علی اکبر بنی اسدی کارشناس حوزه گردشگری در یادداشتی برای میراث آریا نوشت: جاده ابریشم، نه صرفاً یک مسیر باستانی، بلکه پدیده‌ای تمدنی و فرهنگی است که قرن‌ها نقش ستون فقرات تعامل میان شرق و غرب را ایفا کرده است. این جاده، شبکه‌ای از راه‌های بازرگانی، فرهنگی و علمی بود که چین، آسیای مرکزی، ایران، و خاورمیانه را به مدیترانه و اروپا پیوند می‌داد و از خلال آن، کالا، اندیشه، دین، هنر و دانش میان ملت‌ها جریان می‌یافت. از این رو، جاده ابریشم را می‌توان کهن‌ترین شبکه جهانی ارتباطات انسانی دانست؛ شبکه‌ای که بذر جهانی‌شدن را قرن‌ها پیش از عصر دیجیتال در دل تاریخ کاشت.
در میان همه کشورهای مسیر، ایران جایگاهی بی‌بدیل دارد. موقعیت جغرافیایی ایران در میان دو کانون تمدن شرقی و غربی، آن را به چهارراه تاریخ و فرهنگ تبدیل کرده است. کاروانسراهای عظیم، بازارهای سنتی، شهرهای کهن و آثار معماری اسلامی و ایرانی در مسیر شرقی–غربی کشور، نشان می‌دهد که این سرزمین نه‌تنها معبر، بلکه مقصدی تمدنی در جاده ابریشم بوده است.
از شهرهای مرزی خراسان تا ری، قزوین و تبریز، مسیرهای کاروانی از دل بیابان‌ها و دشت‌های ایران عبور می‌کردند و هر شهر در این مسیر، نقطه‌ای از زنجیره دادوستد فرهنگی و اقتصادی جهانی به شمار می‌رفت. در این میان، استان سمنان و به‌ویژه شهر سمنان، یکی از حلقه‌های مهم این زنجیره تاریخی بوده است؛ نقطه‌ای که هم در مسیر شرقی–غربی و هم در مسیر شمالی–جنوبی کشور قرار دارد و از این رو، همواره محل تلاقی کاروان‌ها، فرهنگ‌ها و مذاهب گوناگون بوده است.
سمنان امروز شهری است که با بهره‌مندی از میراث غنی تاریخی و فرهنگی خود، گام در مسیر احیای نقش دیرینش در جاده ابریشم نهاده است. از مناره مسجد جامع سمنان، یادگار دوران سلجوقی، تا بازار تاریخی و بناهای کهن مسیر کاروانی، همه نشانه‌هایی زنده از شکوه و جایگاه فرهنگی این شهر در تاریخ ایران هستند.
در سال ۱۴۰۲، شهر سمنان به عضویت اتحاد بین‌المللی شهرهای جاده ابریشم جهان درآمد و به‌عنوان پایتخت شهرهای جاده ابریشم ایران شناخته شد. این عضویت نه‌تنها افتخاری برای شهر، بلکه فرصتی برای ارتقای جایگاه بین‌المللی ایران در شبکه جهانی همکاری‌های فرهنگی و گردشگری است. چنین عنوانی سمنان را به نماینده ایران در این اتحاد جهانی تبدیل کرده و زمینه را برای تعاملات علمی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌تر فراهم ساخته است.
برگزاری کنفرانس بین‌المللی جاده ابریشم در دانشگاه سمنان، با مشارکت شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی و حضور پژوهشگران و علاقمندان حوزه گردشگری، نقطه عطفی در مسیر تحقق این چشم‌انداز است. این کنفرانس می‌تواند بستری برای گفت‌وگوی تمدن‌ها در مقیاس شهری باشد؛ جایی که دانشمندان و فعالان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی از سراسر جهان، در شهری گرد هم می‌آیند که خود بخشی زنده از این مسیر تاریخی است.
چنین رویدادهایی می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد شبکه‌ای از همکاری‌های پایدار میان شهرهای عضو باشند؛ همکاری‌هایی که به تبادل تجربه در زمینه گردشگری فرهنگی، بازآفرینی بافت‌های تاریخی، حفاظت از میراث ملموس و ناملموس و توسعه پایدار شهری منجر می‌شود.
احیای مسیر جاده ابریشم در ایران، تنها به معنای بازسازی گذشته نیست، بلکه حرکتی هوشمندانه برای ساختن آینده‌ای پایدار بر پایه میراث فرهنگی است. این مسیر ظرفیت‌های متعددی را در خود نهفته دارد؛ از جمله ایجاد فرصت‌های گردشگری فرهنگی و تاریخی که با تعریف مسیرهای سفر میان شهرهای تاریخی، کاروانسراها و آثار ارزشمند، گردشگران داخلی و خارجی را به تجربه‌ای زنده از تاریخ و فرهنگ دعوت می‌کند. هم‌زمان، عضویت ایران در اتحاد بین‌المللی شهرهای جاده ابریشم و حضور شهرهایی مانند سمنان به‌عنوان پایتخت شهرهای جاده ابریشم، بستری برای توسعه دیپلماسی شهری فراهم می‌آورد؛ دیپلماسی‌ای که گاه از مسیر «مردم به مردم» مؤثرتر از روابط رسمی دولت‌ها عمل می‌کند. علاوه بر این، مسیر جاده ابریشم فرصتی برای رونق اقتصاد خلاق و صنایع فرهنگی ایجاد می‌کند؛ معرفی هنرهای سنتی، صنایع‌دستی و آیین‌های محلی شهرهای مسیر، می‌تواند به توسعه اقتصاد فرهنگی و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق تاریخی منجر شود. نهایتاً، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند واقعیت مجازی، تورهای دیجیتال و محتوای چندرسانه‌ای، راهی مؤثر برای معرفی میراث فرهنگی این مسیر به نسل جوان و گردشگران بین‌المللی است و امکان برقراری پیوندی زنده میان گذشته، حال و آینده را فراهم می‌آورد.
اگرچه جاده ابریشم ریشه در تاریخ دارد، اما نگاه امروز به آن، آینده‌نگر است. هدف، تنها حفظ میراث گذشته نیست، بلکه تبدیل آن به سرمایه‌ای برای توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. سمنان با جایگاه کنونی خود می‌تواند در محور این حرکت ملی قرار گیرد و الگویی از پیوند میان میراث تاریخی و توسعه شهری ارائه دهد.
برای تحقق این چشم‌انداز، لازم است دستگاه‌های محلی و ملی، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها و فعالان گردشگری دست در دست هم دهند تا «مسیر ایرانی جاده ابریشم» به برنامه‌ای جامع تبدیل شود؛ برنامه‌ای که هم موجب رونق گردشگری شود و هم هویت تاریخی و فرهنگی کشور را به جهانیان معرفی کند.
دکتر علی اکبر بنی اسدی، کارشناس حوزه گردشگری
انتهای پیام/