به گزارش گروه علمی ایرنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی این بازنگری که حاصل برگزاری هفت نشست تخصصی با حضور برجسته‌ترین اندیشمندان علوم انسانی، مدیران دانشگاهی و مسئولان سیاست‌گذار کشور است، با تعریف محور جدیدی مبتنی بر تقویت دیپلماسی علمی و استقرار حکمرانی داده‌محور، گامی مهم در جهت ارتقای جایگاه علوم انسانی در عرصه بین‌الملل برداشته است.
در این سند راهبردی، هدفمندسازی تولیدات علمی و تبدیل علوم انسانی از حوزه‌ای صرفاً نظری به عامل فعال در حل مسائل ملی و بین‌المللی به عنوان اولویت اصلی مورد تأکید قرار گرفته است.
دبیر علمی روزآمدسازی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور، در تشریح نتایج این جلسات که در شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی برگزار شده، اظهار کرد: علوم انسانی به عنوان ستون فقرات فهم جامعه، فرهنگ، سیاست و تعاملات بین‌المللی، همواره نیازمند به‌روزرسانی و همسوسازی با تحولات سریع جهانی است. در سال‌های اخیر، فاصله میان خروجی‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و نیازهای عملیاتی کشور در سطوح ملی و بین‌المللی به شدت احساس می‌شد و همین مساله، شورای تحول علوم انسانی را بر آن داشت تا با رویکردی جامع و ساختاری، بازنگری اساسی در نقشه جامع علمی کشور در این حوزه انجام دهد.
محمود حاجیلویی در ادامه افزود: مساله اصلی امروز، فراتر از مدیریت بحران‌های مقطعی، در گرو معرفی دقیق و استراتژیک ایران و توانمندی‌های جوانان برومند کشور به جهان است. فصل علوم انسانی در عرصه بین‌الملل، دروازه ورود ما به میدان گفتمان فکری و تمدنی ایران است و نیازمند راهبردهایی است که الزامات حکمرانی علمی و ارتقاء نظام علوم انسانی کشور را تأمین کند.
به گفته وی، نسخه جدید فصل علوم انسانی نقشه جامع علمی کشور بر پایه تعاملات بین‌المللی هوشمندانه تنظیم شده است تا ایران بتواند با تکیه بر میراث غنی تمدنی خود و از مسیر علم، فلسفه و اخلاق، در شبکه جهانی دانایی نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشد. شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانیِ شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان نهاد بالادستی، متولی تدوین، هدایت و نظارت بر اجرای این استراتژی ملی معرفی شده است.
تفاهم راهبردی برای حضور جهانی ایران
به گفته دبیر علمی روزآمدسازی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور، نشست‌های تخصصی این مرحله از بازنگری با حضور جمعی از اندیشمندان برجسته، مدیران دانشگاهی و کارشناسان حوزه دیپلماسی علمی برگزار شد که حاصل آن، تدوین چارچوبی برای حضور مؤثرتر ایران در نظام جهانی دانش بوده است.
حاجیلویی با تأکید بر لزوم تحول بنیادین در نگرش به علوم انسانی گفت: هدف، ایجاد ساختاری است که علوم انسانی ایران را از قالب درون‌نگر خارج کرده و آن را به عنصر فعال دیپلماسی فرهنگی و علمی کشور تبدیل کند.
نسخه جدید فصل علوم انسانی نقشه جامع علمی کشور
دبیر علمی روزآمدسازی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور در ادامه با اشاره به نسخه جدید فصل علوم انسانی نقشه جامع علمی کشور، بیان کرد: این کار صرفاً یک به‌روزرسانی محتوایی نیست، بلکه بیانگر یک تغییر پارادایم در تعریف رسالت و جایگاه علوم انسانی در ساختار حکمرانی و قدرت نرم ملی است.
