به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) - ابنا - نشست نقد و بررسی کتاب و این‌گونه است زینب سلام‌الله‌علیها، اثر محمود سوری، هم‌زمان با میلاد حضرت زینب(س) به همت اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان قم و با همکاری انتشارات جمکران برگزار شد. در این نشست، نویسنده ضمن معرفی هدف و فرایند بازنویسی کتاب ارزشمند خصائص زینبیه اثر مرحوم جزائری، به تبیین ویژگی‌های منحصربه‌فرد حضرت زینب(س) و ضرورت بازآفرینی معارف اهل‌بیت(ع) به زبان روز پرداخت.
این نشست به مناسبت میلاد حضرت زینب کبری(س) در قم و با حضور جمعی از پژوهشگران، علاقه‌مندان حوزه معارف اهل‌بیت(ع) و اصحاب فرهنگ و کتاب برگزار شد. محمود سوری، نویسنده کتاب، در سخنانی هدف خود از بازنویسی اثر ارزشمند خصائص زینبیه را توضیح داد و گفت: آرزوی من این بود که بتوانم علاقه‌ام به حضرت زینب(س) را در قالب اثری درخور بیان کنم. در بررسی‌هایی که انجام دادم، دیدم متأسفانه آثار موجود درباره حضرت زینب(س) از نظر منبع و استناد قوی نیستند. به همین دلیل تصمیم گرفتم از منابع اصیل و معتبر استفاده کنم.
وی افزود: مرحوم جزائری، مؤلف خصائص زینبیه، در زمان خود اثری ماندگار پدید آورد و برای انتشار آن، کتاب را به علمای نجد فرستاد که با استقبال و تقدیر آنان روبه‌رو شد.
سوری ادامه داد: در تاریخ منابع کمی درباره حضرت زینب(س) وجود دارد. شاید این بزرگواران خود را ستارگانی می‌دانستند که باید در نور امام حسین(ع) دیده شوند. هنر مرحوم جزائری این بود که از میان اندک منابع تاریخی، چهل ویژگی از بانوی بزرگ اسلام استخراج و در کتاب خود گردآورد.
نویسنده اثر با اشاره به دشواری سبک نگارش نسخه اصلی توضیح داد: نسل امروز ممکن است با نثر سنگین و زبان عربی‌زدۀ "خصائص زینبیه" ارتباط برقرار نکند. از این رو، تصمیم گرفتم کتاب را بازنویسی کنم تا خواننده امروزی بتواند با متن ارتباط بگیرد. در بازنویسی، متن کاملاً بازآفرینی شد، قلم تغییر کرد و ساختارها و منابع تاریخی دقیق بررسی و اصلاح شدند.
روایت نویسنده از فرایند نگارش
محمود سوری در ادامه با اشاره به روند شکل‌گیری این اثر گفت: هر کتاب قصه‌ای دارد؛ از نوشتن تا چاپ و انتشار. این کتاب هم چنین بود. یادم هست چند سال پیش در انتشارات جمکران درباره بازنویسی "خصائص زینبیه" صحبت شد. چون کسی نتوانسته بود آن را پیش ببرد، من پیشنهاد دادم خودم این کار را انجام دهم.
وی افزود: آن زمان در مقطع دکتری تحصیل می‌کردم و در همان دوران، بین کلاس‌ها شروع به نگارش کردم. اولین بخشی که نوشتم، خصیصه بیست‌ویکم کتاب بود؛ درباره چهره و رخسار حضرت زینب(س).
در ادامه، سوری بخشی از متن بازنویسی‌شده این خصیصه را برای حاضران قرائت کرد که با استقبال و احساسات آنان همراه شد. این بخش توصیفی از سیمای نورانی حضرت زینب(س) و جامعیت صفات جمال و کمال در وجود ایشان بود: بانویی با قدی بلند و چهره‌ای نورانی که هزاران ماه و خورشید به رخسار تابناکش نیاز می‌بردند... مجموع صفات کمال و جمال در آن بانوی دو سرا به کامل‌ترین وجه گرد آمده بود... چنانچه در فصاحت، شجاعت، صبر و عبادت به جدّ و برادران و مادر ارجمندش شبیه بود.
