به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، پری ملکی در نشست معرفی و بررسی کتاب «آوای یک زندگی» نوشته توکا ملکی در شهر کتاب بهار اصفهان اظهار کرد: برای من این عنوان، فقط نام یک کتاب نیست؛ بلکه چکیده زیستن من در موسیقی است. من با آواز زندگی کرده‌ام، با آن نفس کشیده‌ام و در لحظه‌هایی که زندگی خاموش می‌کرد، آوا مرا دوباره زنده کرد.
وی افزود: آواز برای من نه حرفه بوده و نه فقط آموزش صدا؛ آواز بخشی از هویت من است. همیشه گفته‌ام که زن اگر بخواهد صدا داشته باشد، باید نخست خودش را بشنود. من سال‌ها تمرین کردم تا صدای درونی‌ام را بشنوم و بعد آن را با شاگردانم در میان بگذارم.
لزوم مکتوب سازی موسیقی ایرانی در کتاب‌ها
این موسیقی‌دان با یادآوری دوران آموزش خود در مکتب‌های گوناگون آوازی گفت: من شاگرد استادانی چون محمود کریمی، نصرالله ناصح‌پور و امیر پایور بودم. آن دوران، دوران سختی بود اما آموختم که آواز ایرانی تنها نغمه نیست، بلکه زبان اندیشه و احساس است. در هر گوشه ردیف، حکمتی نهفته است که باید با جان درکشید.
وی ادامه داد: من همیشه میان مکتب تهران و اصفهان رفت‌وآمد فکری داشته‌ام. اصفهان برای من شهری است با صدای خاص خودش؛ شهری که شعر و موسیقی در آن در هم تنیده‌اند. وقتی به اصفهان می‌آیم، حس می‌کنم آوا در فضا جاری است. شاید به همین دلیل است که بسیاری از شاگردان خوبم از همین شهر برخاسته‌اند.
ملکی اظهار کرد: یکی از ارزش‌های موسیقی ایرانی، تداوم شفاهی آن است. اما این تداوم اگر به ثبت و مستندسازی نرسد، بخشی از حافظه فرهنگی ما از میان می‌رود. خوشحالم که کتاب «آوای یک زندگی» توانسته بخشی از این حافظه را ثبت کند، نه به‌عنوان خاطره‌نگاری، بلکه به‌عنوان گفت‌وگوی نسلی میان مادر و دختر.
روایت مادر و دختر از میراث زنان موسیقی‌دان ایران
توکا ملکی، نویسنده کتاب نیز درباره انگیزه نگارش «آوای یک زندگی» گفت: این گفت‌وگوها حاصل چند سال همراهی و مشاهده زندگی مادرم بود. او فقط هنرمند نیست، بلکه نسلی از زنان را نمایندگی می‌کند که میان سکوت و صدا زیسته‌اند. من می‌خواستم این سکوت را به زبان تبدیل کنم.
وی افزود: نوشتن درباره مادری که خود در مرکز روایت قرار دارد، آسان نبود. من سعی کردم صدای او را همان‌طور که هست، بدون اغراق و سانتی‌مانتالیسم منتقل کنم. در واقع، کتاب تلاشی است برای بازخوانی زیست زنانی که صدا داشتند اما مجال حضور نداشتند.
این نویسنده اظهار کرد: این کتاب از دل گفت‌وگوهایی شکل گرفت که در ابتدا شخصی بود، اما کم‌کم به گفت‌وگویی عمومی بدل شد؛ گفت‌وگویی میان دو نسل، میان مادر و دختری که هر دو با صدا سر و کار دارند. ما درباره تمرین، ترس، امید، و نقش زن در تداوم سنت هنری حرف زدیم.
وی افزود: برای من، پری ملکی فقط خواننده آواز ایرانی نیست؛ او زنی است که با صدایش تاریخ کوچک خودش را در دل تاریخ بزرگ‌تر موسیقی ایران نوشته است. «آوای یک زندگی» در واقع، گفت‌وگوی دو نگاه به جهان است؛ یکی از منظر تجربه‌ی زیسته و دیگری از منظر پژوهش و روایتگری.
نبود ثبت و روایت از زنان و حافظه‌ی فرهنگی موسیقی ایران
توکا ملکی در بخش پایانی نشست اظهار کرد: ما در تاریخ موسیقی ایران، از زنان بسیاری نام برده‌ایم اما صدای‌شان در دسترس نیست. این غیبت فقط به دلیل ممنوعیت یا محدودیت نبوده، بلکه به دلیل نبود ثبت و روایت است. من در این کتاب کوشیده‌ام تا از خلال زندگی پری ملکی، به حافظه جمعی زنان هنرمند نزدیک شوم.
وی افزود: وقتی از مادرم می‌خواستم درباره خاطراتش حرف بزند، همیشه می‌گفت «آن زمان ما نمی‌دانستیم کسی روزی می‌خواهد اینها را بنویسد» این جمله برای من هشداری بود. باید ثبت کنیم، چون سکوت، بخش بزرگی از تاریخ هنر زنان را بلعیده است.
نشست معرفی و بررسی کتاب «آوای یک زندگی» در اصفهان، علاوه بر مرور زندگی هنری پری ملکی، فرصتی بود برای بازنگری در جایگاه زن در تاریخ موسیقی ایران. گفت‌وگوی میان پری ملکی و توکا ملکی نه‌تنها روایت یک زندگی، بلکه بازتاب نسلی است که در میانه سنت و مدرنیته، در پی معنا و هویت صدای زنانه بوده است.
«آوای یک زندگی» به قلم توکا ملکی، با نگاهی صادقانه و زبانی روان، گوش سپردن به تجربه زنی را ممکن می‌کند که صدایش در زمانه سکوت به طنین درآمد. پری ملکی در این گفت‌وگو از زیستن با موسیقی سخن می‌گوید و به مخاطب یادآوری می‌کند که آواز، اگر از جان برآید، هرگز خاموش نخواهد شد.
∎