در حالی که تلفن همراه در بیشتر ابعاد زندگی روزمره نفوذ کرده است، پادگان‌های آموزشی هنوز جزو معدود فضاهایی‌اند که قانون «بدون تلفن همراه» در آن به قوت خود باقی است. از ابتدای دهه ۱۳۸۰ که استفاده از تلفن همراه میان مردم فراگیر شد تا امروز، مقررات استفاده از تلفن همراه در پادگان‌ها تغییر چندانی نکرده است.

یکی از نشانه‌های آغاز خدمت سربازی، تحویل موقت گوشی در بدو ورود است. این محدودیت برای نسل جوان، که ارتباط، تفریح و حتی هویت خود را در فضای دیجیتال جست‌و‌جو می‌کند، تجربه‌ای خاص و گاه دشوار است.

این گزارش حاصل گفت‌و‌گو با سربازانی است که دوران آموزشی خود را بدون استفاده از موبایل گذرانده‌اند؛ تجربه‌ای که برای برخی شوک‌آور، برای بعضی آرامش‌بخش و برای عده‌ای فرصتی برای بازنگری در وابستگی دیجیتال بود.

محرومیت از اینترنت، اضطراب را افزایش می‌دهد

شوک ورود به سکوت

برای بسیاری از سربازان، نخستین مواجهه با قانون «ممنوعیت موبایل» احساسی شبیه شوک دارد. جوانانی که تا روز پیش در ارتباط دائمی با جهان مجازی بوده‌اند، ناگهان با سکوت روبه‌رو می‌شوند. یکی از سربازان می‌گوید که وقتی فهمید اجازه استفاده از گوشی ندارد، در ذهنش تمام کار‌هایی را مرور کرد که دیگر نمی‌توانست انجام دهد: از ارتباط با دوستان گرفته تا دنبال کردن اخبار روز.

اما تجربه‌ها یکسان نیست. برخی گاهی شب‌هایی را بیرون از پادگان و با دسترسی محدود به تلفن می‌گذرانند، در حالی‌که دیگران باید تا پایان دوره هیچ تماس مستقیمی نداشته باشند. با این حال، در هر دو حالت، نبود تلفن همراه نخستین روز‌ها را دشوار و طولانی می‌کند.

برای گروهی دیگر، از پیش آگاهی نسبت به این قانون باعث شده بود آمادگی بیشتری داشته باشند. یکی از آنان می‌گوید: «از قبل می‌دانستم در آموزشی خبری از گوشی نیست، فقط نگران بودم نتوانم با خانواده‌ام صحبت کنم.» این احساس مشترک بیشتر سربازان است؛ دلتنگی نه برای اینترنت، بلکه برای تماس با خانواده.

بازگشت به گفت‌و‌گو

در نبود تلفن همراه، مفهوم زمان و ارتباط تغییر می‌کند. ساعت‌ها به کندی می‌گذرند و سربازان به دنبال راهی برای پر کردن خلا ناشی از نبود ارتباط مجازی هستند.

بعضی‌ها در زمان‌های آزاد، در صف تلفن‌های عمومی می‌ایستند تا با کارت‌های تلفنی با خانواده تماس بگیرند؛ تماس‌هایی کوتاه، اما پرمعنا. بعضی نیز با هم‌خدمتی‌های خود صمیمی‌تر می‌شوند و گفت‌و‌گو‌های طولانی، جای پیام‌های کوتاه را می‌گیرد.

به‌تدریج، ارتباطات انسانی شکل تازه‌ای می‌گیرد. در فضای خوابگاه، جمعی کوچک دور هم می‌نشینند و درباره سیاست، علم یا خاطرات گذشته حرف می‌زنند. یکی از سربازان می‌گوید که نبود گوشی، باعث شده حرف زدن بین افراد بیشتر شود: «وقتی گوشی نباشد، آدم‌ها مجبورند با هم حرف بزنند. اگر گوشی بود، هر کسی در دنیای خودش فرو می‌رفت.»

برخی دیگر کتاب‌هایی با خود آورده‌اند. یکی از مصاحبه‌شوندگان می‌گوید که در زمان استراحت، کتاب می‌خواند یا روی نیمکت می‌نشست و به گفت‌و‌گو‌های ساده با دیگران گوش می‌داد. خستگی جسمی و برنامه‌های فشرده آموزشی البته مجال زیادی برای فراغت باقی نمی‌گذارد، اما همان زمان‌های کوتاه، از روزمرگی مجازی فاصله‌ای آرام‌بخش می‌سازد.

از دید روان‌شناختی، این تغییر رفتاری در زمان کوتاه، مشابه اثر سم‌زدایی دیجیتال است؛ حالتی که فرد پس از دوره‌ای بی‌ارتباطی موقت، درک تازه‌ای از نیاز واقعی خود به تکنولوژی پیدا می‌کند. بسیاری از سربازان بعد از پایان آموزشی نیز می‌گویند که حالا می‌دانند چقدر از زمانشان در دنیای مجازی هدر رفته است

تاثیر نبود تلفن همراه بر روابط

نبود تلفن همراه در پادگان دو اثر متضاد دارد: از یک سو ارتباط انسانی را تقویت می‌کند، از سوی دیگر، احساس انزوا از جهان بیرون را افزایش می‌دهد.

