پایتخت کشور در حالی درگیر جیره بندی احتمالی آب است که کارشناسان می‌گویند استان فارس و شهر شیراز در صورت ادامه روند خشکسالی، طی چند سال آینده با کاهش جدی منابع آب شرب مواجه خواهد شد و شرایطی به مراتب بحرانی‌تر نسبت به تهران را تجربه می کند.
به گزارش ایلنا ، در حالی که سیاست انتقال آب از مناطق دیگر به عنوان راه نجات مطرح می‌شود، بسیاری از متخصصان معتقدند این نسخه نه‌تنها درمان نیست بلکه خود زخمی تازه بر پیکر محیط‌زیست است. از نگاه آنان، راهکار پایدار نه در جابجایی آب، بلکه در تغییر الگوی مصرف، بازتعریف نظام کشاورزی و بازگرداندن نقش مردم در مدیریت منابع است.
در سطح جهانی، کشورهایی که با بحران مشابه روبه‌رو بودند، با تکیه بر فناوری‌های نوین، احیای قنات‌ها، اصلاح الگوی کشت و ایجاد تشکل‌های مردمی توانسته‌اند منابع محدود آب را مدیریت کنند.
اما در ایران، هنوز بسیاری از تصمیم‌ها در غیاب داده‌های دقیق و مدل‌های علمی گرفته می‌شود؛ مدل‌هایی که در مراکز پژوهشی مانند دانشگاه شیراز وجود دارد، اما کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکنون کارشناسان هشدار می‌دهند که بحران آب در ایران از مرحله «هشدار» عبور کرده و به مرحله «ناامنی آبی» رسیده است؛ مرحله‌ای که در آن، تأمین آب شرب، امنیت غذایی و حتی آرامش اجتماعی در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
در چنین شرایطی، اگر سیاست‌گذاری‌ها به‌روز نشود و مدیریت منابع به دست جامعه علمی و مردم سپرده نشود، آینده‌ای که برای پایتخت پیش‌بینی می‌شود، به‌زودی دامان سایر استان‌ها از جمله فارس را نیز خواهد گرفت.
هشدار درباره بحران شدید آب در فارس
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوس دانشگاه شیراز، در توضیح وضعیت بحرانی آب در کشور و احتمال جیره‌بندی و مهاجرت اجباری در کلان‌شهرها، از جمله تهران و شیراز، گفت: واقعیت این است که بسیاری از متخصصان و دلسوزان حوزه آب و محیط زیست، بارها نسبت به بروز چنین شرایطی هشدار داده بودند و اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که پایان مسیر همان هشدارهاست.
سید محمدجعفر ناظم‌السادات در گفت و گو با ایلنا با بیان اینکه این بحران تنها مختص تهران نیست و بسیاری از کلان‌شهرها از جمله شیراز درگیر آن خواهند شد، افزود: وضعیت شیراز به نوعی بدتر از تهران است، چراکه تهران به واسطه رشته‌کوه‌های البرز و سدهای اطراف خود ممکن است از منابعی آب دریافت کند، اما شیراز از چنین امکانی بی‌بهره است.
ناظم‌السادات تأکید کرد: در شیراز به جای صدور پروانه‌های ساخت‌وساز و توسعه بی‌رویه شهر، باید برای حفظ منابع آبی موجود چاره‌اندیشی شود.
انتقال آب از سد درودزن یا دیگر سدها اقدامی اشتباه است
به گفته وی، آب در شیراز و حتی در استان فارس طی چند سال آینده به پایان می‌رسد و انتقال آب از سد درودزن یا دیگر سدها به این شهر اقدامی اشتباه است، زیرا هر استان باید با توجه به منابع آبی خود، امکانات و جمعیتش را مدیریت کند، نه آنکه آب را از مناطق دیگر انتقال دهد.
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز افزود: برنامه‌های انتقال آب اغلب با هدف سودآوری انجام می‌شود و در حالی که سال‌ها درباره تبعات آن هشدار داده شده، اکنون بحران شدید آب در فارس و شیراز در حال تشدید است.
