این سخن، تنها یک ستایش نیست بلکه روایتی از «سیاست امید» است؛ سیاستی که بر ظرفیت‌های واقعی و تجربه‌شده ملت ایران استوار است و راه آینده را با چراغ باور به توان جوانان روشن می‌کند.بر همین اساس جام‌جم در گفت‌وگویی با دکتر علیرضا نصر اصفهانی، مدیرگروه آینده‌پژوهی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ابعاد این نگاه و اهمیت نقش جوانان در پیشرفت علمی و ورزشی کشور را بررسی کرده است.
«امیدآفرینی» چگونه به «پیشرفت ملی» منجر خواهد شد؟
رهبر معظم انقلاب همواره در بیانات خود نوعی روایت امید ارائه می‌کنند. یعنی هربار که ایشان سخن می‌گویند، نوعی امید و آرامش در جامعه شکل می‌گیرد. سخنان ایشان برای مردم الهام‌بخش و امیدآفرین است و این امید، بر پایه واقعیت‌ها و ظرفیت‌های درونی انقلاب اسلامی استوار است. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب نیز بر همین نکته تأکید داشتند که امید، کلید گشایش قفل‌های کشور است. امیدآفرینی رهبر انقلاب برآمده از تجربه‌های واقعی ملت ایران در عرصه‌هایی چون علم، فناوری و ورزش است؛ حوزه‌هایی که استعداد، ژنتیک و نبوغ ایرانی در آنها با وجود همه فشارها و تحریم‌ها، خود را نشان داده است. امروز ایران در بسیاری از حوزه‌ها بر قله ایستاده؛ قله‌هایی که نماد «ایران قوی» و «ایرانی توانمند» است. علم، فناوری و ورزش، درواقع ویژند ملی ایران‌اند؛ عرصه‌هایی که نشان می‌دهند ملت ایران با تکیه بر ظرفیت‌های خود می‌تواند بر محدودیت‌ها غلبه کند.
چه ویژگی‌هایی در نسل جوان امروز وجود دارد که توانسته این موفقیت‌ها را در سطح جهانی رقم بزند؟
نسل جوان امروز، نسلی محافظه‌کار نیست و به وضع موجود قانع نمی‌شود. آنها از ظرفیت‌های درونی خود آگاه‌اند و برای آینده‌شان رؤیا و چشم‌انداز دارند. خودباوری، شور و نشاط و نپذیرفتن محدودیت‌ها از ویژگی‌های برجسته این نسل است. همین روحیه باعث شده که جوانان موتور پیشران حرکت کشور باشند و مسیر پیشرفت را با انرژی و نوآوری پیش ببرند.
چطور می‌توان این روحیه پیشرفت و خودباوری را در سایر عرصه‌های کشور نیز گسترش داد؟
ایران اکنون در نقطه تصمیم قرار دارد و باید پیش‌دستانه تصمیمات راهبردی برای آینده خویش بگیرد؛ یعنی از بی‌تصمیمی، انفعال و محافظه‌کاری در حوزه‌های مختلف جلوگیری و مبتکرانه و هوشمندانه در سایر حوزه‌ها عمل کنیم.برای مثال، در حوزه اقتصاد، جوانان باید رویکردهای مبتکرانه اقتصادی در عرصه بین‌المللی را دنبال کنند. باید ایران را از طریق پروژه‌ها و منافع مشترک، با کشورهای منطقه پیوند بزنیم. توسعه همدلانه و توانمندسازی کشورهای منطقه از طریق جوانان امکان‌پذیر است. از طرفی چون نسل جدید در فضای دیجیتال رشد کرده، می‌توان از این فضا برای توسعه اقتصادی استفاده کرد. حتی در شرایط تحریم و مشکلات اقتصادی، می‌توان با کمک رویکرد اقتصاد هوشمند، متمرکز و مبتنی بر هوش مصنوعی و بلاک‌چین، آینده‌ای متفاوت رقم زد. مثلا ایجاد چند شهر هوشمند یا آینده‌محور می‌تواند نمونه‌ای از این حرکت باشد. در سایر حوزه‌های اجتماعی نیز همین‌گونه است. به نظرم، این اتفاق نویدبخش یک رویش جدید در ایران است؛ نوعی انقلاب علمی. همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند: «این ستاره‌ها بعدها خورشید می‌شوند» یعنی اگر به آنها توجه کنیم، مراقب‌شان باشیم و فرصت رشد بدهیم، آینده ایران را خواهند ساخت.
