پایگاه خبری جماران، محمد تقی زاده: سخنان اخیر رئیس‌جمهور درباره احتمال جیره‌بندی آب تهران و حتی «تخلیه پایتخت» در صورت تداوم خشکسالی، تنها چند ساعت پس از انتشار، موجی از واکنش‌ها را در توئیتر فارسی برانگیخت.
این گزارش، حاصل کاوش بیش از 8.5 هزار توییت، ریتوییت و پاسخ کاربری در بازه‌ی ۱۵ تا ۱۸ آبان ۱۴۰۴ است. تمرکز این تحلیل بر نحوه واکنش مردم، احساسات حاکم، محورهای گفت‌وگو و نوع تعامل میان کاربران است.
با استفاده از ابزارهای تحلیلی داده‌کاوی جامعی روی توئیت ها جمع‌آوری‌شده انجام دادم. داده‌ها شامل متن توئیت‌ها، تعاملات (لایک، ریتوییت، بازدید) بودند. تمرکز روی استخراج الگوها، آمار توصیفی، فرکانس کلمات و روابط تعاملی بود. در ادامه، نتایج کلیدی را به صورت ساخت‌یافته ارائه می‌دهیم.
1.نمای کلی داده‌ها و روند کلی واکنش‌ها
در نخستین ساعات پس از پخش سخنان دکتر پزشکیان، کاربران عمدتاً خبر را بازنشر کردند. اما با گذشت چند ساعت، لحن محتوا از اطلاع‌رسانی ساده به شوک، انتقاد و سپس طنز تغییر یافت. به‌طور متوسط در هر دقیقه نزدیک به ۵۰۰ توییت با کلیدواژه‌های مرتبط منتشر شد؛ عددی که برای فضای فارسی‌زبان، معادل یک ترند جذاب و قابل توجه است.
۲. تحلیل احساسات کاربران؛ میان ترس و طعنه
تحلیل لحن و واژگان در محتوای توییت‌ها، سه احساس غالب را نشان می‌دهد: نگرانی، خشم و طنز.
فضای احساسی توییتر فارسی در این ماجرا بیشتر به سوی ترس و بی‌اعتمادی میل داشت. کاربران هشدار را نه به‌عنوان نشانه برنامه‌ریزی، بلکه نشانه «ناامیدی حاکمیت از مدیریت بحران» تعبیر کردند.
طنز و کنایه نقش تخلیه هیجانی را ایفا کرد؛ بسیاری با نوشتن جملاتی مانند «رزرو قایق در دربند» یا «تخلیه تهران با مترو رایگان»، خشم خود را در قالب شوخی بیان کردند.
۳. محورهای محتوایی و کلیدواژه‌های پرتکرار
از تحلیل بیش از ۵۰ واژه و عبارت پرتکرار، چهار دسته موضوعی اصلی استخراج شد:
بیش از نیمی از کاربران در سطحی فراتر از گلایه شخصی، به نقد ساختارهای مدیریتی پرداختند؛ از جمله تمرکز جمعیتی در تهران، وابستگی به سدها و نبود برنامه جایگزین.جالب آن‌که، بخش طنزآمیز ماجرا به شکل غیرمستقیم آگاهی‌رسانی عمومی را تقویت کرد؛ بسیاری از کاربران پس از شوخی، داده‌های واقعی درباره بارندگی یا سدها را به اشتراک گذاشتند.
۴. روند زمانی و الگوی انتشار
در کمتر از شش ساعت، خبر از مرحله بازنشر به فاز مشارکت احساسی رسید؛ نمونه‌ای کلاسیک از چرخه واکنش در توئیتر فارسی.الگوی افت‌وخیز محتوا نشان می‌دهد کاربران ایرانی در بحران‌های عمومی، ابتدا با شوک و طعنه واکنش نشان می‌دهند و سپس وارد فاز گفت‌وگوی جدی‌تر می‌شوند.
۵. ساختار شبکه تعامل کاربران
تحلیل شبکه ریتوییت و منشن نشان داد که فضای بحث به چهار خوشه اصلی تقسیم شده است:
در این رویداد، محتوای طنز بیشترین نرخ تعامل را داشت (میانگین ۲.۳ برابر ریتوییت بیشتر نسبت به محتوای کارشناسی)با وجود این، شبکه فعالان محیط‌زیستی توانست در طول دو روز، موج دوم گفت‌وگوی سازنده درباره «صرفه‌جویی خانگی» را راه‌اندازی کند. این تغییر مسیر، نشانه‌ای از بلوغ تدریجی گفتمان زیست‌محیطی در فضای مجازی ایران است.
۶. جمع‌بندی
تحلیل داده‌های توئیتر نشان می‌دهد هشدار رئیس‌جمهور نه‌تنها یک خبر، بلکه یک رویداد اجتماعی آنلاین بود که در کمتر از یک روز، به گفتمان عمومی تبدیل شد.
احساس غالب کاربران، ترکیبی از ترس و تمسخر بود احساسی که ریشه در بی‌اعتمادی تاریخی به سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی دارد.
در عین حال، داده‌ها حاکی از شکل‌گیری نوعی آگاهی جمعی دیجیتال است: کاربران در قالب طنز و گفت‌وگو، واقعیت بحران را پذیرفته و درباره راه‌حل‌ها حرف زده‌اند.
به بیان دیگر، بحران آب از یک مسأله فنی به مسئله‌ای فرهنگی و اجتماعی در ذهن کاربران ایرانی تبدیل شده است.
اوج واکنش‌ها در کمتر از ۶ ساعت؛ نشان‌دهنده حساسیت بالای افکار عمومی.۶۸٪ احساسات منفی؛ محور اصلی: بی‌اعتمادی به توان مدیریت بحران.۲۵٪ محتوای طنز با اثرگذاری بالا بر جریان گفت‌وگو. نقش فعال کنشگران محیط‌زیستی در تغییر مسیر بحث از خشم به آگاهی.
توییتر فارسی در بحران اخیر، نه فقط تریبون واکنش، بلکه آینه‌ای از روان جمعی جامعه شهری ایران بود؛ جامعه‌ای که در مرز اضطراب و امید حرکت می‌کند نگران آینده آب، اما همچنان مشتاق شنیدن حقیقت.