اختصاصی طرفداری | با گذشت نزدیک به 10 بازی از رقابت‌های لیگ‌های معتبر اروپایی، شاید زمان خوبی باشد تا در این تاریخ، بررسی اولیه‌ای از وضعیت فنی تیمهای حاضر در این لیگ‌ها از لحاظ نوع فوتبالی که بازی می‌کنند، داشته باشیم.
حدودا دو سال و نیم پیش در وبسایت طرفداری یادداشت فنی - پژوهشی در همین خصوص ارائه دادم که در اواخر فصل منتشر شد و تیمهای حاضر در چهار لیگ معتبر اروپایی را از لحاظ شکل بازی مورد بررسی قرار داد و باکیفیت‌ترین تیم‌ها را با ارائه پارامترهای مختلف مشخص کرد. شش پارامتر مورد بحث در آن یادداشت را بار دیگر در این یادداشت مطالعه و تحلیل خواهم کرد و این بار با اضافه کردن لیگ فرانسه، پنج لیگ معتبر اروپایی را در کنار هم مورد بررسی قرار می‌دهم.
فوتبال مدرن با سرعت در حال پیش‌روی است و سرمربیان صاحب ایده در تلاش هستند تا تیمشان از این لحاظ روز به روز پیشرفت کند. اما این فوتبال مدرن چه ویژگی‌هایی دارد و چه پارامترهایی می‌تواند نشان دهنده یک تیم باکیفیتِ مدرن در سطح اول فوتبال باشد. اصلا آیا می‌شود کیفیت فوتبال را تعریف کرد؟ همواره عقیده داشتم که زیبایی شناختی در فوتبال برای هر فرد، می‌تواند با فرد دیگر متفاوت باشد و نمی‌توان روی این مسئله برچسب زد. با این حال فوتبال مدرن، عقیده و نظر خودش را دارد و از نظرش، تیم‌هایی که ویژگی‌های مشخصی داشته باشند، باکیفیت‌ترین هستند.
در قالب این یادداشت فنی - پژوهشی قصد دارم با تعریف شش داده فنی پیشرفته و مطالعه آن، نزدیک‌ترین تیم‌ها در ارائه فوتبال مدرن و باکیفیت را مشخص کنم و به شما بگویم که چه تیم‌هایی باکیفیت‌ترین، پویاترین و مدرن‌ترین فوتبال ممکن را در اروپا بازی می‌کنند. مجددا روی این سه واژه تاکید می کنم: باکیفیت‌ترین، پویاترین و مدرن‌ترین. هیچ قضاوتی درباره زیبایی و یا زشتی سبک‌های مختلف ندارم، گرچه نظر شخصی‌ام را می‌توانم عنوان کنم، اما در این یادداشت به آن نخواهم پرداخت. این پژوهش در سطح پنج لیگ معتبر اروپایی رخ می‌دهد. انگلیس، ایتالیا، آلمان، اسپانیا و فرانسه.
همان‌طور که گفتم شش داده فنی پیشرفته را به عنوان شاخص‌ها و پارامترهای نمره‌دهی انتخاب کرده‌ام که از نظر من می‌توانند وزن هر تیم را در ارائه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن مشخص کند. این شش داده به طور دو به دو مکمل یکدیگر هستند و انتخابشان محصول سال‌ها مطالعه، آموزش و کار فنی رسانه‌ای در حوزه فوتبال است. بارها در دوره‌های مختلف مربی‌گری و آنالیز درباره آن صحبت شده و با بزرگ‌ترین اساتید فنی دنیا روی آن بحث کرده‌ام. این شش داده فنی پیشرفته را در بخش اول معرفی می‌کنم، گرچه بخش اعظمی از این داده‌ها در یادداشت‌های فنی گذشته‌ام نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. پس از معرفی به مطالعه هر یک از این داده‌ها در سطح پنج لیگ معتبر اروپایی می‌پردازم و بهترین تیم ها از هر حیث را مشخص می‌کنم. در بخش بعد جدولی تجمیعی ارائه می‌کنم و در نهایت به تحلیل داده‌ها به طور مفصل می‌پردازم.
داده فنی پیشرفته اول «xG» است که بارها به آن پرداخته‌ام (اینجا). دادهای که می‌تواند ارزش واقعی موقعیت‌های گل یک تیم را در یک مسابقه فوتبال مشخص کند. این که یک تیم تا چه اندازه موقعیت‌های گل باکیفیت ایجاد کرده و تا چه اندازه بر بازی احاطه داشته است. داده دوم که مکمل این داده خواهد بود، «xGA» است. دادهای که در نقطه مقابل نشان می‌دهد هر تیم تا چه اندازه توانسته در بخش تدافعی موفق عمل کند و به تیم‌ها اجازه خلق موقعیت گل باکیفیت روی دروازه‌اش ندهد. مطالعه و تحلیل این دو داده در کنار یکدیگر بسیار حائز اهمیت است.