به گفته وی، توسعه نامتوازن شهر شیراز توجیه‌پذیر نیست و باید امکانات و زیرساخت‌ها در شهرهای کوچک‌تر فراهم شود تا از مهاجرت به این کلان‌شهر جلوگیری و توزیع عادلانه منابع انجام شود.
وی با اشاره به هشدار متخصصان درباره پیامدهای اجتماعی کم‌آبی یادآور شد: کشور ما خشک و نیمه‌خشک است و باید برای مدیریت منابع آبی با تشکیل کمیته‌هایی منطقه‌ای و اعطای اختیارات ویژه، متناسب با شرایط هر منطقه تصمیم‌گیری شود.
انتقال آب و شیرین‌سازی آن توجیه اقتصادی ندارد
ناظم‌السادات هشدار داد که کاهش آب می‌تواند منجر به افزایش جرایم شود و از این‌رو، هر سه قوه باید در مدیریت آب کشور نقش فعال داشته باشند و ادامه داد: انتقال آب و شیرین‌سازی آن از نظر اقتصادی توجیه ندارد، چراکه برای هر مترمکعب آب چند یورو هزینه می‌شود. ای‌کاش به‌جای صرف این هزینه‌ها برای طرح‌های انتقال آب، منابع مالی به کشاورزان اختصاص می‌یافت تا به سمت مشاغل جایگزین حرکت کنند.
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز تصریح کرد: امروز بسیاری از کشاورزان برای گذران زندگی تا عمق ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری زمین حفاری می‌کنند که این نیز در مقایسه با هزینه‌های شیرین‌سازی آب منطقی نیست.
ناظم‌السادات یادآور شد: طی سال‌های گذشته بارها هشدار داده‌ایم که کاهش بارش‌ها مستلزم تغییر الگوی کشاورزی است، اما این موضوع جدی گرفته نشد. در کشورهایی که در حوزه آب موفق بوده‌اند، مدیریت منابع در دست مردم بوده است؛ چنان‌که در گذشته مالکیت قنات‌ها و باغات نیز به مردم تعلق داشت. اما با اجرای قانون توزیع عادلانه آب، مالکیت از مردم گرفته شد و این امر موجب حذف مردم از عرصه مدیریت آب شد.
وی تأکید کرد: تا زمانی که مردم در صحنه مدیریت آب حضور نداشته باشند، اختلافات و مشکلات بیشتر می‌شود. باید هرچه سریع‌تر مردم را از طریق تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها وارد عرصه مدیریت منابع آب کرد تا بر اساس منافع خودشان تصمیم بگیرند.
باید برداشت آب از دشت‌های شیراز متوقف شود
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز با اشاره به کاهش بارندگی‌ها گفت: میزان بارش‌ها پاسخگوی نیاز مردم نیست و در برخی دشت‌های شیراز باید برداشت آب متوقف شود، زیرا این دشت‌ها منابع آب آشامیدنی مردم هستند.
وی درباره اقدامات علمی دانشگاه شیراز اظهار داشت: در مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه، مدل‌های پیش‌بینی برای تحلیل وضعیت کشاورزی، بارندگی، سرمازدگی و خشکسالی طراحی شده، اما دستگاه‌ها از این مدل‌ها استقبال نمی‌کنند و زیرساخت لازم برای تحلیل داده‌ها وجود ندارد.
به گفته وی، هر شهر از لامرد تا آباده ویژگی‌های متفاوتی دارد و تحلیل شرایط بارشی برای کشاورزی در هر منطقه ضروری است.
ناظم‌السادات پیش‌بینی کرد که از اواخر پاییز و در زمستان بارندگی‌ها نزدیک به شرایط نرمال باشد، اما مجموع بارش‌های سالانه همچنان کمتر از میانگین است و بیشترین احتمال بارش در زمستان خواهد بود.
وی افزود: در فصل بهار چشم‌انداز بارش ضعیف است، بنابراین باید در کشت و مصرف آب شرب دقت شود؛ در غیر این صورت، ممکن است روزی مردم برای یک لیوان آب با دشواری روبه‌رو شوند.
شرایط اقلیمی بارش های کم و برداشت های بی رویه از منابع آبی دردهه های گذشته منجر به بحران آب در بسیاری از شهرها شده است و این بحران برای شهرهای کشاورزی محور جدی تر خواهد بود.
