طرفداری | لیگ فوتبال رومانی، موسوم به لیگا I یا سوپرلیگا، شاید در نگاه نخست ساختاری معمولی داشته باشد، اما در واقع یکی از غیرمعمول‌ترین و جنجالی‌ترین فرمت‌های لیگ در جهان فوتبال را دنبال می‌کند؛ سیستمی که از میانه دهه ۲۰۱۰ شکل تازه‌ای به خود گرفت و همچنان موضوع بحث کارشناسان و هواداران است.
فصل عادی در لیگ رومانی
در طول فصل ۱۶ تیم در سوپرلیگا حضور دارند. در مرحله نخست که «فصل عادی» نام دارد، هر تیم با ۱۵ رقیب دیگر رفت‌وبرگشت بازی می‌کند؛ یعنی مجموعاً ۳۰ مسابقه برای هر تیم. تا اینجا همه‌چیز عادی است، اما از همین نقطه به بعد، لیگ رومانی چهره عجیب خود را نشان می‌دهد.
پس از پایان فصل عادی، جدول به دو بخش تقسیم می‌شود:
- گروه قهرمانی یا پلی آف: شامل ۶ تیم بالای جدول که برای عنوان قهرمانی می‌جنگند. این تیم‌ها دوباره رفت‌وبرگشت با هم بازی می‌کنند (۱۰ دیدار دیگر برای هر تیم).
- گروه سقوط یا پلی آوت: شامل ۱۰ تیم پایینی که فقط یک بار با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند (۹ بازی برای هر تیم).
این تقسیم نامتقارن، یکی از نقاط جنجالی ساختار است؛ زیرا تیم‌های پایین جدول، فرصت کمتری برای جبران اشتباهات دارند و همین باعث شده بسیاری آن را غیرعادلانه بدانند. اما عجیب‌ترین بخش ماجرا، درست پیش از آغاز مرحله دوم رخ می‌دهد: امتیازات فصل عادی نصف می‌شود (و اگر عدد کسری باشد، به بالا گرد می‌شود). همچنین سایر آمارها مانند تفاضل گل یا گل‌های زده پاک می‌شود. به این ترتیب، تیمی که در مرحله منظم با اختلاف زیاد صدرنشین بوده، ناگهان با رقیبان خود در فاصله‌ای اندک قرار می‌گیرد.
سیستم جنجالی نصف شدن امتیازات
در لیگ برتر فوتبال رومانی یک قانون منحصربه‌فرد و پربحث وجود دارد که پس از پایان فصل عادی، تمام امتیازات تیم‌ها را نصف می‌کند تا هیجان رقابت در مراحل پایانی را به اوج برساند. این مکانیسم، که توسط فدراسیون فوتبال رومانی (FRF) طراحی شده، با هدف جلوگیری از قهرمانی‌های زودهنگام و افزایش تنش در گروه‌های پلی‌آف (قهرمانی) و پلی‌آوت (سقوط) عمل می‌کند.
در فصل عادی، که شامل ۳۰ هفته بازی برای هر یک از ۱۶ تیم لیگ است، امتیازات به شیوه‌ای استاندارد محاسبه می‌شوند: سه امتیاز برای هر برد، یک امتیاز برای مساوی و هیچی برای باخت. اما درست پیش از ورود به مراحل نهایی، همه چیز دگرگون می‌شود.
فرمول ساده است: امتیازات کسب‌شده در فصل عادی تقسیم بر دو می‌شود و اگر نتیجه کسری باشد، به سمت بالا گرد می‌گردد تا تیم‌ها کمترین ضرر را ببینند. برای نمونه، تیمی که ۶۰ امتیاز جمع کرده، با ۳۰ امتیاز وارد مرحله بعدی می‌شود؛ ۵۹ امتیاز به ۳۰ تبدیل می‌گردد (از گرد کردن ۲۹.۵) و ۵۵ امتیاز به ۲۸ می‌رسد. علاوه بر این در مرحله بعدی تفاوت گل، گل‌های زده و خورده، و حتی معیارهای جانبی مانند نتایج رودررو کاملاً ریست شده و به عدد صفر بازمی‌گردد.
در مراحل پلی‌آف و پلی‌آوت، که هر کدام شامل بازی‌های اضافی هستند، تنها امتیازات جدید به این امتیازات پایه نصف‌شده اضافه می‌شود. تصور کنید تیمی با ۳۰ امتیاز پایه، در ۱۰ بازی پلی‌آف ۲۰ امتیاز دیگر کسب کند که مجموع نهایی‌اش به ۵۰ می‌رسد و ممکن است جام قهرمانی را بالای سر ببرد. این دقیقاً همان چیزی بود که در فصل ۲۴-۲۰۲۳ برای تیم استوا بخارست رخ داد؛ آن‌ها با ۶۴ امتیاز در فصل عادی (که با نصف‌شدن به ۳۲ رسید) توانستند با عملکرد قوی در پلی‌آف، عنوان قهرمانی را از آن خود کنند.
طرفداران این سیستم می‌گویند که چنین تغییری، لیگ را از حالت پیش‌بینی‌پذیر خارج کرده و رقابت را تا آخرین لحظه زنده نگه می‌دارد. اما منتقدان، آن را دیوانه‌وار توصیف می‌کنند و استدلال می‌کنند که زحمات طاقت‌فرسای ۳۰ هفته را کم‌ارزش جلوه می‌دهد و حس ناعدلی ایجاد می‌کند؛ چیزی که در لیگ‌های بزرگ جهان مانند لیگ برتر انگلیس یا لالیگای اسپانیا جایی ندارد.
سقوط و صعود؛ ترکیب پیچیده عدالت و شانس
در پایان فصل، دو تیم آخر گروه سقوط، مستقیماً به لیگ دسته دوم می‌روند و تیم هشتم باید در پلی‌آف بقا مقابل تیم سوم لیگ دسته دوم بازی کند. در مقابل، دو تیم برتر لیگ دسته دوم به‌طور مستقیم صعود می‌کنند. این ترکیب در ظاهر منطقی است، اما وقتی با قانون نصف امتیازها ترکیب می‌شود، گاهی تیم‌هایی که در بیشتر فصل ضعیف بوده‌اند، در نهایت از سقوط می‌گریزند.
مسیر اروپایی غیرمنتظره؛ شانس دوم برای بازماندگان
ویژگی عجیب دیگر لیگ رومانی، مسیر ثانویه صعود به رقابت‌های اروپایی است. دو تیم برتر گروه سقوط ابتدا با هم دیدار می‌کنند و برنده آن، در یک مسابقه تک‌حذفی با تیم آخر گروه قهرمانی که هنوز سهمیه اروپا ندارد، رقابت می‌کند. در نتیجه، حتی تیمی که فصل را در نیمه پایین جدول گذرانده، می‌تواند در نهایت راهی اروپا شود! بسیاری از ناظران این روند را دیوانه‌وار توصیف کرده‌اند.
هدف و پیامدها؛ بین هیجان و بی‌عدالتی
این سیستم از سال ۲۰۱۵ با هدف افزایش جذابیت، رقابت‌پذیری و کاهش فساد در فوتبال رومانی اجرا شد. هرچند در عمل، بسیاری از مربیان و هواداران معتقدند این فرمت بیش از آنکه عدالت‌محور باشد، بر پایه درام و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن بنا شده است. حتی در لیگ دوم رومانی، مواردی چون تیم‌هایی با امتیاز منفی زیاد دیده شده که به این تصویر «غیرقابل پیش‌بینی» فوتبال این کشور دامن می‌زند.