داده فنی پیشرفته سوم «Passes per sequence» است. دادهای که نشان می‌دهد هر تیم تا چه اندازه توانسته در هر مالکیت توپ، آن را به گردش دربیاورد، مالک باشد و حفظ کند. هر چه این عدد بیشتر باشد، به معنی احاطه بیشتر هر تیم در مالکیت توپ است. داده فنی مکمل این داده، «Build up attacks» (توضیح مفصل فنی) است. دادهای که حالا نشان می‌دهد کدام تیم توانسته از این مالکیت متوالی و طولانی توپ به بهترین شکل استفاده کند و روی دروازه حریفان ایجاد موقعیت داشته باشد. این داده فنی پیشرفته به ما می‌گوید یک تیم تا چه اندازه توانسته حملاتی را طراحی کند که نشات گرفته از بازیسازی، کارهای ترکیبی و پاس های متوالی است. حملاتی در این بخش محاسبه می‌شود (حملات منجر به زدن ضربه) که حداقل برای رسیدن به آن 10 پاس بین بازیکنان رد و بدل شده باشد.
داده فنی پیشرفته پنجم «PPDA» است که بارها به طور مفصل به آن پرداخته ام (اینجا و اینجا). داده مکمل و آخر نیز «High turnovers» است. دادهای که این بار نشان می‌دهد چه تیمی توانسته از شدت پرسینگ بالای خودش به بهترین شکل استفاده کند و توپ را در بالای زمین به طور کاربردی از حریف پس بگیرد.
پس از تعریف شش داده فنی پیشرفته، حالا به مطالعه وضعیت تیمهای پنج لیگ معتبر اروپایی در هر بخش و پس از آن به طور تجمیعی می‌پردازم. ملاک ما پنج تیم برتر است و در نهایت نیز فهرست پنج یا شش تیم برتر از لحاظ ارائه فوتبال باکیفیت، پویا و مدرن را منتشر می‌کنم.
به تصویر زیر دقت کنید که وضعیت پنج تیم برتر در چهار لیگ معتبر اروپایی را از لحاظ داده فنی پیشرفته «xG» نشان می‌دهد (به طور میانگین در هر بازی). بایرن مونیخ، بارسلونا، کریستال پالاس، رئال مادرید و اینتر، پنج تیمی هستند که موفق شدند باکیفیت‌ترین موقعیت‌های گل ممکن را روی دروازه حریفان خود خلق کنند.
تصویر بعد بهترین تیم‌ها از لحاظ داده «xGA» را نشان می‌دهد (هر چه عدد کمتر باشد، تیم وضعیت بهتری داشته) (به طور میانگین در هر بازی). می‌بینیم که به ترتیب آرسنال، بایرن، اینتر، نیوکاسل و آتالانتا قرار گرفته‌اند. این تیم‌ها به ترتیب بهترین تیم‌ها در بخش تدافعی بوده‌اند و کمترین موقعیت گل باکیفیت روی دروازه‌شان خلق شده است.
تصویر سوم وضعیت را در داده «Passes per sequence» نشان می‌دهد. پاریس، مارسی، رئال مادرید، بایرن مونیخ و بارسلونا، به ترتیب رتبه های اول تا پنجم را داشته‌اند. این ترتیبِ بهترین تیم‌ها از حیث حفظ و به گردش درآوردن متعدد توپ را نشان می‌دهد.
تصویر چهارم وضعیت تیم‌ها را از حیث داده «Build up attacks» مشخص می‌کند (به طور میانگین در هر بازی). به این معنی که چه تیم‌هایی توانسته‌اند بهترین استفاده را از مالکیت توپ متعدد و پرتعداد خود داشته باشند. سیتی، پاریس، مارسی، رئال مادرید و بارسلونا به ترتیب اول تا پنجم هستند.
تصویر پنجم وضعیت تیم ها را از لحاظ داده «PPDA» هویدا می‌کند. می‌بینیم که به ترتیب بارسلونا، کومو، پاریس، موناکو و رم بهترین تیم‌ها از لحاظ شدت پرسینگ محسوب می‌شوند (هر چه اعداد کمتر باشد، عملکرد تیم بهتر بوده).
