به گزارش خبرگزاری تسنیم دفتر جزایر خلیج فارس، در حالی که زیرساخت‌های کهن، هنوز چالش‌آفرینند و گستره جهانی جزیره جهانی قشم نیازمند معرفی بیشتر است، مدیران بر استفاده از ظرفیت عظیم جامعه محلی تأکید دارند؛ رویکردی که نه تنها محرومیت‌ها را برطرف می‌کند، بلکه کلید توسعه پایدار اجتماعی و فرهنگی قشم خواهد بود.
در یک نگاه مثبت، پویایی و اهتمام به حوزه فرهنگ و هنر در منطقه آزاد قشم، نویدبخش آینده‌ای روشن است. در این راستا، صابر سهرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم یکشنبه شب، از تدوین و اجرای مجموعه‌ای از برنامه‌های گسترده فرهنگی و هنری در جزیره جهانی قشم خبر داده است.
سهرابی در نشستی با خبرنگاران اظهار داشت: در قالب تقویم فرهنگی سال 1404، جشنواره‌های متنوعی در حوزه هنرهای هفت‌گانه، کتاب و کتابخوانی، نمایش، سینما و قرآن و عترت برگزار خواهد شد و یکی از مهم‌ترین اهداف این برنامه‌ها، تحقق عدالت فرهنگی در جزیره است تا تمام علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر، از شهر قشم تا دورترین روستاها مانند باسعیدو، بتوانند از امکانات فرهنگی و هنری بهره‌مند شوند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم با اشاره به برگزاری جشنواره کتاب و کتابخانه همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: در این رویداد تلاش می‌کنیم فرهنگ مطالعه را در سراسر جزیره گسترش دهیم و زمینه ارتباط فعالان حوزه کتاب را با یکدیگر فراهم کنیم.
سهرابی از شناسایی و معرفی مفاخر جزیره قشم به عنوان یکی از طرح‌های محوری اداره کل یاد کرد و گفت: با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور، نشان مفاخر جزیره قشم طراحی شده و قرار است از چهره‌های برجسته فرهنگی و هنری جزیره به‌صورت ویژه تقدیر شود تا الگویی برای نسل جوان باشند و در حوزه هنر نیز خرید آثار هنری، حمایت از چاپ کتاب‌های جدید، و اجرای جشنواره‌های نشاط‌آور اجتماعی با زبان هنر از برنامه‌های پیش‌بینی‌شده تا پایان سال است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم با اشاره به تعامل سازنده این اداره کل با سازمان منطقه آزاد قشم، تصریح کرد: برنامه‌های فرهنگی و هنری در حوزه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری با حمایت این سازمان در سراسر جزیره برگزار خواهد شد و تلاش می‌کنیم میزبان رویدادهای بزرگ ملی و حتی بین‌المللی باشیم؛ از جمله پیگیری برای برگزاری جشنواره فیلم فجر و جایزه کتاب سال در جزیره قشم از جمله این رویدادها است.
سهرابی همچنین از برنامه‌های حوزه قرآن و عترت خبر داد و گفت: نمایشگاه قرآنی قشم در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. با توجه به ظرفیت بالای مساجد و مؤسسات قرآنی جزیره، در تلاشیم فعالیت‌های آموزشی، حفظ و قرائت قرآن را گسترش دهیم و از این مجموعه‌ها با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان منطقه آزاد حمایت کنیم.
وی افزود: توجه ویژه به نوجوانان و جوانان یکی از اولویت‌های جدی ماست؛ برنامه‌هایی در حوزه کتاب، هنرهای نمایشی، سینما و سواد رسانه‌ای برای این قشر تدوین شده تا از طریق آموزش و تجربه، سرمایه اجتماعی جزیره افزایش یابد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم در پایان از برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حوزه هنرهای هفت‌گانه و سواد رسانه‌ای خبر داد و گفت: با حضور استادان برجسته ملی و همکاری مراکز رسانه‌ای و هنری، این کارگاه‌ها به‌زودی در جزیره برگزار و برای شرکت‌کنندگان گواهینامه معتبر صادر خواهد شد.
از عدالت در برنامه تا نیاز در عمل
تحلیل دقیق‌تر نشان می‌دهد که با وجود این اقدامات مثبت و تقویم فرهنگی پویای سال 1404، برای ریشه‌کن کردن محرومیت‌های فرهنگی مزمن در جزیره راه طولانی در پیش است. اعلام هدف «تحقق عدالت فرهنگی» در دورترین روستاها، اعتراف ضمنی به وجود این شکاف عمیق جغرافیایی و دسترسی است. در حالی که تلاش برای گسترش فرهنگ مطالعه یا برگزاری نمایشگاه قرآنی ستودنی است، فقدان زیرساخت‌های فیزیکی مانند نگارخانه‌های استاندارد، سالن‌های نمایش مجهز در روستاها و کتابخانه‌های به‌روز، چالشی بنیادین است که با برگزاری چند جشنواره موقت قابل رفع نیست.
عدالت فرهنگی صرفاً در اعزام استادان ملی خلاصه نمی‌شود، بلکه باید به تربیت و توانمندسازی مربیان و هنرمندان بومی بیانجامد تا جریان تولید فرهنگی، مستقل از مرکز، در دورترین نقاط جزیره نیز پا بگیرد و تحقق وعده فرهنگی را ملموس سازد.
قشم: ظرفیت‌های جهانی برای معرفی بیشتر
جزیره قشم با برخورداری از ژئوپارک جهانی، فرهنگ بومی غنی و اصیل، و آداب و رسوم منحصربه‌فرد مردمان جنوب، ظرفیتی فراتر از یک مقصد صرفاً گردشگری و تجاری دارد. اگرچه پیگیری برای برگزاری رویدادهای ملی مانند جشنواره فیلم فجر یا جایزه کتاب سال برای معرفی قشم به کشور مهم است، اما قشم به عنوان یک جزیره جهانی باید بیشتر معرفی شود.
