به گزارش خبرگزاری حوزه، این روزها که شاهد بازپخش سریال محبوب"یوسف پیامبر" از شبکه آی‌فیلم هستیم، بار دیگر این پرسش به ظاهر کلیشه‌ای مطرح شده که به راستی چرا سریال‌های قدیمی تلویزیون همچنان پرمخاطب هستند!؟

بخواهیم یا نخواهیم باید بپذیریم که این پدیده به‌خصوص در زمانه‌ای که مخاطب ایرانی هر لحظه میان هزاران محتوای تصویری اعم از فیلم و سریال در شبکه‌های اجتماعی و نیز پلتفرم‌های متنوع و رنگ و لعاب‌دار سرگردان است، پدیده‌ای قابل‌توجه و همچنان شگفت‌انگیز به شمار می‌رود.

نکته جالب ماجرا اینجاست که بازپخش بسیاری از سریال‌های قدیمی، هنوز از تازه‌ترین تولیدات تلویزیون پرمخاطب‌تر است و در این باره تنها کافی است نگاهی اجمالی بیندازیم به آمارهای رسمی شبکه آی‌فیلم یا تماشا؛ از یوسف پیامبر گرفته تا مختارنامه، از ستایش تا ترش و شیرین گرفته تا حتی افسانه جومونگ، پوآرو و غیره، حتی سریال های طنز قدیمی تلویزیون مثل خانه به دوش، متهم گریخت و سه در چهار نیز هر گاه که از تلویزیون پخش شده اند، با استقبال خوب مخاطبان همراه بوده اند به نحوی که برخی از کلیپ های مرتبط با آن ها، بارها در شبکه های اجتماعی بازتاب داشته و به قول معروف حتی ترند شده‌اند.

سریال‌هایی که تبدیل به حافظه مشترک ما شده‌اند

مصطفی گودرزی، فعال رسانه‌ای و مدرس سواد رسانه می‌گوید: پخش سریال های قدیمی و استقبال از آن ها، صرفاً به خاطر کمبود جذابیت سریال ها و مجموعه های جدید نیست چرا که باید با رویکرد فرهنگی و اجتماعی به این قضیه نگریست به این معنا که به هر حال سریال‌های قدیمی و یا نوستالوژیک به بخشی از حافظه‌ی مشترک ما تبدیل شده است و علیرغم همه‌ی تغییرات تکنولوژیک، هنوز این حافظه جمعی، کار می‌کند. تماشاگر وقتی پای بازپخش سریال مختارنامه یا یوسف پیامبر می‌نشیند، فقط قصه را مرور نمی‌کند بلکه به زمانه‌ای برمی‌گردد که رسانه هنوز خانه اش بود.

وی همچنین می افزاید: در عین حال باید توجه داشت که این بازگشت، صرفاً از جنس دلتنگی نیست، بلکه یکی از دلایل ماندگاری این آثار، اعتماد به روایت صورت گرفته در آنهاست. متأسفانه در حال حاضر برخی از تولیدات جدید رسانه ملی فاقد فیلمنامه منسجم، شخصیت‌پردازی باورپذیر و ایده‌ی روشن‌ است و برعکس فیلم ها و سریال های قدیمی از مختارنامه تا در چشم باد و ستایش، قصه‌ای دارد که آغاز، میانه و پایان دارد و بر همین اساس مخاطب می‌داند چه می‌بیند و چه انتظاری باید داشته باشد.

از کارکردهای اجتماعی مسأله غافل نشویم

گودرزی ادامه می‌دهد: نکته حائز اهمیت دیگر، ناظر به کارکرد اجتماعی بازپخش‌هاست، چرا که بسیاری از خانواده‌ها، به ویژه نسل‌های میانسال، تلویزیون را هنوز به ‌عنوان رسانه‌ای خانوادگی می‌شناسند. به عنوان مثال تماشای دوباره‌ی سریال های طنزی مثل خانه به دوش یا متهم گریخت و یا همین سریال یوسف پیامبر که این شب ها در حال بازپخش است، برای آنان فقط سرگرمی نیست بلکه فراتر از این قضایا به عنوان تجربه‌ی جمعی قلمداد می شود از این حیث که فرصتی برای نشستن کنار خانواده و بازآفرینی لحظه‌هایی است که حالا بخشی از تاریخ شخصی‌ افراد شده است.

