در سال‌های اخیر، روابط پرتنش میان ایران و ایالات متحده، همچون سایه‌ای سنگین بر خاورمیانه افتاده است. از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ تا تحریم‌های فزاینده و حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در تابستان ۲۰۲۵، هر دو طرف در چرخه‌ای از بی‌اعتمادی و تقابل گرفتار شده‌اند.
به گزارش روز نو، اما شنیده‌ها حاکی از آن است که باد‌های تغییر در حال وزیدن است. منابع آگاه در قاهره و واشنگتن گزارش می‌دهند که مذاکرات محرمانه‌ای میان نمایندگان ایران و آمریکا، با میانجی‌گری مصر، در جریان است. این مذاکرات، که از اواسط سپتامبر ۲۰۲۵ آغاز شده، بر پایه توافق قاهره میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بنا شده و هدف آن، کاهش تنش‌های هسته‌ای و بازسازی اعتماد از دست رفته است.
مصر، به عنوان پلی دیپلماتیک میان دو جهان، نقش کلیدی ایفا می‌کند؛ قاهره که پیشتر در آتش‌بس غزه میانجی‌گری کرده، اکنون کانال‌های ارتباطی را برای تبادل پیام‌های غیرمستقیم باز نگه داشته است. این میانجی‌گری مصری، ریشه در اجلاس شرم‌الشیخ در اکتبر ۲۰۲۵ دارد، جایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با عبدالفتاح السیسی، همتای مصری‌اش، و رهبران قطر و ترکیه دیدار کرد. ترامپ در سخنرانی‌اش در کنست اسرائیل، پیش از سفر به مصر، تأکید کرد که آمریکا آماده معامله با ایران است، اگر تهران آماده باشد. این سخنان، در حالی بیان شد که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، از طریق رسانه‌های دولتی اعلام کرد تهران پیشنهاد‌های معقول واشنگتن را بررسی خواهد کرد، مشروط به توقف تهدید‌ها و تحریم‌ها.
منابع دیپلماتیک می‌گویند، تماس‌های تلفنی میان بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، با عراقچی و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، بر ادامه مشورت‌ها برای ایجاد شرایط اعتمادسازی تمرکز داشته است. این تلاش‌ها، بخشی از استراتژی گسترده‌تر ترامپ برای صلح پایدار در منطقه است، که از آتش‌بس غزه الهام گرفته و می‌تواند به احیای مذاکرات هسته‌ای منجر شود.
حضور کوتاه ترامپ در قطر در روز گذشته، بیش از آنکه یک توقف سوخت‌رسانی ساده به نظر برسد، مشکوک و پرمعنا بود.
هواپیمای ترامپ در پایگاه هوایی العدید، بزرگ‌ترین مرکز نظامی آمریکا در خاورمیانه، فرود آمد و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، برای دیداری کوتاه به ملاقات او رفت.
این دیدار، که تنها ۳۰ دقیقه طول کشید، در حالی رخ داد که ترامپ در مسیر سفر آسیایی خود به سمت مالزی بود. ترامپ بلافاصله پس از آن، در تروث سوشال پستی منتشر کرد و از قطر به عنوان عامل بزرگ در آتش‌بس غزه قدردانی کرد، اما محتوای دیدار فراتر از آن به نظر می‌رسد.
تحلیل‌گران معتقدند این توقف، فرصتی برای رد و بدل پیام‌های محرمانه با ایران بوده است. قطر، که سال‌ها کانال ارتباطی غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن بوده، می‌تواند پلی برای انتقال سیگنال‌های ترامپ باشد.
ترامپ در دیدار، از قطر خواست تا در نیروی صلح‌بان غزه مشارکت کند، اما شایعات حاکی از بحث در مورد پیام‌های دوجانبه است؛ پیامی که ممکن است شامل تضمین‌های امنیتی برای ایران در ازای توقف غنی‌سازی اورانیوم باشد.
این دیدار، در سایه حملات اخیر آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، همچون چاقویی دو لبه عمل می‌کند: هم تهدید و هم وعده فرصت.
در این میان، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، نقش محوری ایفا می‌کند. گروسی اخیراً در مصاحبه‌ای اعلام کرد: ما با کمک ویتکاف در حال تکمیل پازلی هستیم تا دوباره اعتماد میان طرفین ایجاد شود و به یک توافق برسیم.
این سخنان، بر همکاری نزدیک گروسی با ویتکاف تأکید دارد. ویتکاف، که مذاکرات عمانی را در آوریل ۲۰۲۵ رهبری کرد، پیشنهاد کتبی آمریکا را به تهران ارائه داد و گروسی را به عنوان ناظر مستقل وارد ماجرا کرد.
توافق قاهره در ۹ سپتامبر، که همکاری ایران با بازرسان IAEA را احیا کرد، نتیجه مستقیم این تلاش‌هاست.
گروسی هشدار داد که “زمان زیادی نداریم”؛ با انقضای مکانیسم اسنپ‌بک سازمان ملل در ۱۸ اکتبر، پنجره دیپلماسی تنگ‌تر شده است. او بر نظارت قوی اصرار دارد و معتقد است هر توافقی باید شامل بازرسی‌ها باشد تا از سلاح‌سازی جلوگیری کند.
این پازل اعتمادسازی، قطعات پیچیده‌ای دارد. ایران، که غنی‌سازی را به ۶۰ درصد رسانده، پیشنهاد‌های آمریکا را ناکافی می‌داند، اما منابع تهرانی می‌گویند تهران آماده پاسخ متقابل است اگر تحریم‌ها کاهش یابد.
ترامپ، اکنون از معامله بزرگ سخن می‌گوید؛ معامله‌ای که نه تنها هسته‌ای، بلکه شامل منطقه نیز است.
مصر، با میانجی‌گری‌اش، می‌خواهد از بحران غزه به عنوان اهرم استفاده کند: آتش‌بس غزه، که ترامپ آن را معجزه نامید، می‌تواند الگویی برای ایران باشد.
اما چالش‌ها عظیم‌اند؛ با این حال، نشانه‌های مثبت وجود دارد. تماس‌های اخیر نشان می‌دهد تهران به دیپلماسی تمایل دارد. دیدار ترامپ در قطر، شاید کلیدی باشد؛ قطر که میزبان حماس است، می‌تواند پیام پایان تقابل را به تهران برساند. گروسی و ویتکاف، همچون معماران، پازل را می‌چینند: قطعه اعتماد از طریق IAEA، قطعه میانجی‌گری از مصر، و قطعه پیام‌رسانی از دوحه.
اگر موفق شوند، این توافق نه تنها خاورمیانه را آرام می‌کند، بلکه میراث ترامپ را به عنوان “معامله‌گر صلح” تثبیت خواهد کرد. اما اگر شکست بخورد، سایه جنگ دوباره شکل می‌گیرد.