حاجیلویی افزود:این سند راهبردی بر ارتقای جایگاه جهانی علم در ایران و پیوند میان فرهنگ ایرانی، فناوری نوین و دیپلماسی علمی متمرکز است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: در این بازنگری تلاش شده است تا ساختار علوم انسانی کشور به الگویی پویا، تعاملی و اثرگذار در سطح جهانی ارتقا یابد؛ الگویی که بتواند ظرفیت‌های فکری و تمدنی ایران را در شبکه دانایی جهانی نمایان سازد.
چشم‌انداز جدید علوم انسانی؛ قدرت نرم ایران در عرصه جهانی
دبیر علمی روزآمدسازی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور در ادامه اعلام کرد: در افق تازه نقشه جامع علمی کشور، علوم انسانی به‌عنوان یکی از ارکان قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران بازتعریف شده است. این تحول ساختاری با هدف نوسازی نظام آموزش عالی و ارتقای جایگاه بین‌المللی سیاست علمی کشور تدوین شده و مسیر تازه‌ای را برای نقش‌آفرینی جهانی علم و فرهنگ ایرانی ترسیم می‌کند.
حاجیلویی افزود:بر پایه این چشم‌انداز، نقشه جدید در بخش علوم انسانی، اجتماعی و هنر سه محور کلیدی را دنبال می‌کند. نخست، ایجاد و گسترش کرسی‌های نظریه‌پردازی بومی و بین‌الملل‌محور است؛ به این معنا که تمرکز بر مرزهای نوین دانش و تولید نظریه‌هایی با قابلیت رقابت و صدور در سطح جهانی در دستور کار قرار گرفته است.
وی ادامه داد: دوم، تربیت نسل متخصص جهانی با تأکید بر پرورش دانشجویانی است که علاوه بر مهارت‌های تخصصی، تسلط زبانی چندسطحی، آشنایی با پروتکل‌های فرهنگی و درک عمیق از گفت‌وگوهای جهانی داشته باشند. سومین محور نیز ارائه راهکارهای علمی برای چالش‌های نوین جامعه ایران است؛ از جمله مسائلی مانند سرمایه اجتماعی، بحران هویت در فضای مجازی و مبانی فرهنگی پیشرفت ایران.
به گفته وی، این بسته تحولی با هدف تبدیل علوم انسانی به ابزار قدرت نرم ملی طراحی شده است تا از ظرفیت دانش ایرانی در سیاست خارجی و تعاملات فکری جهانی بهره‌گیری شود. چنین رویکردی می‌تواند پایه‌گذار دیپلماسی فرهنگی نوین، گسترش نفوذ فکری و شکل‌دهی به نظمی عادلانه در عرصه جهانی دانش باشد.
اهداف اصلی روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور
حاجیلویی در بخش دیگری و در تبیین اهداف اصلی روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور در حوزه علوم انسانی تصریح کرد که این فرایند سه هدف محوری را دنبال می‌کند. نخست، خروج از رویکردهای صرفاً نظری و انفعالی و حرکت به سمت پژوهش‌های کاربردی و مساله‌محور است تا تولیدات علمی کشور از محدوده چارچوب‌های دانشگاهی خارج شده و به خدمت حل مسائل واقعی جامعه درآید.
وی ادامه داد: دوم، تبدیل علوم انسانی ایران به یک قدرت تأثیرگذار در عرصه جهانی است؛ به گونه‌ای که دیدگاه‌ها و نظریه‌های بومی ایران در حوزه‌هایی همچون مطالعات منطقه، توسعه پایدار، فلسفه اخلاق جهانی و حقوق بین‌الملل به بخشی از گفتمان‌های علمی بین‌المللی تبدیل شوند. سوم، تأمین نیازهای فوری ملی از طریق شناسایی رشته‌ها و موضوعات اولویت‌دار است که نقش مستقیم در حل چالش‌هایی نظیر شکاف‌های اجتماعی، حکمرانی محلی و مدیریت منابع انسانی دارند.
