به گزارش خبرگزاری آنا، علوم انسانی به‌عنوان زیربنای فهم جامعه و هدایت توسعه، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی سیاست‌ها، فرهنگ و روابط انسانی دارد. جهاددانشگاهی با رویکرد مسئله‌محور در این حوزه توانسته است علوم انسانی را از سطح نظریه‌پردازی صرف به عرصه کاربرد و تصمیم‌سازی منتقل کند. دستاورد‌هایی مانند تدوین مدل‌های بومی توسعه اجتماعی، راه‌اندازی رصدخانه سلامت اداری، ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژه‌های عمرانی، ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و ایجاد آزمایشگاه «سَحاب» برای تحلیل سیاست‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، نمونه‌هایی از تلاش این نهاد برای تبدیل دانش به کارآمدی اجتماعی و ارتقای نظام تصمیم‌گیری در کشور است.
برای درک جزئیات بیشتر در حوزه علوم انسانی و دستاورد‌های جهاددانشگاهی گفت‌وگویی با مهدی مبارکی مسئول راه‌اندازی آزمایشگاه ملی سحاب، در جهاددانشگاهی ترتیب داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
هدف از برگزاری نمایشگاه دستاورد‌های دانشگاهی در حوزه علوم انسانی چیست؟
هدف اصلی ما در این نمایشگاه، ارائه تازه‌ترین دستاورد‌های علمی و پژوهشی در حوزه‌های تخصصی، به‌ویژه علوم انسانی، اجتماعی و هنر است. با توجه به پیشینه و ظرفیت معرفتی جهاد دانشگاهی، آخرین نتایج پژوهش‌ها را در پنج بخش معرفی کردیم؛ شامل کیفیت سیاست‌های اجتماعی، سلامت اداری، شفافیت و تعارض منافع، بافت‌های ناکارآمد شهری و سکونتگاه‌های غیررسمی، توسعه دریامحور و در نهایت تولید و کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان.
این دستاورد‌ها چه تأثیری بر وضعیت علوم انسانی کشور دارد؟
نتایج این فعالیت‌ها در زمان مشخص می‌شود، اما هدف ما این است که ضمن تکمیل چرخه پژوهش، علوم انسانی را کاربرد پذیر کنیم از کلی‌گویی خارج کنیم. ما در جهاد دانشگاهی بر کاربست پژوهش‌ها و تدوین مدل‌های بومی متناسب با بافت جامعه ایرانی تمرکز داریم.
چه تمایزی میان فعالیت‌های جهاد دانشگاهی و سایر نهاد‌های علمی در این زمینه وجود دارد؟
ما به دنبال تکمیل چرخه پژوهش‌های علوم انسانی تا سطح مداخله هستیم؛ از مسئله‌مندی منطبق با نیاز‌های کشور تا طراحی مدل مفهومی، اجرای آزمایش و در نهایت ارائه پیشنهادات مشخص ومعتبر به نظام سیاست‌گذاری. در واقع حلقه واسط هستیم میان دانش، سیاست و زمینه اجتماعی، تا سیاست‌ها متناسب با بافت فرهنگی و تاریخی ایران تدوین شوند.
الگویی نو برای اصلاح نظام اجرایی کشور
تعارض منافع از موضوعات جدی ماست. ما در حال اجرای طرح «رصدخانه هوشمند سلامت اداری» هستیم که تعارض میان منافع فردی و سازمانی را در دستگاه‌های اجرایی رصد و تحلیل می‌کند. هدف نهایی این است که با ارائه داده‌ها و مدل‌های اصلاحی، به بهبود سلامت نظام اداری کشور کمک کنیم.
یکی از محور‌های مهم فعالیت جهاد دانشگاهی در سال‌های اخیر، مقابله با فساد و تعارض منافع بوده است. در این زمینه چه اقداماتی انجام شده؟
یکی از مسائل جدی نظام مسائل ایران، بحث فساد و ادراک فساد است. بر اساس یکی از بند‌های سند تحول قوه قضاییه و دستور رئیس قوه، جهاددانشگاهی در این حوزه ورود کرده است. با تکیه بر تجربیات گذشته، موفق شدیم مجموعه‌ای از شاخص‌های یکپارچه تدوین کنیم و اکنون مدعی هستیم که می‌توان بر اساس این شاخص‌ها و سامانه‌های مدیریتی، تعارض منافع و شفافیت اداری را در سطوح مختلف رصد و پایش کرد.
جهاد دانشگاهی در خط مقدم حل معضل حاشیه‌نشینی
جهاد دانشگاهی در حوزه ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی نیز فعالیت داشته است. درباره این پروژه توضیح دهید.
بله، حدود دو سال پیش سند ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی توسط محققان جهاددانشگاهی تدوین و با حمایت رئیس‌جمهور وقت رونمایی و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد. این پروژه یکی از اقدامات تأثیرگذار در حوزه آسیب‌های اجتماعی است، ما در جهاد دانشگاهی بر اساس مدل‌ها و پروتکل‌های مشخص در این حوزه ورود کرده‌ایم تا راهکار‌های بومی برای مدیریت این معضل ارائه دهیم.