بررسی محتوای کتاب و ساختار اثر
به گفته نویسنده، کتاب و این‌گونه است زینب(س) بازنویسی کاملی از اثر مرحوم جزائری است که در چهل خصیصه، ویژگی‌های حضرت زینب(س) را معرفی می‌کند. وی در توضیح ساختار اثر گفت: مرحوم جزائری در آغاز کتاب سه مقدمه آورده است. در مقدمه نخست، ضرورت نگارش کتاب را بیان می‌کند. در مقدمه دوم، به موضوع "انسان کامل" می‌پردازد و حضرت زینب(س) را از جمله زنان کامل در کنار آسیه، خدیجه، فاطمه و مریم معرفی می‌کند. در مقدمه سوم نیز به شبهه‌ای تاریخی پاسخ می‌دهد که آیا نوادگان دختری پیامبر(ص) از نسل ایشان محسوب می‌شوند یا نه.
سوری ادامه داد: در دو خصیصه نخست، به ویژگی‌های دوران تولد حضرت زینب(س) پرداخته شده و سپس هجده لقب از القاب ایشان بررسی می‌شود؛ از جمله صدیقه صغری، عصمت‌صغری، ولیة‌الله، رازیه، مرضیه، نایب‌الام، شریک‌الامام، آلمه غیر معلمه و محبوبه مصطفی.
وی افزود: در خصیصه‌های بعدی به زندگی حضرت، همسرشان جعفر بن ابی‌طالب، و سپس مقامات معنوی حضرت زینب(س) پرداخته می‌شود؛ از جمله جهاد با نفس، یقین و معرفت، محبت به امام معصوم، صبر بر بلا، مواسات با امام حسین(ع)، غیرت دینی و مقام رضا و تسلیم.
نویسنده تأکید کرد: در دو خصیصه پایانی، به نقش حضرت زینب(س) در احیاگری عاشورا و پیام‌رسانی کربلا پرداخته شده و در پایان، شباهت‌های ایشان با پیامبران و اهل‌بیت(ع) به تفصیل بررسی می‌شود.
محمود سوری در پایان ضمن تجلیل از تلاش‌های علمی و معنوی مرحوم جزائری گفت: به نظرم "خصائص زینبیه" اثری است که سزاوار است همیشه در میان آثار شیعی بدرخشد. افتخار من این بود که واسطه‌ای شوم برای بازآفرینی آن به زبانی تازه تا نسل امروز نیز بتواند با پیام حضرت زینب(س) ارتباط برقرار کند. امیدوارم این کار ذخیره‌ای برای آخرت ما باشد.
حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها الگویی برای خبرنگاران حقیقت‌گو در جهان معاصر است
دکتر سعیده رحیمی، کارشناس کتاب، در نشست نقد و بررسی کتاب «و این‌گونه است زینب» گفت: حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها نه تنها پرستار و بانوی عالمه بودند، بلکه نخستین روایتگر تاریخ اسلام و الگویی برای خبرنگاران زن امروز هستند که حقیقت را با شجاعت و ایمان بازتاب می‌دهند. وی بر اهمیت بازآفرینی روایت‌های تاریخی و انتقال درست شخصیت‌های بزرگ تاریخ به نسل امروز تأکید کرد.
این کارشناس کتاب، در نشست نقد و بررسی کتاب «و این‌گونه است زینب» که به مناسبت میلاد حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها از سوی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان قم با همکاری انتشارات جمکران برگزار شد، گفت:میلاد حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها را به همه شیعیان و بلکه به همه آزادگان عالم تبریک می‌گویم. گرچه این روز را به نام "روز پرستار" می‌شناسیم ـ که البته عنوانی ارزشمند است ـ اما باید توجه داشت که پرستاری تنها یکی از شئون والای این بانوی بزرگوار است. ما جنبه‌های دیگری از شخصیت حضرت زینب را کمتر مورد توجه قرار داده‌ایم؛ از جمله جایگاه ایشان در عرصه روایتگری و مخابره اخبار واقعه عاشورا.
وی تصریح کرد:حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها در واقع الگوی نخستینِ روایتگری در تاریخ اسلام است. شاید شایسته باشد روز میلاد ایشان را از این منظر نیز بنگریم؛ روزی که می‌تواند الهام‌بخش خبرنگاران زن باشد. در حقیقت، روایتگری حضرت زینب، با خبرنگاریِ امروزی تفاوت بنیادین دارد؛ زیرا ایشان تنها به نقل واقعه نپرداختند، بلکه معنای قیام عاشورا و اهداف نهضت حسینی را نیز تبیین کردند. این همان نکته‌ای است که روایت ایشان را از گزارش صرف متمایز می‌سازد.
رحیمی افزود: در دنیای امروز نیز شاهد نقش پررنگ زنان خبرنگار، به‌ویژه در غزه، هستیم که با شجاعت و ایمان، حقیقت را روایت می‌کنند و گاه سرنوشت جنگ‌ها را تغییر می‌دهند. این خبرنگاران در مسیر رسالت انسانی خود، بی‌آنکه تسلیم فشارها شوند، در واقع ادامه‌دهنده راه حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها هستند.