به نقش جوانان در پیوند کشور به پروژه‌های بین‌المللی اشاره کردید. نقش دانشگاه‌ها در تقویت ارتباط میان صنعت و دانشگاه و حمایت از جوانان چیست؟
امروز متاسفانه یکی از موانع اصلی این است که هنوز نتوانسته‌ایم دانشگاه را به معنای واقعی کلمه به نقطه دانش‌بنیان برسانیم. نخبگان ما باید وارد میدان حل مسائل کشور شوند. این امر نیازمند طراحی‌های پیچیده و آینده‌نگر است تا نسل جدید به ابعاد مختلف ایران آینده فکر کند. باید ببینیم ایران آینده چه نقشی می‌خواهد ایفا کند و دانشگاه‌های برتر ما آگاه باشند که در ایران آینده چه نقشی خواهند داشت؟ در حوزه علم و فناوری یا اقتصاد، چه مسئولیتی را می‌خواهند بپذیرند؟ بنابراین، نقش دانشگاه‌ها و اساتید در دو محور خلاصه می‌شود؛ تربیت نیروهای ویژه و عملیاتی برای حل مسائل کشور و اندیشیدن به کلان‌تصویر آینده ایران. همان‌طور که در حوزه موشکی و نظامی با یک طراحی کلان و تقسیم کار مشخص به اهداف خود رسیدیم، باید در حوزه اقتصاد، فرهنگ و سیاست نیز چنین طراحی کلانی داشته باشیم. اکنون ما در این حوزه‌ها چندان تصویر مشخصی نداریم و جوان دانشجو نمی‌داند دقیقا چه نقشی باید در ایران آینده ایفا کند. اگر این ایده در دانشگاه‌ها به گفت‌وگو گذاشته شود و مورد توجه قرار گیرد، همان‌طور که جوانان در جبهه‌ها در خط مقدم بودند، در جبهه علم و دانشگاه هم پیشگام خواهند شد.
رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان تأکید کردند که جوانان ایرانی استعداد کارهای بزرگ را دارند. به نظر شما، مصادیق روشن این استعدادها چیست؟
امروز در حوزه‌هایی مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، صنعت فضایی و نیروگاه‌های پیشرفته، ایران جزو معدود کشورهای برتر جهان است. ما در پروژه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنیم و در حوزه صادرات فنی و مهندسی نیز فعال هستیم. وجود چهار میلیون دانشجو در کشور، خود گواه ظرفیت عظیم علمی ایران است. اگر این رود خروشان در مسیر درست هدایت شود، می‌تواند بسیاری از حوزه‌ها را سیراب کند.
چرا دشمنان از این پیشرفت‌ها نگران‌اند؟
دشمنان نگران هستند که گفتمان پیشرفت، در ذهن و دل جوان ایرانی نهادینه شود. زیرا اگر روایت پیشرفت، به گفتمان غالب در میان جوانان تبدیل شود، در «جنگ اراده‌ها» پیروز خواهیم شد. این همان نقطه‌ای است که باید رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی به آن توجه کنند.
به نظر شما در حال حاضر مهم‌ترین اولویت حوزه علم و فناوری چه باید باشد؟
مهم‌ترین پروژه پیش‌روی ما در حوزه علم و فناوری، بازتعریف آینده ایران بر مدار علم، فناوری و نوآوری و ساختن ایران نوآفرین است. اگر آینده کشور را بر پایه علم و فناوری و ظرفیت‌های درونی تعریف کنیم، استعدادهایی آشکار خواهد شد که تا امروز حتی به آنها فکر نکرده‌ایم. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، این مسیر جنگ بی‌پایان پیشرفت است و ما در آغاز آن قرار داریم. ان‌شاءالله با تلاش جوانان، خبرهای درخشان‌تری خواهیم شنید.
فناوری فضایی، برند ملی ایران
در سال‌های اخیر، حوزه فناوری فضایی ایران تحولات چشمگیری را تجربه کرده و به یکی از نمادهای پیشرفت علمی و غرور ملی تبدیل شده است. دستاوردهای این حوزه نه‌تنها توانسته‌اند جایگاه ایران را در سطح بین‌المللی تثبیت کنند بلکه به مردم امید و انگیزه داده و نشان داده‌اند که اعتماد به توانمندی‌های داخلی می‌تواند مسیر توسعه پایدار کشورراهموار سازد.دکتر نصراصفهانی با اشاره به این موفقیت‌ها، دو نکته کلیدی در زمینه تأثیر فناوری فضایی بر ایران امروز مطرح می‌کند: نکته اول این است که دستاوردهای ما تا چه اندازه توانسته‌اند رویای مردم ایران را محقق کنند وبه زندگی آنان رنگ و امید ببخشند. برای مثال، وقتی می‌گوییم ایران جزو 10 کشور برتر در فناوری مثل نانو و بیوتکنولوژی است، خوب است، اما مهم‌تر از آن احساس اقتدار ملی است. درواقع، نخستین دستاورد صنعت هوافضا این بود که «فناوری فضا» تبدیل به یک رویا، برند و نماد ملی برای مردم ایران شد. مردم احساس کردند که ایران درسطح بین‌المللی در حوزه فناوری حرفی برای گفتن دارد. این دستاورد کیفی از هر آمار و عددی ارزشمندتر است. نکته دوم این است که در سال‌های اخیر، با پرتاب ماهواره‌هایی مانند ققنوس، سیمرغ، نور، ناهید و خیام و همچنین راه‌اندازی چند سامانه پایش ماهواره‌ای و تزریق‌های مداری موفق، توانسته‌ایم در لیگ جهانی فناوری فضایی قرار بگیریم. همچنین آماده‌سازی و عملیاتی شدن چند پایگاه فضایی از جمله دستاوردهای مهم کشور بوده است.