مرکز ارزیابی تأثیرات اجتماعی جهاد دانشگاهی چه نقشی در سیاست‌گذاری‌های توسعه‌ای کشور دارد؟
این مرکز بر پایه این باور فعالیت می‌کند که هر اقدام توسعه‌ای می‌تواند پیامد‌های اجتماعی مثبت یا منفی داشته باشد. هدف ما این است که قبل و بعد از اجرای طرح‌های توسعه در کنار نظام حکمرانی قرار بگیریم تا از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری یا آنها را کاهش دهیم.
در پروژه توسعه اجتماعی کشور، چه دستاورد‌های آماری به‌دست آمد؟
ما در این پروژه ۴۵۷ شهرستان کشور را بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی پایش و نقشه‌گذاری کردیم. این داده‌ها امکان ارزیابی، مقایسه و تحلیل عدالت اجتماعی و توزیع منابع را فراهم کرده است. بر اساس این اطلاعات، می‌توانیم میزان برخورداری هر منطقه از سرمایه اجتماعی، انسجام و فرصت‌های توسعه را شناسایی کنیم.
سَحاب؛ آزمایشگاه ملی برای پیش‌بینی پیامد تصمیمات کلان کشور
یکی از برنامه‌های ما راه‌اندازی «آزمایشگاه ملی سَحاب» است که مخفف ساماندهی و حل مسائل اولویت‌دار با اتکا به دانش است. این مرکز نوعی بانک داده سیاستی ملی محسوب می‌شود که داده‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را گردآوری کرده و به کمک ابزار‌های هوش مصنوعی تحلیل می‌کند. هدف از ایجاد سحاب، شبیه‌سازی تصمیمات کلان و پیش‌بینی پیامد‌های آنهاست تا بتوانیم از تصمیمات نادرست یا پرریسک در برنامه‌ریزی توسعه جلوگیری کنیم.
آزمایشگاه «سَحاب» که به آن اشاره کردید، بر چه اهدافی متمرکز است؟
تصمیم‌گیری‌های سیاستی معمولاً ترکیبی از تجربه، ارزش‌ها و دیدگاه‌های تصمیم‌گیرندگان و ذینفعان مختلف است. هدف ما در آزمایشگاه سَحاب این است که نقش داده‌های عینی و شواهد علمی را در فرآیند سیاست‌گذاری ارتقا دهیم. ما تلاش می‌کنیم تصمیمات بر پایه تحلیل‌های داده‌محور اتخاذ شوند تا از خطا‌های رایج در سیاست‌گذاری جلوگیری کنیم.
شبکه پژوهشی حوزه علوم انسانی جهاد دانشگاهی چه ویژگی‌هایی دارد؟
شبکه علوم انسانی، اجتماعی و هنر جهاد دانشگاهی یک منظومه منسجم، منتظم و مستقر علمی در پهنه جغرافیای کشور است. ما اکنون در قالب یک پژوهشگاه با چهار پژوهشکده، چهار پژوهشکده، ۴۰ گروه پژوهشی و بیش از ۲۶ مرکز تخصصی در ۲۶ استان کشور فعال هستیم. این ظرفیت شبکه‌ای علمی، به‌جای ساختار بروکراتیک سنتی، به‌صورت منعطف در حال فعالیت است و از منظره‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نهادی کشور تحلیل و مداخله می‌کند
نقش اعضای هیئت علمی و دانشجویان در این شبکه چگونه تعریف شده است؟
اعضای هیئت علمی ما برخلاف مدل متعارف، پژوهش‌محور هستند و در گروه‌های پژوهشی مستقر فعالیت می‌کنند. هر گروه مأموریت مشخصی دارد و موظف است در بازه زمانی معین به سطحی از بسندگی پژوهشی برسد. علاوه بر اعضای اصلی، ما از دانشجویان کارشناسی‌ارشد، دکترا و حتی پژوهشگران مستقل نیز در پروژه‌های ملی استفاده می‌کنیم. در برخی حوزه‌ها، مانند آزمایش‌های تصمیم‌گیری یا مدل‌سازی سیاستی، حتی پژوهشگران دوره‌های پسادکتری نیز همراه ما هستند.
تصمیم‌سازی هوشمند در راه است
آیا از فناوری هوش مصنوعی هم در این ساختار استفاده می‌شود؟
بله؛ یکی از اهداف اصلی ما در راه‌اندازی آزمایشگاه ملی سَحاب، بهره‌گیری از ابزار هوش مصنوعی در تحلیل سیاستی است. این مرکز قرار است در شش‌ماهه آینده افتتاح شود و از مدل‌ها و پروتکل‌های پیشرفته‌ای که در اندیشکده‌های بین‌المللی بعدفراخور و اقتضائات داخلی، الگوبرداری کند. در این مرکز از فناوری داده‌کاوی، زبان‌های برنامه‌نویسی پایتون و الگوریتم‌های تحلیلی پیشرفته برای شبیه‌سازی سیاست‌ها و پیش‌بینی پیامد‌های اجتماعی استفاده خواهد شد.
هدف نهایی از راه‌اندازی این مرکز چیست؟
هدف اصلی، کمک به تصمیم‌سازی مبتنی بر شواهد علمی است تا جلوی تبعات منفی تصمیمات یا سیاست‌هایی که گاهی خود به مسئله جدید بدل می‌شوند، گرفته شود. ما می‌خواهیم سَحاب به مرکز هوشمند تحلیل و پیشگیری از خطا در سیاست‌گذاری بدل شود و به توسعه متوازن کشور کمک کند.
انتهای پیام/