قشم می‌تواند و باید به عنوان مرکز معرفی فرهنگ جنوب ایران و محل تلاقی فرهنگ‌های دریایی خلیج فارس شناخته شود. ظرفیت‌های بومی مانند موسیقی لیوا و زار، صنایع دستی اصیل و معماری سنتی باید با برنامه‌ریزی هدفمند، نه تنها در تقویم فرهنگی، بلکه در بازار جهانی هنر و فرهنگ جایگاهی دائمی پیدا کند. معرفی مفاخر جزیره اقدامی کلیدی است، اما باید با مستندسازی و حفاظت از میراث ناملموس قشم همراه شود تا معرفی آن به معنای واقعی کلمه جهانی شود.
جامعه محلی؛ موتور تحقق عدالت اجتماعی و فرهنگی
یکی از مهم‌ترین نقاط حیاتی، لزوم استفاده فعالانه و فراگیر از ظرفیت‌های نهفته در جامعه محلی است. برنامه‌های فرهنگی اغلب توسط متولیان مرکزی طراحی و اجرا می‌شوند، در حالی که مشارکت فعال هنرمندان، نویسندگان، فعالان قرآنی و افراد تأثیرگذار بومی، می‌تواند دو هدف حیاتی را به طور همزمان محقق سازد: تحقق عدالت اجتماعی و فرهنگی و توسعه پایدار. زمانی که نهادهای بومی و افراد محلی در طراحی، مدیریت و اجرای برنامه‌ها نقش محوری داشته باشند، احساس مالکیت فرهنگی ایجاد شده و برنامه‌ها با نیازهای واقعی جامعه هدف هماهنگ‌تر می‌شوند.
این رویکرد، در نهایت به توزیع عادلانه‌تر منافع اقتصادی حاصل از فعالیت‌های فرهنگی در میان مردم جزیره کمک می‌کند و از این طریق عدالت اجتماعی را تقویت می‌نماید. همچنین رویکردهای مشارکتی، جریان فرهنگی را به یک فرایند پایدار و خودگردان تبدیل می‌کنند که به حمایت‌های مقطعی سازمان منطقه آزاد وابسته نیست. توانمندسازی مؤسسات قرآنی و هنری بومی برای جذب منابع و اجرای پروژه‌های بزرگ‌تر، گامی در جهت ایجاد یک اکوسیستم فرهنگی مقاوم و متکی به ظرفیت‌های داخلی است.
تحقق عدالت فرهنگی در قشم نیازمند رویکردی تحول آفرین و مشارکتی
تحقق عدالت فرهنگی در قشم یک ماراتن است، نه یک دوی سرعت. اقدامات جاری، اگرچه پایه‌های خوبی را بنا نهاده‌اند و خیزشی مثبت را نشان می‌دهند، اما برای رفع عقب‌افتادگی‌های تاریخی و شکوفایی کامل ظرفیت‌های جزیره، نیازمند رویکردی تحول‌آفرین و مشارکتی هستند.
تلاش‌ها برای تدوین یک تقویم فرهنگی فراگیر و تمرکز بر دورترین روستاها، تلاشی ارزشمند و ضروری در مسیر عدالت فرهنگی است. با این حال، ظرفیت عظیم فرهنگی و هنری قشم هنوز معرفی جهانی نشده و ساختارها و زیرساخت‌های سخت‌افزاری در مناطق دورافتاده، نیازمند بازسازی و تجهیزات بنیادین هستند. بهره‌گیری ناکافی از پتانسیل جامعه محلی، مانعی بزرگ در مسیر تبدیل شدن این جزیره به یک مرکز فرهنگی خودکفا و پایدار است و لازم است به عنوان اولویت، برای تحقق همزمان عدالت فرهنگی و اجتماعی مدنظر قرار گیرد.
به منظور رسیدن به اهداف بلندمدت، ایجاد و تجهیز مراکز فرهنگی چندمنظوره دائمی شامل کتابخانه کوچک، سالن نمایش و نگارخانه در حداقل 10 روستای کلیدی و دورافتاده جزیره، به جای اتکا به برگزاری رویدادهای مقطعی، لازم است تا عدالت دسترسی محقق شود. همچنین باید صندوق حمایت از هنر بومی قشم با مشارکت سازمان منطقه آزاد و بخش خصوصی، برای حمایت مستقیم از چاپ آثار هنرمندان و نویسندگان بومی و خرید آثار آن‌ها تأسیس شود تا هدف ایجاد شغل پایدار و توزیع عادلانه منافع اقتصادی در حوزه فرهنگ محقق گردد.
در گامی دیگر، تأسیس دبیرخانه دائمی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های بومی می‌تواند مسئولیت برگزاری رویدادهای فصلی با محوریت فرهنگ بومی قشم، نظیر موسیقی، غذا، پوشش، و صنایع دستی را بر عهده گیرد و با سفرهای خارجی مدیران و هنرمندان بومی، قشم را در نمایشگاه‌های فرهنگی بین‌المللی معرفی کند تا ظرفیت معرفی جهانی تقویت شود.
در نهایت، برنامه‌های سواد فرهنگی و رسانه‌ای مشارکتی و توانمندسازی نهادهای بومی برای آموزش سواد رسانه‌ای و آموزش هنر به نوجوانان و جوانان در روستاها ضروری است، به‌طوری که حداقل 70 درصد مربیان از میان افراد مستعد و آموزش‌دیده همان مناطق انتخاب شوند تا عدالت اجتماعی و فرهنگی از طریق توانمندسازی بومیان تضمین گردد.
انتهای پیام/7558