وی ادامه داد:کتاب "و این‌گونه است زینب" اثر آقای سوری، تلاشی ارزشمند در بازخوانی شخصیت حضرت زینب است. نگارش درباره ایشان بسیار دشوار است، چرا که منابع تاریخی درباره زندگی و نقش حضرت زینب بسیار محدود است. من به یاد دارم سال‌ها پیش گروهی پژوهشی تصمیم گرفتند تمام آثار موجود درباره حضرت زینب را گردآوری کنند، اما حجم منابع به اندازه یک قفسه کوچک هم نمی‌رسید. این کمبود منابع تاریخی نشان می‌دهد که پژوهش در این زمینه با دشواری‌های بسیاری همراه است.
وی خاطرنشان کرد:حتی درباره مکان دفن حضرت زینب‌سلام‌الله‌علیها نیز روایات متفاوتی وجود دارد؛ برخی مدفن ایشان را در دمشق و برخی در مصر می‌دانند، که خود نشانه ضعف نقل‌های تاریخی در این زمینه است. از همین‌رو، تألیف آثاری مانند کتاب آقای سوری که بر مبنای پژوهش تاریخی و تحلیل روایی نگاشته شده، اهمیت بسیاری دارد.
رحیمی در ادامه گفت:نگارش تاریخی معمولاً قصد ندارد زنان و بانوان خاندان اهل بیت را به تصویر بکشد. حتی خود اهل بیت در حاشیه روایت‌های تاریخ نقش می‌یابند، چرا که جریان روایتگری در دست حکومت و حاکمیت بوده است؛ حاکمیتی که می‌خواست نور حقیقت را خاموش کند و ویژگی‌های خاص اهل بیت را در تاریخ به نمایش نگذارد.
وی ادامه داد: در واقعه عاشورا با کسانی مواجه هستیم که حتی به قصد محو هویت حضرت عبدالله و خانواده ایشان، بدن‌ها را به گونه‌ای هدف قرار می‌دادند که قابل شناسایی نباشد. هدف این بود که این خاندان و این بانوان از ذهن تاریخ محو شوند و چیزی که در تاریخ ثبت شد، کاخ یزید و یزیدیان بود.
رحیمی افزود: امروز هم تنها روایت محور عبدالله محفوظ مانده، چرا که روایت تاریخ بنا بر این نبود که زینب سلام‌الله‌علیها به درستی منعکس شود. اگر مجبور به روایت شدند، به دلیل نقش مؤثر ایشان در صحنه تحولات بود. سرنوشت بسیاری از بانوان پس از عاشورا ناشناخته مانده و در تاریخ گم شده است؛ چرا که هدف حاکمیت حذف و محو آن‌ها بود.
وی درباره خطبه‌ها و نقش حضرت زینب سلام‌الله‌علیها گفت: این خطبه‌ها و نقش‌آفرینی‌های بانوان در مقاتل منعکس شده است، اگرچه منابع بسیاری از روایت‌ها از دشمنان نقل شده‌اند. جزئیات دقیق حوادث عاشورا – از جمله اصابت تیرها و حرکت اصحاب – به گونه‌ای ثبت شده که حادثه به نام یزید باشد و همه چیز مطابق میل او جلوه کند. این واقع‌نگاری‌ها، مشابه خبرنگاری امروز، توسط دشمن برای ثبت وقایع به سود خود انجام شد، اما در نهایت به نفع حق شد و افتخار ما گردید.
رحیمی سپس به اهمیت بازآفرینی روایت‌های تاریخی اشاره کرد: کتاب آقای سوری، بازآفرینی بسیار ارزشمندی است که بر اساس داده‌های محدود تاریخی نوشته شده و این مطالب ارزشمند را در دسترس ما قرار داده است. متأسفانه منابع تاریخی سنتی، به دلیل زبان کهن و سبک نگارش قدیمی، برای مخاطب امروز قابل فهم نیستند. این بازآفرینی‌ها، به‌ویژه ترجمه و بازنویسی به فارسی امروز، بسیار اهمیت دارد و می‌تواند حتی برای کودکان نیز قابل استفاده باشد.
وی در پایان تأکید کرد: ما نیازمند بازآفرینی بسیاری از منابع تاریخی هستیم تا روایت‌های دقیق و خواندنی برای نسل امروز فراهم شود و شخصیت‌های برجسته‌ای همچون حضرت زینب سلام‌الله‌علیها به درستی در تاریخ بازنمایی شوند.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