تصور کنید بار دیگر شاهد رقابتی بین باراک اوباما و دونالد ترامپ برای ریاست جمهوری آمریکا باشیم. این ایده، که پیش‌تر شبیه به سناریوهای فیلم‌های علمی-تخیلی بود، در سال ۲۰۲۵ و در پی شروع دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ، دوباره به صدر اخبار بازگشته است. اگرچه در نگاه اول این اتفاق غیرممکن به نظر می‌رسد، اما اظهارات اخیر ترامپ و طرح‌های مبهمی که در کنگره مطرح شده، این سؤال مهم را پیش می‌آورد: آیا قانون اساسی آمریکا در آستانه تغییر است و اگر تغییر کند، آیا باراک اوباما می‌تواند دوباره نامزد شود؟
چرا اوباما در حالت عادی نمی‌تواند برگردد؟
پاسخ این سؤال در ۲۷ فوریه ۱۹۵۱ و تصویب متمم بیست و دوم قانون اساسی آمریکا نهفته است. این قانون یک اصل ساده و قاطع را مطرح می‌کند: «هیچ فردی نباید بیش از دو بار به مقام ریاست جمهوری انتخاب شود.»
وضعیت اوباما: باراک اوباما دو دوره متوالی ریاست جمهوری را به پایان رسانده است (۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷). بنابراین، بدون تغییر این متمم، او برای همیشه از رقابت‌های ریاست جمهوری منع شده است.
هدف قانون: این متمم پس از آن تصویب شد که فرانکلین دلانو روزولت، تنها رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا، چهار بار متوالی در طول بحران بزرگ و جنگ جهانی دوم انتخاب شد. هدف این قانون جلوگیری از انباشت بیش از حد قدرت در دست یک فرد و تضمین گردش قدرت در دموکراسی آمریکا بود.
به همین دلیل، تا زمانی که متمم بیست و دوم پابرجا باشد، حضور اوباما در انتخابات ۲۰۲۸ در حد یک رؤیا باقی می‌ماند.
بازی ترامپ برای «انتخابات ابدی»: ریشه‌کنی محدودیت دوره‌ها
اما چه چیزی باعث شده است که این سؤال دوباره مطرح شود؟ منشأ این بحث‌ها از خود دونالد ترامپ است. ترامپ که در ژانویه ۲۰۲۵ برای دومین بار (اما غیرمتوالی) کار خود را آغاز کرده، علاقه خود را به نامزدی برای دوره سوم (۲۰۲۹ تا ۲۰۳۳) پنهان نمی‌کند.
ترامپ به‌طور علنی اظهار کرده است که «راه‌هایی برای انجام این کار وجود دارد» و اینکه «مردم از من می‌خواهند دوباره نامزد شوم». این سخنان توسط متحدان او در کنگره تقویت شده است:
طرح پیشنهادی در کنگره: گزارش‌ها حاکی از آن است که نمایندگان جمهوری‌خواه، از جمله نماینده‌ای مانند اندی اوگلز از تنسی، در حال کار بر روی طرح‌هایی برای اصلاح متمم بیست و دوم هستند.
هدف پنهان طرح‌ها: اگرچه جزئیات این طرح‌ها مبهم است، اما هدف اصلی آن‌ها فراهم کردن زمینه‌ای است که ترامپ بتواند برای دوره سوم نیز نامزد شود.
نکته حیاتی و جنجالی: متمم بیست و دوم، برای رؤسای جمهور غیرمتوالی مانند ترامپ که دو دوره خدمت کرده، هیچ استثنایی قائل نیست. این قانون به صراحت می‌گوید "هیچ فردی نباید بیش از دو بار انتخاب شود." بنابراین، حتی اگر دوره‌های ریاست جمهوری او متوالی نباشد، او طبق قانون فعلی نمی‌تواند برای بار سوم انتخاب شود. تلاش برای تغییر قانون، در واقع تلاشی برای تغییر این محدودیت بنیادی است.
