مسئول بسیج دانشجویی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به آغاز هفته پرستار اظهار داشت: جامعه پرستاری کشور در حالی به استقبال هفته پرستار می‌رود که با انبوهی از مشکلات کهنه و ساختاری مواجه است، چالش‌هایی که به سالیان دور بازمی‌گردد و حتی پس از تصویب قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در دهه هشتاد نیز بخش قابل توجهی از مطالبات این قشر محقق نشده است.
امیر محمد عبدالمجیدی افزود: پرستاران، این قشر خستگی‌ناپذیر و پرتلاش، در حالی به بیماران خدمت می‌کنند که شرایط کاری و معیشتی آنان با سختی‌های فراوانی همراه است. کمبود نیروی انسانی، اضافه‌کار اجباری، تأخیر در پرداخت مطالبات و نگاه تبعیض‌آمیز در نظام پرداختی از جمله مشکلاتی است که باعث شده کیفیت خدمات پرستاری در کشور تحت‌الشعاع قرار گیرد.
کمبود شدید نیروی انسانی فشار کاری پرستاران را دو چندان کرده است
عبدالمجیدی کمبود نیروی انسانی را اصلی‌ترین چالش پرستاران کشور دانست و گفت: در حالی که میانگین استاندارد جهانی سه پرستار برای هر تخت بیمارستانی است، در ایران این نسبت حدود نصف است و همین امر باعث شده فشار کاری شدیدی بر دوش پرستاران وارد شود.
وی ادامه داد: بر اساس برآوردها، کشور برای رسیدن به حداقل استاندارد نیازمند جذب دست‌کم ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری جدید است، در حالی که در حال حاضر حدود ۱۶۵ هزار پرستار در مراکز درمانی کشور فعالیت می‌کنند.
وی افزود: متأسفانه سیاست‌های جذب و نگهداشت نیروی انسانی در نظام سلامت، پاسخگوی نیاز واقعی مراکز درمانی نیست. سالانه هزاران فارغ‌التحصیل پرستاری آماده ورود به بازار کار می‌شوند اما استخدام‌ها قطره‌چکانی و محدود است. از سوی دیگر، هزاران پرستار بیکار در کشور وجود دارد که به‌دلیل نبود مجوز استخدامی، امکان فعالیت در سیستم درمانی را ندارند.
مطالبات پرستاران با چندین ماه تأخیر پرداخت می‌شود
وی ادامه داد: عدم پرداخت به‌موقع مطالبات و تأخیرهای چندماهه در پرداخت اضافه‌کار و کارانه نیز از دیگر عوامل نارضایتی پرستاران است. در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، تأخیر در پرداخت مطالبات به بیش از ۱۰ ماه می‌رسد.
عبدالمجیدی گفت: پرستارانی که شبانه‌روز در خط مقدم سلامت حضور دارند، شایسته نیست برای دریافت حقوق خود این‌گونه در انتظار بمانند. چنین بی‌توجهی‌هایی سبب کاهش انگیزه شغلی و فشار روانی مضاعف بر پرستاران شده است.
مسئول بسیج دانشجویی دانشکده پرستاری و مامایی یزد با اشاره به پدیده ترک خدمت پرستاران اظهار کرد: حجم زیاد کار، شیفت‌های طولانی، خستگی مفرط و دریافتی پایین باعث شده بسیاری از نیروهای پرستاری، به‌ویژه نیروهای شرکتی و طرحی، تمایل چندانی به ادامه همکاری نداشته باشند.
وی تصریح کرد: برآوردها نشان می‌دهد سالانه حدود دو هزار پرستار رسمی از سیستم خارج می‌شوند و این رقم در میان نیروهای شرکتی به‌مراتب بیشتر است. متأسفانه در بسیاری از بیمارستان‌ها، پس از پایان قرارداد، نیروهای شرکتی دیگر بازنمی‌گردند و این مسئله خود به کمبود نیروی انسانی دامن می‌زند.
عبدالمجیدی اضافه کرد: یکی از نتایج مستقیم کمبود نیرو، افزایش خطاهای پرستاری است. طبق پژوهش‌های جهانی، کار بیش از حد می‌تواند احتمال خطا را تا ۱۴ درصد افزایش دهد و این یعنی جان بیماران در خطر است. در کشورهای توسعه‌یافته، ساعت کار پرستار به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که او بتواند تمرکز و آرامش خود را حفظ کند، اما در ایران گاهی پرستار تا ۲۴ ساعت در بیمارستان حضور دارد.
به گفته وی، کمبود نیرو در برخی مراکز درمانی به حدی است که بعضی از بخش‌های بیمارستانی تعطیل شده‌اند یا هنوز افتتاح نشده‌اند، چون پرستار برای اداره آن‌ها وجود ندارد.
استان یزد از نظر سرانه پرستاری نسبت به میانگین کشوری وضعیت بهتری دارد
این فعال دانشجویی در ادامه با اشاره به وضعیت استان یزد گفت: خوشبختانه استان یزد در مقایسه با میانگین کشوری از وضعیت بهتری برخوردار است، اما همچنان با چالش کمبود نیرو مواجهیم.
هم‌اکنون مجموع نیروی پرستاری شاغل در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی استان، شامل گروه‌های پرستاری، اتاق عمل و بیهوشی، حدود ۵ هزار و ۱۲۵ نفر است. با در نظر گرفتن حدود ۴ هزار تخت فعال بستری، ضریب پرستار به تخت در استان ۱.۳ است، در حالی که میانگین کشوری این شاخص حدود یک است.