به گفته وی، تأکید بر دیپلماسی علمی در این طرح به معنای فعال‌سازی ظرفیت‌های علمی کشور برای تحقق اهداف ملی و تعامل سازنده با جهان است؛ نگاهی که علم را نه به عنوان کالایی مصرفی، بلکه به عنوان اهرم راهبردی برای قدرت‌آفرینی ملی می‌بیند.
دبیر علمی نقشه جامع علمی کشور در ادامه به هفت محور راهبردی ارتقاء و بین‌المللی‌سازی علوم انسانی اسلامی اشاره کرد که در جلسات کمیته ویژه بین‌الملل به تصویب رسیده است. نخستین محور، دیپلماسی علمی دانش‌بنیان است که هدف آن تبدیل علوم انسانی بومی به ابزار قدرت نرم و پیشبرد منافع ملی از مسیر دانش، فلسفه و اخلاق است.
وی تصریح کرد: دومین محور، سرمایه‌سازی از ارزش‌های اسلامی با تکیه بر تبدیل ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی اسلام به سرمایه‌های اجتماعی، روانی و مادی پایدار است. سومین محور، مدیریت داده و بهره‌گیری از هوش مصنوعی است؛ به طوری که تحلیل کلان‌داده‌ها به عنوان مؤلفه‌ای حیاتی در نظر گرفته شده و کمیته‌ای ویژه برای تقویت نقش ایران در چرخه جهانی تحلیل داده‌های اجتماعی تشکیل می‌شود.
به گفته وی، چهارمین محور، تقویت حضور ایران در نهادهای جهانی از جمله شبکه دانایی جهانی و نهادهای هنجارساز بین‌المللی مانند یونسکو است تا کشور بتواند نقش فعال و اثرگذاری در تدوین استانداردها و گفتمان‌های علمی بین‌المللی ایفا کند.
وی بیان کرد: پنجمین محور، تغییر رویکرد زیرساختی از طریق تأسیس و تجهیز مراکز بین‌المللی شامل سالن‌های کنفرانس پیشرفته، استودیوهای چندرسانه‌ای و کتابخانه‌های تخصصی بین‌المللی در دانشگاه‌های مرجع است.
به گفته وی ششمین محور به جذب نخبگان خارجی اختصاص دارد که با برگزاری المپیادها و نشست‌های علمی بین‌المللی در حوزه‌های دارای مزیت نسبی ایران دنبال می‌شود. و نهایتاً، هفتمین محور، ارتقای امتداد بین‌المللی علوم انسانی ایران است تا کشور از جایگاه مصرف‌کننده صرف دانش خارج شده و به صادرکننده اندیشه و دانش مؤثر در شکل‌دهی نظم نوین جهانی تبدیل شود.
حاجیلویی در ادامه افزود: برای اجرای موفق این بسته، سازوکارهای نظارتی و اجرایی متعددی پیش‌بینی شده است؛ از جمله تشکیل کمیته راهبری دیپلماسی علمی و راه‌اندازی سامانه ارزیابی تأثیر.
دبیر علمی نقشه جامع علمی کشور، همچنین پشتیبانی مالی هدفمند را از الزامات اجرای این برنامه دانست و تأکید کرد که حداقل ۴۰ درصد از اعتبارات پژوهشی کشور باید به حوزه‌های اولویت‌دار علوم انسانی اختصاص یابد.
وی تأکید کرد: روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور در حوزه علوم انسانی، رویدادی زیرساختی و تاریخی است که مسیر حرکت پژوهش‌ها و تولیدات علمی این حوزه را برای دهه‌های آینده مشخص می‌کند. این تحول، بیانگر عزم جدی نظام علمی کشور برای به‌کارگیری ظرفیت‌های فکری و نظری در تعاملات جهانی و حل مسائل داخلی است. با اجرای کامل این نقشه، ایران می‌تواند با رویکردی فعال‌تر، هوشمندانه‌تر و مبتنی بر دانش عمیق انسانی در عرصه جهانی حضور یابد و علوم انسانی را از حاشیه به مرکز صحنه تأثیرگذاری ملی و بین‌المللی منتقل کند.