خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: خودشیفتگی یا نارسیسیسم، پدیده‌ای روانی است که با عشق افراطی به خود، غرور کاذب، نیاز مفرط به تحسین دیگران و عدم همدلی مشخص می‌شود. در آموزه‌های اسلام، این ویژگی روحی به شدت نکوهش شده و به عنوان یکی از رذایل اخلاقی شناخته می‌شود که ریشه‌ی بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی است. اسلام، انسان را به تواضع، فروتنی و شناخت صحیح جایگاه خود در هستی دعوت می‌کند و خودشیفتگی را مانعی بر سر راه کمال و سعادت می‌داند.
1. خودشیفتگی به مثابه غرور و تکبر:
از منظر اسلام، خودشیفتگی ارتباط تنگاتنگی با غرور و تکبر دارد. فرد خودشیفته، خود را برتر از دیگران می‌بیند، استعدادها و توانایی‌های خود را بیش از اندازه واقعی می‌انگارد و تمایل به تحقیر دیگران دارد. غرور و تکبر، صفاتی هستند که شیطان نیز به واسطه آن از فرمان خدا سرپیچی کرد و از درگاه الهی رانده شد. قرآن کریم به شدت این صفات را نکوهش می‌کند:
"إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا" (1)
"زیرا خداوند کسی را که متکبر و فخرفروش است، دوست نمی‌دارد."
این آیه به صراحت بیان می‌دارد که خداوند، افراد متکبر و فخرفروش را دوست ندارد و این صفات از نتایج مستقیم خودشیفتگی هستند.
2. خودشیفتگی و نادیده گرفتن حقیقت:
فرد خودشیفته، غالباً حقیقت را آنگونه که هست نمی‌بیند، بلکه آن را بر اساس امیال و تصورات واهی خود تفسیر می‌کند. او به نقد دیگران گوش نمی‌دهد و خود را بری از خطا می‌داند. این عدم واقع‌بینی، مانع بزرگی بر سر راه رشد و اصلاح فردی است.
3. خودشیفتگی و عدم شکرگزاری از نعمات الهی:
یکی دیگر از ابعاد نکوهش خودشیفتگی در اسلام، غفلت از منشأ اصلی نعمات است. فرد خودشیفته، موفقیت‌ها و دستاوردهای خود را تماماً حاصل تلاش و نبوغ خویش می‌داند و از یادآوری فضل و رحمت الهی غافل می‌شود. این در حالی است که قرآن کریم به کرات انسان را به شکرگزاری از نعمات الهی فرا می‌خواند:
"وَمَا بِکُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ ثُمَّ إِذَا مَسَّکُمُ الضُّرُّ فَإِلَیْهِ تَجْأَرُونَ" (2)
"و آنچه از نعمت‌ها دارید، همه از جانب خداست؛ سپس هرگاه گزندی به شما رسد، به سوی او روی می‌آورید و ناله و کمک می‌خواهید."
این آیه یادآوری می‌کند که تمامی نعمت‌ها از جانب خداست و خودشیفتگی مانع از دیدن این حقیقت و شکرگزاری می‌شود.
4. خودشیفتگی و ایجاد فاصله با دیگران:
فرد خودشیفته به دلیل احساس برتری، تمایل به تحقیر دیگران و عدم همدلی، نمی‌تواند روابط سالمی با اطرافیان خود برقرار کند. این رفتارها منجر به انزوا، نفرت و دوری دیگران از او می‌شود. در حالی که اسلام به مودت، رحمت، همدلی و همبستگی اجتماعی تأکید فراوان دارد.
5. خودشیفتگی و فراموشی معاد:
اوج خودشیفتگی می‌تواند به جایی برسد که فرد از هدف اصلی آفرینش و معاد غافل شود. تمرکز بر خود و دنیا، او را از یاد آخرت و محاسبه اعمال باز می‌دارد. این در حالی است که قرآن کریم همواره انسان را به یاد معاد و محاسبه اعمال فرا می‌خواند.
6. راه‌های مقابله با خودشیفتگی در اسلام:
اسلام برای مقابله با این رذیله اخلاقی، راهکارهایی را ارائه می‌دهد:
تواضع و فروتنی: قرآن کریم به فروتنی دعوت می‌کند: "وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّکَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا" (3)
"و در زمین با تکبر راه مرو، که تو نه هرگز زمین را خواهی شکافت و نه هرگز به بلندی کوه‌ها خواهی رسید." این آیه به انسان هشدار می‌دهد که غرور و خودبزرگ‌بینی بی‌مورد است.
شکرگزاری: یادآوری دائمی نعمت‌های الهی و شکرگزاری از آن‌ها، انسان را از خودشیفتگی نجات می‌دهد.
خدمت به خلق: مشارکت در امور خیریه و کمک به نیازمندان، حس همدلی و تواضع را در انسان تقویت می‌کند.
تفکر در خلقت: اندیشیدن در عظمت خلقت و جایگاه ناچیز انسان در برابر عظمت خداوند، غرور را از دل انسان می‌زداید.
پذیرش نقد: شنیدن نقدهای سازنده و تلاش برای اصلاح عیوب، از ویژگی‌های افراد متواضع است.
خودشیفتگی در اسلام به عنوان یک بیماری روحی و اخلاقی شناخته می‌شود که با تکبر، غرور، عدم شکرگزاری و دوری از حقیقت همراه است. تعالیم اسلامی، با تأکید بر تواضع، شکرگزاری و همدلی، راهکارهایی را برای رهایی از این رذیله و رسیدن به کمال انسانی ارائه می‌دهد. دوری از خودشیفتگی نه تنها برای سلامت روان فرد ضروری است، بلکه به ساختن جامعه‌ای سالم‌تر و انسانی‌تر نیز کمک می‌کند.
پی‌نوشت:
1.سوره نساء/آیه 36
2.سوره نحل/آیه 53
3.سوره اسراء/آیه 37