وی تصریح کرد: هدف‌گذاری وزارت بهداشت رسیدن به ضریب ۱.۷ پرستار به ازای هر تخت است و بر همین اساس، استان یزد برای دستیابی به این سطح استاندارد به جذب بیش از ۱۶۰۰ نیروی جدید نیاز دارد.
پرستاران طرحی به دلیل دریافتی اندک تمایلی به ماندن ندارند
وی افزود: در ماه‌های اخیر بیش از ۱۰۰ پرستار جدید به مجموعه بیمارستان‌های استان اضافه شده‌اند، اما این میزان پاسخگوی نیاز واقعی نیست. بخش زیادی از نیروهای جدید از میان نیروهای طرحی هستند که به دلیل حقوق پایین و شرایط سخت کاری، تمایل چندانی برای ماندگاری در سیستم ندارند.
این فعال دانشجویی گفت: دریافتی ماهانه نیروهای طرحی، با احتساب اضافه‌کار و کارانه، بین ۲۰ تا ۲۳ میلیون تومان است که در مقایسه با مشاغل آزاد و هزینه‌های بالای زندگی چندان جذاب نیست. همین مسئله موجب می‌شود بسیاری از آنان پس از پایان دوره طرح، از ادامه همکاری انصراف دهند.
زنگ خطر جدی برای مهاجرت پرستاران
عبدالمجیدی با اشاره به خروج نیروهای طرحی و مهاجرت برخی پرستاران از استان گفت: ماهیانه حدود ۱۰ تا ۱۲ نفر از نیروهای طرحی استان به دلیل پایان دوره طرح از سیستم خارج می‌شوند. اگرچه فارغ‌التحصیلان جدید جایگزین آنان می‌شوند، اما حفظ نیروهای باتجربه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای جذب و تثبیت است.
وی ادامه داد: همچنین برخی از نیروهای پرستاری استان به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند که گرچه آمار دقیق آن مشخص نیست، اما طبق اطلاعات موجود تاکنون دست‌کم ۱۰ نفر از پرستاران استان یزد در خارج از کشور مشغول به کار هستند.
بانوان پرستار فشار مضاعفی را تحمل می‌کنند
وی در ادامه با تأکید بر اینکه بیش از ۷۰ درصد نیروهای پرستاری یزد را بانوان تشکیل می‌دهند، افزود: بخش عمده‌ای از چالش‌های این نیروها مربوط به فشار کاری، شیفت‌های شبانه و مسئولیت‌های خانوادگی است.
عبدالمجیدی گفت: گاهی شرایط زندگی شخصی، کمبود حمایت‌های اجتماعی و نبود انعطاف در برنامه‌کاری باعث می‌شود برخی از بانوان پرستار، به‌ویژه دارای فرزند، از ادامه کار صرف‌نظر کنند.
توسعه خدمات پرستاری در منزل ضروری است
مسئول بسیج دانشجویی دانشکده پرستاری یزد همچنین به ضرورت حمایت از پرستاران در حوزه مراقبت در منزل اشاره کرد و گفت: با افزایش جمعیت سالمند و شیوع بیماری‌های مزمن، نیاز به خدمات پرستاری در منزل بیش از گذشته احساس می‌شود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۱۶۰۰ مرکز مراقبت در منزل در کشور فعال است، اما لازم است بیمه مراقبت‌های پرستاری در منزل نیز به‌صورت جدی در دستور کار قرار گیرد تا خدمات پرستاری از بیمارستان به سطح جامعه گسترش یابد.
در زمینه آموزش خودکفا هستیم اما سازوکار جذب نیازمند اصلاح و ارتقا است
عبدالمجیدی در پایان با اشاره به ظرفیت علمی و آموزشی کشور در حوزه پرستاری گفت: امروز ایران اسلامی از نظر آموزش پرستاری کاملاً خودکفاست و بیش از ۲۲۰ دانشکده پرستاری در سراسر کشور سالانه حدود ۲۰ هزار پرستار تربیت می‌کنند.
وی اضافه کرد: با وجود این ظرفیت عظیم، آنچه نیازمند توجه جدی است، اصلاح ساختار جذب، ارتقای جایگاه شغلی و رفع تبعیض در پرداخت‌هاست
وی خاطرنشان کرد: پرستاران در همه بحران‌ها از سیل و زلزله گرفته تا پاندمی کرونا، در خط مقدم سلامت حضور داشته‌اند و امروز نیز با همان روحیه ایثارگرانه در خدمت مردم هستند. اگر کیفیت خدمات پرستاری در برخی موارد کاستی دارد، بخشی از آن به دلیل بی‌توجهی مسئولان در فراهم کردن شرایط مناسب برای ارائه خدمت شایسته است.
عبدالمجیدی در پایان گفت: مطالبات جامعه پرستاری با مسکن‌های مقطعی برطرف نمی‌شود و باید با یک عزم جدی ساختارهای معیوب جذب و پرداخت پرستاری را بازتعریف کرد، امیدواریم با نگاه حمایتگرانه دولت چهاردهم و همراهی مجلس، بتوانیم شاهد روزی باشیم که پرستاران کشور با آرامش خاطر، انگیزه و رضایتمندی در مسیر خدمت به مردم گام بردارند و جامعه نیز از ثمره تلاش‌های آنان بیش از پیش بهره‌مند شود.