تصویر ششم نیز وضعیت تیم‌ها را از لحاظ بهره کاربردی از پرسینگ نشان می‌دهد (به طور میانگین در هر بازی). اینکه کدام تیم‌ها توانسته‌اند بیش‌ترین توپ را در بالای زمین از حریف بربایند. پاریس و استراسبورگ اول و دوم هستند و برایتون، اتلتیکو بیلبائو و ماینتس نیز در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
حالا به وضعیت تجمیعی این شش داده فنی پیشرفته می‌رسیم. اینکه کدام تیم‌ها در مجموع این شش داده توانسته‌اند بهترین باشند. این جدول نهایی است که برای ما مشخص می‌کند کدام تیم‌ها باکیفیت‌ترین، پویاترین و مدرن‌ترین فوتبال ممکن را در فصل جاری پنج لیگ معتبر اروپا، ارائه داده‌اند. پاریس و بارسلونا رتبه اول را به خود اختصاص داده‌اند. آن‌ها در مجموع هر کدام در چهار شاخص از شش شاخص مورد مطالعه، در جمع پنج تیم برتر حضور داشته‌اند. پاریس در دو شاخص، بهترین تیم لیگ‌های معتبر اروپایی بوده و بارسلونا نیز در یک شاخص، چنین وضعیتی داشته. در پله بعدی، رئال مادرید و بایرن مونیخ قرار می‌گیرند. آن‌ها هر کدام در سه شاخص از شش شاخص مورد مطالعه، توانسته‌اند در جمع پنج تیم برتر قرار گیرند. بایرن مونیخ در یک شاخص، بهترین تیم بوده در حالی که رئال نتوانسته در هیچ یک از شاخص‌ها بهترین باشد. در پله سوم باکیفیت‌ترین تیمهای فعلی اروپا نیز اینتر و مارسی قرار دارند. این دو تیم نیز هر کدام در دو شاخص، از شش شاخص مورد مطالعه، در جمع پنج تیم برتر قرار گرفته‌اند. دیگر تیمهای حاضر از جمله آرسنال، منچسترسیتی، رم و یا نیوکاسل، هر کدام در یک شاخص در جمع پنج تیم برتر اروپا قرار داشته‌اند.
حالا به بحث اصلی که تحلیل داده‌ها است، می‌پردازم:
1 - پاریس به روند خیره‌کننده خود زیر نظر لوئیز انریکه ادامه می‌دهد. آن‌ها همچون فصل گذشته فوتبال بسیار باکیفیتی ارائه می‌دهند و تقریبا در تمامی شاخص‌های مورد مطالعه، در جمع بهترین‌ها بوده‌اند. تنها پارامترهایی که تا اینجا تیم انریکه نتوانسته چشم‌نواز عمل کند، مربوط به خلق موقعیت‌های گل باکیفیت و همچنین پارامتر نقطه مقابل این شاخص است که بخشی از این مساله نیز به نبود مهره‌های کلیدی فصل گذشته این تیم به علت مصدومیت مربوط می‌شود. به عنوان مثال عثمان دمبله، برنده توپ طلا، در این فصل به علت مصدومیت نتوانسته به طور متوالی و باثبات در ترکیب تیم در خط جلو حضور داشته باشد. در مجموع لوئیز انریکه همچنان روی اصول خود پافشاری می‌کند و به خوبی نیز می‌تواند این اصول را درون زمین مسابقه اجرا کند. اصولی که در نهایت منجر به خلق تیمی شده، که فصل گذشته موفق شد به همه چیز دست یابد و این فصل نیز رویای تکرار این مساله را در ذهن پرورش می‌دهد.
2 - بارسلونا با هانسی فلیک علی‌رغم فراز و نشیب‌های رخ داده در فصل جاری، همچنان از لحاظ شکل بازی، یکی از باکیفیت‌ترین تیم های اروپا محسوب می‌شود. سرمربی آلمانی همچون فصل گذشته تغییری در اصول بنیادین خود در ارائه فوتبال مدرن ایجاد نکرده و همچون پاریس، تقریبا در تمامی پارامترهای مورد مطالعه در بین پنج تیم برتر اروپا جای گرفته. بحران مصدومیت‌ها البته آن‌ها را نیز همچون پاریس تحت تاثیر قرار داده اما باز هم شکل بازی این تیم همواره پویا، رو به جلو و در راستای بازپس‌گیری هر چه سریع‌تر مالکیت توپ استوار بوده.