وی اضافه می‌کند: به عبارت دیگر در زمانه ای که پلتفرم‌ها و گوشی‌های هوشمند هر فردی را به دنیای فردی خود بُرده، تلویزیون با همین بازپخش‌ها، هنوز یادآور دوران جمعی زیستن است، ضمن آن که از منظر فرهنگی نیز، بازپخش‌ها حکم نوعی موزه‌ تصویری جامعه معاصر را دارد. لباس‌ها، زبان، شوخی‌ها و حتی نوع خانه‌ها در برخی سریال ها به بخشی از حافظه‌ی فرهنگی مردم بدل شده‌ است و از این حیث باید گفت که این بازپخش‌ها، بدون‌آنکه به طور مستقیم قصد آموزش داشته باشد، تاریخ غیررسمی جامعه را به ‌تصویر می‌کشد.

نوستالوژی بازی ایرانیان در تماشای سریال‌های قدیمی

وی در بخش دیگری از سخنان خود به یک نکته مهم اشاره کرده و می گوید: در عین حال، نباید نقش نوستالژی را دست‌کم گرفت، اما باید آن را دقیق‌تر تعریف کرد. نوستالژی در اینجا صرفاً حسرت گذشته نیست، بلکه ابزار دفاع روانی در برابر اکنونِ ناپایدار است. در جامعه‌ای که ارزش‌ها، اقتصاد و روابط هر روز تغییر می‌کند، بازگشت به داستانی آشنا نوعی پناهگاه است و از این حیث به نظر بنده، مخاطب در مواجهه با سریال‌هایی همچون یوسف پیامبر، خود را در جهانی می‌یابد که ثبات دارد؛ جهانی که در آن ایمان پاداش دارد و صبر معنا و لذا پیگیر داستان شده و دل به قهرمان ها و حتی ضدقهرمان های سریال می‌دهد.

آثاری که تداعی‌گر خاطرات خوب مخاطب است

احمد کاوری، کارگردان شناخته شده سینما و تلویزیون راجع به بازپخش سریال‌های قدیمی در تلویزیون ابراز می‌دارد: البته مسلم است که فیلم و سریال‌هایی که بازپخش می‌شوند باید برای مخاطبان جذاب باشد و این که از دیدن دوباره آن لذت ببرند و تداعی‌گر خاطره‌های گذشته باشند. امروزه به علت شرایطی که تلویزیون دارد تولید مثل قبل نیست و لذا شاید بشود گفت که مردم مجبور هستند تا برای سرگرم شدن به این سریال ها روی بیاورند، در واقع بعضی از این سریال ها به علت محبوب بودن مخاطبان زیادی دارند و حتی تکرار بعضی از سریال ها طبق خواسته های مردم است.

وی می افزاید: تجربه نشان داده چنانچه سریال از کیفیت استاندارد برخوردار باشد مخاطب ارتباط کاملی با آن برقرار می کند، در واقع تلویزیون پر بیننده‌ترین رسانه است که این توانایی را دارد مخاطبان بسیاری را جذب کند. تلویزیون همچنان از بسیاری رسانه ها به‌لحاظ میزان مخاطب شرایط بهتری دارد. برخی سریال‌های تلویزیون که حتی ۱۰یا ۱۵ درصد بیننده دارد، از بسیاری از محصولات شبکه نمایش خانگی پرمخاطب‌تر است. در واقع اثر هر چقدر کیفیت بالاتری داشته باشد مردم ارتباط بیشتری با آن برقرار می کنند.

سریال‌های قدیمی برای نسل جدید هم تازگی دارد

به اعتقاد قدرت الله صلح میرزایی، دیگر کارگردان شناخته شده سینما و تلویزیون، زمانی که برخی از سریال‌های تلویزیونی ساخته می شوند عده ای از مردم موفق نمی‌شوند که این سریال‌ها را ببینند و اگر سریال خوب و جذابی باشد در بازپخش دوباره دیده می‌شود.

وی در ادامه می‌گوید: حتی کودکان و نوجوانان بسیاری از سریال های بزرگسالان را در آن سنین ندیده‌اند ولی حالا که بزرگ شده‌اند این سریال ها را می بینند و خود این مساله برایشان تازگی دارد. با این حال معتقدم اگر آثار جدید و متنوع ساخته شود خیلی بهتر است.

لزوم توجه به نمادها و شاخص‌های جذابیت یک سریال

وی همچنین با اشاره به اینکه سریال های قدیمی با هر بار روی آنتن رفتن مخاطبان بسیاری به خود می بیند، می افزاید: البته همیشه این طور نیست، گاهی سریالی برای یک بار دیده می شود و دیدن آن برای دومین بار جذابیتی ندارد اما یک سری سریال ها هم هستند که وقتی تمام می شوند دیدن دوباره ی آن بعد از چند سال هنوز لذت بخش است. طبعاً یک سری نماد و یا شاخص برای جذابیت فیلم ها و سریال ها وجود دارد و باید از آن ها بهره گرفت، در واقع این نکات از لحاظ روان شناسی باید در نظر گرفته شود که مردم به چه سوژه و فیلم هایی نیاز دارند.