به گزارش ایرنا، در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی تلاش دارند تا استانداردهای سنتی را با تکنیک‌های مدرن تلفیق کنند، نوسانات ارزی، رقابت شدید قیمتی با رقبای آسیایی و اروپایی، و الزام به رعایت پروتکل‌های زیست‌محیطی، آینده این صنعت را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌اند.
هنر دباغی در همدان قدمتی بیش از هزار سال دارد؛ زمانی که این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر جاده ابریشم، به عنوان مرکز تبادل کالا و دانش فنی شناخته می‌شد. کارشناسان صنعت چرم بر این باورند که چرم همدان همواره در مثلث طلایی چرم ایران، در کنار تبریز و مشهد، جایگاه ویژه‌ای داشته است.
ویژگی منحصربه‌فرد همدان، تمرکز تاریخی آن بر فرآیندهای آماده‌سازی اولیه و تولید چرم‌های خاص گاوی و بزی است؛ چرم‌هایی که به دلیل آب‌وهوای خاص منطقه و دانش بومی، ساختاری منسجم‌تر و لطافتی ویژه دارند. استادکاران همدانی نیز نسل به نسل، دانش استخراج مواد دباغی طبیعی و بهره‌گیری از عصاره‌های گیاهی را حفظ کرده‌اند.
کیفیت و محصول؛ تلفیقی از سنت و فناوری
یک دانش آموخته صنایع دستی همدان در این‌باره می‌گوید: چرم همدان در مقایسه با سایر مناطق، ویژگی‌های فنی متمایزی دارد که آن را برای کاربردهای خاص ارزشمند می‌سازد.
مهسا یگانه پرست افزود: چرم‌های گاوی همدان به دلیل ساختار کلاژنی قوی، پس از دباغی، مقاومت کششی بالایی دارند؛ ویژگی‌ای که در تولید تسمه‌ها و رویه‌های کفش‌های کار یا نظامی بسیار مهم است.
وی معتقد است، طبق استانداردهای فنی، حداقل مقاومت کششی مطلوب برای چرم‌های دباغی شده با کروم، بین ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع ارزیابی می‌شود؛ محدوده‌ای که چرم همدان اغلب در آن قرار دارد.
یگانه‌پرست ادامه داد: صنعت چرم همدان در سه حوزه اصلی کیف و ساک دستی، کفش و پوشاک تمرکز دارد.
وی خاطرنشان کرد: چرم همدان زمانی سهم قابل توجهی در صادرات محصولات چرمی ایران داشت، اما اکنون عوامل متعددی این روند را مختل کرده‌اند و برای رقابت با ترکیه، باید مزیت‌های کیفی چرم همدان تقویت شود و برای رقابت با چین، کاهش هزینه‌های تولید و بهینه‌سازی زمان تحویل ضروری است.
کاهش تولید کفش؛ پیامد کمبود سرمایه و افزایش هزینه‌ها
یکی از تولیدکنندگان صنعت کفش در شهرک صنعتی بوعلی نیز گفت: کمبود سرمایه در گردش و دشواری تامین مواد اولیه، تولیدکنندگان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
سعید بابایی افزود: بخش عمده‌ای از مواد اولیه در اختیار تعداد محدودی از افراد قرار دارد و به شکل رانت توزیع می‌شود؛ به همین دلیل، در زمان نیاز، این مواد کمیاب یا غیرقابل دسترس هستند.
وی با اشاره به هزینه بالای بیمه کارگران گفت: در حال حاضر تنها ۱۰ نفر بیمه شده‌اند، در حالی که به دلیل افزایش حق بیمه، همکاری با حدود ۳۰ نفر دیگر قطع شده است.
وی ادامه داد: ۵۰ درصد کفش‌های تولیدی از چرم طبیعی و مابقی از چرم مصنوعی هستند، اما تقاضا برای کفش‌های چرم مصنوعی بیشتر است؛ چرا که قیمت کفش‌های چرم طبیعی سه برابر نمونه‌های مصنوعی است.