3 - بایرن مونیخ با ونسان کمپانی، از فصل گذشته هم تیمی هیجان‌انگیزتر شده. آن‌ها در پله بعدی پس از پاریس و بارسلونا قرار دارند و مطابق آن چیزی که از کمپانی در برنلی دیده بودیم، فوتبالی پویا، رو به جلو و مدرن ارائه می‌دهند. آن‌ها در نصف پارامترهای مورد مطالعه در جمع برترین‌ها بوده‌اند و تنها پارامتری که جای خالیشان احساس شده، پارامترهای مربوط به پرسینگ و بازپس‌گیری توپ از بالای زمین است. مسئله‌ای که البته می‌تواند سیاست‌های فنی خاصی در پشت آن نهفته باشد. هواداران بایرن این فصل با این شکل بازی، بسیار به تیمشان امیدوار هستند که بتواند بار دیگر در لیگ قهرمانان نیز دست کم خودش را به جمع چهار تیم برتر برساند.
4 - ژابی آلونسو در مدت کوتاهی که هدایت رئال را عهده‌دار بوده، توانسته تفاوت‌های مهمی را رقم بزند. تیم او گرچه هنوز برای رسیدن به استانداردهای لازم، راه طولانی در پیش دارد، اما همین حالا از لحاظ مالکیت توپ، حفظ مستمر آن و خلق موقعیت از طریق آن، توانسته پیشرفت قابل توجهی داشته باشد. پرسینگ شاید همچنان حلقه گمشده رئال باشد که آلونسو برای رسیدن به آن به کار فنی بیشتری نیاز دارد. سرمربی اسپانیایی اگر زمان کافی را در مادرید در اختیار داشته باشد، می‌تواند سرانجام رئال مادریدی را خلق کند که از لحاظ شکل بازی نیز، پویا، مدرن و رو به جلو باشد.
5 - مارسی با دزربی، شاید یکی از جذاب‌ترین تیمهای فعلی اروپا باشد. تیمی که توانسته تا اینجا در لیگ فرانسه بالاتر از پاریس در صدر جدول قرار گیرد و این بالاتر بودن، به هیچ عنوان نیز تصادفی نیست چرا که شکل بازی مارسی رفته رفته همان چیزی شده که روبرتو دزربی رویای آن را در سر دارد. آن‌ها در زمینه مالکیت پویای توپ همین حالا از بهترین‌های اروپا محسوب می‌شوند و اگر بتوانند در سایر پارامترها نیز خودشان را ارتقاء دهند، می‌توانند تبدیل به هیجان‌انگیزترین تیم فصل اروپا شوند. تفکرات دزربی هیچ‌گاه تغییر نکرده و حالا می‌بینیم که او در حال زدن امضای خودش در لیگی است که غولی همچون پاریس در آن حضور دارد.
6 - اینتر با کریستین کیوو، در کنار مارسی در پله سوم تیمهای باکیفیت فوتبال اروپا تا اینجا قرار گرفته. کار کیوو در کوتاه مدت در اینتر بسیار شایسته تقدیر است. تیم او به راحتی موقعیت گل خلق می‌کند و در عین حال نیز به سختی به حریفانش موقعیت گل باکیفیت می‌دهد. سرمربی رومانیایی می‌دانیم که تفکراتش در سایر شاخص‌های فوتبال مدرن از جمله پرسینگ نیز پویا و مدرن است و انتظار می‌رود که در ادامه تیم او در این شاخص‌ها نیز پیشرفت کند. اینتر پس از سیمونه اینزاگی نیز به حیات خود با قدرت ادامه می‌دهد و سرمربی جوانی نیز در اختیار دارد که می‌تواند امضای خودش را در طول فصل با ادامه همین روند بزند.
7 - آرسنال با میکل آرتتا بر خلاف فصل‌های گذشته که همواره در جمع باکیفیت‌ترین‌ها قرار داشت (از جمله مطالعه دوسال گذشته) اما این فصل تا اینجا تنها در یک شاخص توانسته خودش را اثبات کند. میکل آرتتا تیمی را ساخته که در دفاع کردن بی‌نقص است و به سختی به حریفانش موقعیت گل باکیفیت می‌دهد. با این حال شکل بازی آرتتا در این فصل حین مالکیت توپ، آن پویایی فصل‌های گشته را ندارد و بیشتر تکیه بر ضربات شروع مجدد است. تفکرات آرتتا همواره پویا، رو به جلو و مدرن بوده، چه با توپ و چه بدون توپ و باید دید آیا در ادامه فصل نیز به این مساله بازخواهد گشت یا همچنان اصرار افراطی بر استفاده متوالی از ضربات شروع مجدد دارد (این مساله به خودی خود ایرادی ندارد اما تاکید افراطی می‌تواند شکل بازی تیم را تحت تاثیر قرار دهد).