در روز‌های نخست، سربازان بیشتر به یکدیگر نزدیک می‌شوند. بحث‌ها و شوخی‌ها جای پیام‌ها و تماس‌ها را می‌گیرد و روابط در فضای واقعی شکل می‌گیرد. اما به گفته برخی، نبود گوشی در عصر دیجیتال تصمیمی قدیمی است. یکی از آنها معتقد است که «در این زمانه، حذف کامل گوشی تصمیم درستی نیست. تلفن همراه فقط ابزار سرگرمی نیست، منبع اطلاعات و یادگیری است. وقتی از آن محروم می‌شویم، از بسیاری از داده‌های روز دنیا هم جدا می‌مانیم.»

در مقابل، گروهی دیگر بر جنبه مثبت ماجرا تاکید دارند. برای آنان، نبود گوشی نه محرومیت، بلکه فرصتی برای بازگشت به آرامش ذهنی است. یکی از سربازان در این‌باره می‌گوید: «وقتی دائم پیام نمی‌آید، ذهنت سبک‌تر می‌شود. این تجربه تشویش ذهنی را کاهش می‌دهد.»

این تضاد دیدگاه نشان می‌دهد که وابستگی به تلفن همراه در میان جوانان شدت‌های متفاوتی دارد. برخی آن را ضرورت ارتباط می‌دانند و برخی منبع اضطراب. در فضای بسته و قانونمند پادگان، هر دو نگاه در کنار هم تجربه می‌شود.

دگرگونی در روحیه و زمان

با گذشت چند هفته، نبود تلفن همراه برای بیشتر سربازان به وضعیتی عادی تبدیل می‌شود. ذهن‌ها از ریتم تند شبکه‌های اجتماعی فاصله می‌گیرند و توجه به لحظه‌های واقعی زندگی افزایش می‌یابد.

یکی از سربازان می‌گوید که در ابتدا بی‌قراری و کلافگی داشت، اما بعد از چند روز به سکوت عادت کرد: «وقتی ذهنت از فضای مجازی جدا می‌شود، تمرکزت بیشتر می‌شود. حتی خواب راحت‌تری داری.»

سرباز دیگری که تجربه زندگی در مناطق ییلاقی بدون اینترنت را هم داشته، معتقد است که نبود گوشی تاثیر خاصی بر روحیه‌اش نداشته است: «وقتی عادت کنی گاهی چند روز بی‌اینترنت باشی، نبودش دیگر عجیب نیست.»

از دید روان‌شناختی، این تغییر رفتاری در زمان کوتاه، مشابه اثر سم‌زدایی دیجیتال است؛ حالتی که فرد پس از دوره‌ای بی‌ارتباطی موقت، درک تازه‌ای از نیاز واقعی خود به تکنولوژی پیدا می‌کند. بسیاری از سربازان بعد از پایان آموزشی نیز می‌گویند که حالا می‌دانند چقدر از زمانشان در دنیای مجازی هدر رفته است.

جنبش بازگشت به سادگی؛ به این جنبش بپیوندید

بازگشت به زندگی آنلاین

پایان دوره آموزشی برای بیشتر سربازان، نه فقط پایان تمرینات نظامی، بلکه بازگشت به جهان آنلاین است. لحظه تحویل گرفتن گوشی‌ها با هیجانی خاص همراه است؛ صفحه‌ای روشن، پیام‌هایی انباشته و جهانی که انگار در نبودشان همچنان ادامه یافته است.

با این حال، حس مشترک بسیاری از آنان شبیه به کشف دوباره آزادی است. یکی از سربازان می‌گوید که خوشحال بوده از اینکه «به حالت نرمال برگشته است». دیگری بیان می‌کند که وقتی گوشی را دست گرفته، احساس کرده خبری نیست و دنیای بیرون در غیاب او تغییر چندانی نکرده است. این تجربه، در نگاه او، نشانه‌ای از بی‌اهمیتی بسیاری از چیز‌هایی است که تصور می‌کرد ضروری‌اند. می‌گوید: «وقتی گوشی نداشتم، بیشتر به کار‌ها و فکرهایم رسیدم. حالا هم گاهی عمدا گوشی را کنار می‌گذارم.»

زندگی بدون تلفن همراه برای نسل جوان امروز شاید غیرقابل تصور باشد، اما تجربه سربازی نشان می‌دهد که انسان می‌تواند برای مدتی کوتاه از دنیای مجازی فاصله بگیرد و در عوض، به رابطه‌های انسانی و زمان واقعی نزدیک‌تر شود.