تأثیر تغییر قانون بر بازگشت اوباما: شمشیر دولبه برای ترامپ
در اینجاست که بازگشت باراک اوباما مطرح می‌شود و این ایده می‌تواند برای خود ترامپ به یک شمشیر دولبه تبدیل شود.
آنچه در شبکه‌های اجتماعی شایعه شد: یک شایعه در فضای مجازی منتشر شد که طرح اصلاح قانون، فقط به رؤسای جمهور غیرمتوالی (مثل ترامپ) اجازه نامزدی مجدد می‌دهد و رئیس‌جمهورهای متوالی (مثل اوباما) را همچنان محروم می‌کند.
حقیقت (بر اساس بررسی واقعیت‌ها): بررسی واقعیت‌ها توسط نشریاتی مانند USA Today نشان داد که این شایعه غلط است. اگر قرار باشد متمم بیست و دوم به‌گونه‌ای تغییر کند که راه برای نامزدی یک فرد برای دوره سوم باز شود، این تغییر احتمالاً برای همه رؤسای جمهور سابق دو دوره‌ای، از جمله اوباما، اعمال خواهد شد. تغییر در قانون اساسی نمی‌تواند صرفاً برای یک فرد خاص (مثلاً ترامپ) طراحی شود.
چالش ترامپ: تغییر قانون برای دوره سوم، در را برای اوباما باز خواهد کرد. ترامپ در پاسخ به این احتمال، حتی با وجود اینکه به طور رسمی از نامزدی اوباما جلوگیری می‌شود، با هیجان گفت: «عاشقش می‌شدم، پسر، واقعاً عاشقش می‌شدم.» این اظهارات بیشتر نشان‌دهنده علاقه ترامپ به جنجال و رقابت است تا تمایل واقعی به برچیدن محدودیت‌ها برای همه.
آیا تغییر قانون اساسی واقعاً ممکن است؟
از لحاظ تئوری، بله؛ اما در عمل، خیر، بسیار بسیار دشوار است.
تغییر قانون اساسی آمریکا روندی فوق‌العاده دشوار دارد و نیازمند یک اجماع گسترده ملی است:
تصویب کنگره: ابتدا باید دو سوم هر دو مجلس کنگره (مجلس نمایندگان و سنا) با طرح اصلاحیه موافقت کنند. در فضای شدیداً دوقطبی کنونی آمریکا، کسب دو سوم آرا در سنا (که در آن دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان به‌شدت تقسیم شده‌اند) تقریباً غیرممکن است.
تصویب ایالتی: پس از تصویب در کنگره، اصلاحیه باید توسط سه چهارم ایالت‌های آمریکا (یعنی ۳۸ ایالت از ۵۰ ایالت) نیز تصویب شود. این سطح از حمایت ایالتی برای یک موضوع به این جنجالی عملاً محال است.
در نتیجه، در حالی که ترامپ و متحدانش می‌توانند بر روی ایده تغییر متمم بیست و دوم «بازی کنند» یا آن را به عنوان یک دستاویز سیاسی مطرح کنند، اما موانع قانونی و سیاسی در برابر این تغییر آنقدر عظیم است که احتمال وقوع یک رقابت ترامپ-اوباما در سال ۲۰۲۸، صرفاً به دلیل تغییر قانون اساسی، بسیار ناچیز باقی می‌ماند.
جمع‌بندی نهایی
در حال حاضر، باراک اوباما به دلیل متمم بیست و دوم قانون اساسی از نامزدی برای دوره سوم منع شده است. تلاش‌های دولت ترامپ برای تغییر این قانون، بیشتر در جهت ایجاد جنجال سیاسی و جلب رضایت پایگاه هوادارانش است تا یک برنامه عملی. اگرچه اگر این قانون به شکلی باورنکردنی تغییر کند، راه برای بازگشت اوباما نیز باز خواهد شد و این، رویارویی رویایی خواهد بود که بسیاری را به تماشای مسابقه ۲۰۲۸ می‌کشاند. اما تا آن زمان، این تنها یک نبرد تئوریک در فضای مجازی باقی می‌ماند.