این رشد افسارگسیخته نه‌تنها نتیجه فشارهای خارجی، بلکه حاصل ناتوانی و بی‌برنامگی داخلی نیز هست؛ بی‌مبالاتی مسئولان، ضعف در سیاست‌گذاری ارزی و البته حضور همیشگی دلالان و برهم‌زنندگان نظم اقتصادی، همه در تشدید این بحران نقش داشته‌اند.
نتیجه این وضعیت برای مردم روشن است: افزایش قیمت‌ها، بدون هیچ نشانه‌ای از بازگشت به عقب. تجربه هم نشان داده است که در اقتصاد ایران، نرخ‌ها تنها بالا می‌روند و کاهش، افسانه‌ای دست‌نیافتنی است.
افزایش نرخ ارز مسافرتی در روزهای اخیر، بسیاری از مسافران را غافلگیر کرده است.
بر اساس اعلام جدید، هر دلار مسافرتی با نرخ ۹۶ هزار و ۴۶۸ تومان عرضه می‌شود که با احتساب کارمزد بانکی، بهای نهایی برای متقاضیان به حدود ۱۰۱ هزار تومان می‌رسد. این در حالی است که تا ماه گذشته، نرخ ارز مسافرتی برابر با قیمت اسکناس در تالار اول مرکز مبادله طلا و ارز، یعنی حدود ۷۰ تا ۷۲ هزار تومان بود.
اکنون اختلاف میان نرخ رسمی دلار (۷۲ هزار و ۳۰۹ تومان) و نرخ واقعی پرداختی بیش از ۳۰ درصد است؛ اختلافی که نه‌تنها بازار، بلکه برنامه سفر بسیاری از شهروندان را به‌هم ریخته است.
حسین حقی، مدیر یکی از کاروان‌های عتبات، از وضعیت زائران نگران است:
«زائرانی که با امید جبران بخشی از هزینه‌ها آمده بودند، بدون اطلاع قبلی حالا میان خرید ارز یا لغو سفر مانده‌اند.»
طبق مقررات، ارز مسافرتی تنها به سفرهای هوایی تعلق دارد و هر مسافر پس از ثبت‌نام و ارائه بلیت، می‌تواند ۵۰۰ دلار از مرکز مبادله دریافت کند. این سهمیه تا پیش از تصمیم جدید، حدود ۳۵ میلیون تومان ارزش داشت اما اکنون با جهش نرخ، به نزدیک ۵۰ میلیون تومان رسیده است.
در همین زمینه، مصطفی قمری‌وفا، سخنگوی بانک مرکزی، اعلام کرده که «برای تعیین وضعیت ارز مسافرتی زائران عتبات مذاکره می‌کنیم.»
درحال‌حاضر هزینه سفر هوایی به عتبات حدود ۳۵ میلیون تومان است. پیش‌تر زائران با استفاده از ارز مسافرتی، تنها ۱۸ میلیون تومان پرداخت می‌کردند، اما اکنون نرخ جدید باعث شده اختلاف بین ارز مسافرتی و آزاد کمتر از ۵ هزار تومان باشد.
محسن رسولی، کارشناس اقتصادی، می‌گوید: «نمی‌شود همه با جیب دولت به سفر خارجی بروند؛ این سیاست باید محدود شود.»
اما علی رضایی، مدیر دفتر زیارتی، نظر دیگری دارد:
«عتبات سفر تفریحی نیست؛ زائران نه سودی می‌برند و نه تجملی می‌خواهند. حالا همان‌ها بیشترین آسیب را دیده‌اند.»
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند دولت برای سفرهای مذهبی و زیارتی، سهمیه و نرخ جداگانه‌ای تعیین کند تا ضمن کنترل بازار ارز، زائران از این سفرها محروم نشوند.
در شرایطی که بسیاری از مشکلات اقتصادی به تحریم‌ها نسبت داده می‌شود، تحلیلگران بر این باورند که «خودتحریمی»های داخلی، ضربه سنگین‌تری به معیشت مردم وارد کرده است. ارزی که اکنون به‌عنوان ارز مسافرتی عرضه می‌شود، درواقع از سوی دولت و بانک مرکزی تأمین می‌گردد؛ همان درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، گاز و محصولات پتروشیمی.
ریاست فعلی بانک مرکزی، محمدرضا فرزین، معتقد است که «کانال‌های تلگرامی بیش از سیاست‌های اقتصادی رسمی در نوسان نرخ ارز نقش دارند.» اما واقعیت این است که وقتی بانک مرکزی دلار را با قیمت ۱۰۰ هزار تومان به مسافران می‌فروشد، عملاً به این نرخ رسمیت می‌بخشد.
رقمی که تا همین چند ماه پیش نمادی از بحران و فلاکت اقتصادی بود، امروز به «کف قیمت» رسمی بدل شده است.
این سیاست‌ها پیامدهای گسترده‌ای دارد؛ از لغو پروازها و افزایش بهای بلیت گرفته تا رونق دوباره بازار سیاه ارز. در حالی‌که دلار ۱۰۰ هزار تومانی امروز به‌عنوان نرخ منطقی معرفی می‌شود، کنترل آن در بازار آزاد دشوارتر از همیشه به نظر می‌رسد.
با چنین تدابیر و مدیریتی، شاید همان‌طور که طعنه‌آمیز گفته می‌شود، باید به «کانال‌های تلگرامی» پناه برد تا بلکه با شایعه‌پراکنی، نرخ ارز را پایین نگه دارند.
∎