این تولیدکننده با بیان اینکه پیش‌تر توان تولید سالانه ۸۰ هزار جفت کفش را داشت، گفت: اکنون تولید روزانه حدود ۷۲۰ جفت و سالانه حدود ۴۰ هزار جفت است و بیشتر فروش در بازار تهران انجام می‌شود و صادرات به دلیل محدودیت‌های شدید متوقف شده است.
بابایی با بیان اینکه حمایت ها کم است افزود: تولیدکنندگان با فشار مالیات، بیمه و خرید نقدی مواد اولیه مواجه‌اند و سرمایه در گردش لازم برای یک سال تولید وجود ندارد و همین مساله کمر تولید را شکسته است.
بابایی هشدار داد: با ادامه وضعیت فعلی، در چند سال آینده صنعت چرم ایران از بین خواهد رفت؛ چرا که رقابت با چین و ترکیه ممکن نیست و بازار کشورهای همسایه نیز از دست رفته است.
چالش‌های صادرات و ضرورت برندسازی
یکی از تولیدکنندگان صنعت کیف در همدان نیز اظهار کرد: در صادرات کیف و کفش به اقلیم کردستان موفق بوده‌ایم و سالانه ۱۰۰ هزار کیف در کارگاه خود تولید می‌کنیم.
احمد گازرانی با بیان اینکه ۳۰ درصد از کالاهای تولیدی به کردستان عراق صادر می‌شود افزود: صنعت چرم همدان نیازمند برندسازی است؛ چرا که ضعف در این حوزه موجب شده تولیدات استان با نام دیگر مناطق صادر شود.
وی گفت: هم‌اکنون همدان پس از تبریز، رتبه دوم را در صنعت چرم دارد و در صورت حمایت مالی مسوولان، می‌تواند به جایگاه واقعی خود دست یابد.
گازرانی یکی از مشکلات اصلی این صنعت را نبود برند مستقل دانست و افزود: صادرات چرم همدان مشخص نیست؛ چرا که مصنوعات چرمی تولید شده در این استان با برند سایر استان‌ها صادر می‌شود.
وی ادامه داد: برندهای صنعت چرم همدان در بازارهای جهانی شناخته‌شده نیستند و فعالان این صنعت، تولیدات خود را با عنوان برندهای دیگر صادر می‌کنند.
به گفته وی، صنعت چرم با توجه به ارزآوری بالا، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری ایفا کند.
وضعیت اشتغال در صنعت چرم همدان
کارشناس صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان در این ارتباط گفت: یک‌هزار واحد تولیدی کیف، کفش و چرم در همدان فعال هستند که در مجموع ۶ هزار و ۷۰۰ نفر در این واحدها مشغول به کار هستند.
هاشم مظاهری افزود: ۲۰ درصد از این افراد در کارگاه‌ها فعالیت دارند و مابقی در مشاغل خانگی مشغول به کار هستند.
وی خاطرنشان کرد: از مجموع ۲۰۰ واحد کارگاهی، ۹۰ واحد در شهر همدان قرار دارند و هشت کارگاه دباغی نیز در مناطق همدان، ملایر و مرادبلاغی فعال‌اند که در مجموع ۲۵ نفر در آن‌ها اشتغال دارند.
مظاهری اظهار کرد: صنعت چرم همدان نیازمند یک برنامه جامع برای احیای زیرساخت‌ها، ارتقا فناوری، آموزش نیروی کار، و توسعه بازارهای داخلی و خارجی است و با توجه به پیشینه تاریخی و ظرفیت‌های موجود، این صنعت می‌تواند دوباره به جایگاه پیشین خود بازگردد.
رهاورد:
صنعت چرم همدان در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد، پیشینه هزار ساله، دانش بومی و ساختار منسجم چرم تولیدی این منطقه، پتانسیلی عظیم را شکل می‌دهد، اما موانع ساختاری، مالی و مدیریتی، این پتانسیل را به حاشیه رانده است.
این صنعت با تکیه بر پیشینه فاخر، کیفیت بالای مواد اولیه و مهارت استادکاران، همچنان ظرفیت تبدیل‌شدن به قطب صادرات چرمی ایران را دارد تنها با اتخاذ رویکردی جامع و حمایتی، صنعت چرم همدان می‌تواند از بحران کنونی خارج شده و به جایگاه شایسته تاریخی خود بازگردد.