به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ امام علی(ع) در خطبه سی‌ام نهج‌البلاغه، در پاسخ به طعنه برخی از افراد که از نقش برخی از خواص، از جمله ایشان، در حمایت نکردن از عثمان و قتل او سخن می‌گفتند، مطالبی را بیان کرده‌اند.

امام علی(ع) در این سخنان، با درایتی هوشمندانه، هم عملکرد عثمان را نقد می‌کند و هم رفتار مخالفان او را مورد انتقاد قرار می‌دهد.

ایشان در پایان بیان می‌دارند که هم روش عثمان و هم شیوه مخالفان او، دچار افراط و تفریط‌هایی بود. از یک سو، حمایت از عثمان ممکن نبود؛ زیرا چنین حمایتی به معنای تأیید ظلم‌ها و خطاهای انجام‌شده به‌دست او بود. از سوی دیگر، روش و رفتار مخالفان نیز به اندازه‌ای افراطی بود که امکان همراهی با آنان را از بین می‌برد.

در نتیجه، تندروی و زیاده‌روی هر دو گروه، چه در زمینه مالی و چه در استفاده از نیروی نظامی، موجب فساد و آشفتگی شد. در چنین شرایطی، تنها راه ممکن، آن بود که امام(ع) همزمان عثمان را نقد کند، اما در برابر شورشیان از او دفاع نماید و بکوشد از هرگونه افراط و تندروی جلوگیری کند.

امام علی(ع) در مقابله با شورشیان، فرزندان خود را به درب خانه عثمان فرستاد تا در کنار طرفداران او، از جان خلیفه محافظت کنند و هم تلاش کرد با مذاکرات با عثمان، درخواست‌های مشروع آنان برای رفع ظلم‌ها و تبعیض‌ها را برطرف کند.

ایشان در بخشی از این خطبه با اشاره با همین وضعیت «دوگانه دفاع از ظلم» یا «همیاری با شورشیان» می‌فرمایند:

«غَیْرَ أَنَّ مَنْ نَصَرَهُ لاَیَسْتَطِیعُ أَنْ یَقُولَ: «خَذَلَهُ مَنْ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ»، وَ مَنْ خَذَلَهُ لاَیَسْتَطِیعُ أَنْ یَقُولَ: «نَصَرَهُ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی؛ کسی که او را یاری کرده نمی‌تواند بگوید: «از کسانی که دست از یاری‌اش برداشتند، بهترم». و کسی که دست از یاری‌اش برداشت، نمی‌تواند بگوید: «کسی که او را یاری کرد، از من بهتر بود؛» (چرا که به هر حال، حامیان او به یقین افراد بدی بوده‌اند)».

به نظر می‌رسد که شیوه امام علی(ع) در برخورد با مشکلات فراگیر اجتماعی، ترکیبی از اصلاح‌گری در کنار دوری از تندروی بوده و این روش را بهترین راه برای حل این موضوعات می‌دانستند. اما اگر به هر دلیل طرفین یک بحران، دوری از ظلم یا کاهش افراطی‌گری را نپذیرفتند، باید  مسئولیت و عواقب اقدامات خود در حال و آینده و تاثیرات آن در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی را بپذیرند.

امام علی(ع) هوشمندانه، در بخش آخر این خطبه، با اشاره به این عواقب می‌فرمایند:

«آسْتَأْثَرَ فَأَسَاءَ آلاْثَرَةَ، وَ جَزِعْتُمْ فَأَسَأْتُمُ آلْجَزَعَ، وَللهِ حُکْمٌ وَاقِعٌ فِی الْمُسْتَأْثِرِ وَ آلْجَازِعِ؛  او [عثمان] استبداد ورزید، استبداد بسیار بدی و شما ناراحت شدید و واکنش بدی نشان دادید و از حد گذراندید و خداوند در این مورد حکمی دارد که درباره مستبدّان و افراط گران جاری می شود (و هرکدام به سزای اعمال خود می‌رسند)».

سید علی اصغر حسینی/ ابنا

..................

پایان پیام