نتیجه، خیلی‌ها ترجیح می‌دهند قید فعالیت را بزنند و فقط بر تحصیل تمرکز کنند.
وی ادامه داد: این مشکل فقط در دانشگاه‌ها نیست. در ادارات دولتی دیگر هم همین وضعیت وجود دارد. از شرکت آب و برق گرفته تا ثبت اسناد و املاک. روندهای طولانی و پیچیده، مردم را خسته می‌کند، انگیزه پیگیری را از بین می‌برد و در نهایت نارضایتی اجتماعی ایجاد می‌کند. وقتی مردم می‌بینند هیچ مسئولی پاسخ‌گو نیست، نارضایتی‌شان متوجه کل نظام می‌شود. در حالی که مشکل از افراد و ساختار ناکارآمد است، نه از اصل حاکمیت.
یحیایی تصریح کرد: مردم در این میان حق دارند ناراضی باشند. نام “ارباب‌رجوع” خودش نشان می‌دهد که ارباب باید مورد احترام باشد، اما در عمل بسیاری از مراجعان برای انجام کوچک‌ترین کار باید وقت، انرژی و حتی روحیه خود را صرف کنند. این روندها فرصت‌های تحصیلی، شغلی و رشد را از بین می‌برد.
یحیایی در ادامه گفت‌وگو با اشاره به تأسیس کانون ایران‌شناسی در دانشگاه شاهد گفت: یکی از دغدغه‌های ما در کانون ایران‌شناسی، پرداختن به مسئله هویت ایرانی و علاقه نسل جوان به تاریخ و فرهنگ کشور است. به نظر من، علاقه امروز جوانان به کوروش، هخامنشیان یا دوران صفویه، یک میل طبیعی و ذاتی است، نه یک موج سیاسی یا مقطعی. این علاقه به‌خاطر آن است که ایرانی ذاتاً به هویت، تاریخ و فرهنگ خود وابسته است.
وی افزود: هر ایرانی وقتی از مسجد شیخ فضل‌الله، نقش‌جهان یا دیگر بناهای تاریخی بازدید می‌کند، احساس تعلق خاطر می‌کند. کمتر ایرانی پیدا می‌شود که از زیبایی‌های فرهنگی و معماری کشورش بی‌تفاوت عبور کند. همین‌طور در حوزه ادبیات و موسیقی، از شجریان و حافظ گرفته تا شاهنامه فردوسی، همه بخش‌هایی از هویت ما را تشکیل می‌دهند. این پیوستگی فرهنگی و تاریخی است که ایران را متمایز کرده است.
حذف بخشی از تاریخ، بحران هویت می‌آورد
این فعال دانشجویی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر به دلایل ایدئولوژیک یا سیاسی بخواهیم بخشی از تاریخ را حذف کنیم، بحران هویت به وجود می‌آید. نسل امروز با چند جست‌وجوی ساده در اینترنت به اطلاعات گسترده‌ای دسترسی دارد و متوجه می‌شود که کدام بخش از تاریخ سانسور شده یا نادیده گرفته شده است. وقتی فقط بر نقاط ضعف تأکید کنیم و بخش‌های درخشان تاریخ را کنار بگذاریم، این رفتار از نگاه جوانان پنهان نمی‌ماند.
یحیایی تأکید کرد: تاریخ ایران یک کل منسجم و پیوسته است. نمی‌شود بخشی از آن را بزرگ‌نمایی کرد و بخش دیگر را نادیده گرفت. کوروش یکی از قطعات مهم این پازل تاریخی است. علاقه نسل جوان به کوروش به‌دلیل منش انسانی، مردم‌داری و روحیه تسامح اوست. منشور کوروش از نخستین نمونه‌های مکتوب احترام به انسان‌ها و حقوق طبیعی آن‌هاست. او حتی در فتوحات خود به فرهنگ‌ها و باورهای دیگر احترام می‌گذاشت؛ همین نگاه انسان‌محور است که برای جوان امروز جذابیت دارد.
جوان امروز و نیاز به کرامت و استقلال
وی در پایان گفت: جوان امروز بیش از هر چیز به فردیت، استقلال و کرامت انسانی اهمیت می‌دهد. وقتی در تاریخ کشورش شخصیتی می‌بیند که این ارزش‌ها را پاس می‌داشته، طبیعی است که به او علاقه‌مند شود. ما باید به جای ترس از این علاقه، آن را به فرصت تبدیل کنیم و با نگاه جامع به تاریخ، نسل جدید را با همه ابعاد فرهنگ ایرانی آشنا سازیم.
انتهای پیام