8 - منچسترسیتی با پپ گواردیولا، غایب بزرگ لیست باکیفیت‌ترین‌ها تا اینجای فصل بوده. تیمی که همواره طی سالیان گذشته رتبه نخست این مطالعه را به عهده داشته (از جمله مطالعه دو سال گذشته)، این فصل تا به اینجا، تنها در یک شاخص توانسته نام خود را نشان دهد. درباره پپ گواردیولا بسیار صحبت کرده‌ام. اینکه تیم او این فصل در حال بازسازی خود چه از لحاظ نیروی انسانی و چه از لحاظ شکل بازی است. تفکرات پپ البته که هیچ‌گاه تغییر نمی‌کند، اما گزینه تطبیق‌پذیری همواره به آن اضافه شده. از جمله مساله‌ای که در درون دروازه در این فصل شاهد هستیم (توضیح مفصل فنی). سیتی او برای تبدیل دوباره به یک اَبَر تیم، به زمان بیشتری نیاز دارد و روند تیم نشان می‌دهد که اگر این مطالعه را مثلا در نیم فصل بار دیگر انجام دهیم، شاید تیم پپ دوباره در جمع باکیفیت‌ترین‌ها قرار گیرد.
9 - کومو و استراسبورگ، نام‌های غریبه در این لیست هستند که دست کم در یک شاخص توانسته‌اند نامی برای خود دست و پا کنند. سسک فابرگاس در کومو فوتبالی پرفشار از بالای زمین بازی می‌کند و اولین تیم اروپا از لحاظ شدت پرسینگ محسوب می‌شود (به طور مشترک با بارسلونا). فابرگاس آینده بسیار روشنی پیش‌رو دارد و به زودی انتظار می‌رود راهی تیم بزرگی شود. استراسبورگ نیز در زمینه پرسینگ و بازپس‌گیری موفق توپ از بالای زمین، دومین تیم برتر اروپا است. لیام روزنیر، سرمربی استراسبورگ، حالا نامی برای خود در بین مربیان لیگ فرانسه در کنار انریکه، دزربی و فونسکا دست و پا کرده.
10 - لیگ برتر افت عجیبی نسبت به فصل‌های گذشته در این پژوهش داشته. تنها کریستال پالاس، سیتی، آرسنال، نیوکاسل و برایتون هستند که نامشان هر کدام تنها در یک شاخص دیده می‌شود. لیورپول، یونایتد، تاتنهام و چلسی غایبان بزرگ این لیست هستند که هنوز موفق نشده‌اند هویت خاصی به شکل بازی خود در این فصل بدهند. این مساله از لیگ برتر انگلیس بسیار بعید است و انتظار می‌رود در ادامه فصل اوضاع حداقل کمی تغییر کند.
11 - یوونتوس در هیچ شاخصی دیده نمی‌شود که ادامه وضعیت تاسف‌بار این تیم را نشان می‌دهد. باشگاهی به این عظمت زمانی که یک سرمربی ذاتا موقت را دائمی می‌کند، معلوم است که نمی‌تواند به شکل بازی تیمش هویت ببخشد. مسیری که خودشیفتگی آندره آ آنیلی آن را آغاز کرد حالا تبدیل به بی‌خیالی عجیب مدیران جدید تیم شده و یوونتوس را تبدیل به تیمی سهمیه‌بگیر کرده که فوتبال خوبی را نیز از لحاظ کیفی بازی نمی‌کند.
12 - حضور چهار تیم از لیگ فرانسه در این پژوهش، پیشرفت این لیگ را از لحاظ فنی نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد که فوتبال فرانسه تبدیل به مکانی برای پرورش سرمربیان مستعد شده. اختلاف پاریس البته که همچنان فضایی است اما حالا سرمربیان دیگر هم می‌توانند نام خودشان را در لیگ فارغ از قدرت پاریس، مطرح کنند.
13 - بوندس‌لیگا در نقطه مقابل لیگ فرانسه اما مسیری نزولی از حیث پرورش سرمربیان مستعد دارد. زمانی تمامی سرمربیان مستعد کار خود را از آلمان آغاز می‌کردند اما حالا شاهد هستیم که به جز بایرن، تنها نام یک تیم دیگر در این پژوهش دیده می‌شود. به نظر می‌رسد که لیگ فرانسه توانسته رفته رفته از حیث پرورش سرمربیان مستعد، گوی سبقت را از بوندس‌لیگا برباید.
* داده‌های فنی پیشرفته از کمپانی مرجع Opta مطالعه و استخراج شده است.