«امیدآفرینی» چگونه به «پیشرفت ملی» منجر خواهد شد؟
رهبر معظم انقلاب همواره در بیانات خود نوعی روایت امید ارائه می‌کنند. یعنی هربار که ایشان سخن می‌گویند، نوعی امید و آرامش در جامعه شکل می‌گیرد. سخنان ایشان برای مردم الهام‌بخش و امیدآفرین است و این امید، بر پایه واقعیت‌ها و ظرفیت‌های درونی انقلاب اسلامی استوار است. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب نیز بر همین نکته تأکید داشتند که امید، کلید گشایش قفل‌های کشور است. امیدآفرینی رهبر انقلاب برآمده از تجربه‌های واقعی ملت ایران در عرصه‌هایی چون علم، فناوری و ورزش است؛ حوزه‌هایی که استعداد، ژنتیک و نبوغ ایرانی در آنها با وجود همه فشارها و تحریم‌ها، خود را نشان داده است. امروز ایران در بسیاری از حوزه‌ها بر قله ایستاده؛ قله‌هایی که نماد «ایران قوی» و «ایرانی توانمند» است. علم، فناوری و ورزش، درواقع ویژند ملی ایران‌اند؛ عرصه‌هایی که نشان می‌دهند ملت ایران با تکیه بر ظرفیت‌های خود می‌تواند بر محدودیت‌ها غلبه کند.
چه ویژگی‌هایی در نسل جوان امروز وجود دارد که توانسته این موفقیت‌ها را در سطح جهانی رقم بزند؟
نسل جوان امروز، نسلی محافظه‌کار نیست و به وضع موجود قانع نمی‌شود. آنها از ظرفیت‌های درونی خود آگاه‌اند و برای آینده‌شان رؤیا و چشم‌انداز دارند. خودباوری، شور و نشاط و نپذیرفتن محدودیت‌ها از ویژگی‌های برجسته این نسل است. همین روحیه باعث شده که جوانان موتور پیشران حرکت کشور باشند و مسیر پیشرفت را با انرژی و نوآوری پیش ببرند.
چطور می‌توان این روحیه پیشرفت و خودباوری را در سایر عرصه‌های کشور نیز گسترش داد؟
ایران اکنون در نقطه تصمیم قرار دارد و باید پیش‌دستانه تصمیمات راهبردی برای آینده خویش بگیرد؛ یعنی از بی‌تصمیمی، انفعال و محافظه‌کاری در حوزه‌های مختلف جلوگیری و مبتکرانه و هوشمندانه در سایر حوزه‌ها عمل کنیم.برای مثال، در حوزه اقتصاد، جوانان باید رویکردهای مبتکرانه اقتصادی در عرصه بین‌المللی را دنبال کنند. باید ایران را از طریق پروژه‌ها و منافع مشترک، با کشورهای منطقه پیوند بزنیم. توسعه همدلانه و توانمندسازی کشورهای منطقه از طریق جوانان امکان‌پذیر است. از طرفی چون نسل جدید در فضای دیجیتال رشد کرده، می‌توان از این فضا برای توسعه اقتصادی استفاده کرد. حتی در شرایط تحریم و مشکلات اقتصادی، می‌توان با کمک رویکرد اقتصاد هوشمند، متمرکز و مبتنی بر هوش مصنوعی و بلاک‌چین، آینده‌ای متفاوت رقم زد. مثلا ایجاد چند شهر هوشمند یا آینده‌محور می‌تواند نمونه‌ای از این حرکت باشد. در سایر حوزه‌های اجتماعی نیز همین‌گونه است. به نظرم، این اتفاق نویدبخش یک رویش جدید در ایران است؛ نوعی انقلاب علمی. همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند: «این ستاره‌ها بعدها خورشید می‌شوند» یعنی اگر به آنها توجه کنیم، مراقب‌شان باشیم و فرصت رشد بدهیم، آینده ایران را خواهند ساخت.
به نقش جوانان در پیوند کشور به پروژه‌های بین‌المللی اشاره کردید. نقش دانشگاه‌ها در تقویت ارتباط میان صنعت و دانشگاه و حمایت از جوانان چیست؟
امروز متاسفانه یکی از موانع اصلی این است که هنوز نتوانسته‌ایم دانشگاه را به معنای واقعی کلمه به نقطه دانش‌بنیان برسانیم. نخبگان ما باید وارد میدان حل مسائل کشور شوند. این امر نیازمند طراحی‌های پیچیده و آینده‌نگر است تا نسل جدید به ابعاد مختلف ایران آینده فکر کند. باید ببینیم ایران آینده چه نقشی می‌خواهد ایفا کند و دانشگاه‌های برتر ما آگاه باشند که در ایران آینده چه نقشی خواهند داشت؟ در حوزه علم و فناوری یا اقتصاد، چه مسئولیتی را می‌خواهند بپذیرند؟ بنابراین، نقش دانشگاه‌ها و اساتید در دو محور خلاصه می‌شود؛ تربیت نیروهای ویژه و عملیاتی برای حل مسائل کشور و اندیشیدن به کلان‌تصویر آینده ایران. همان‌طور که در حوزه موشکی و نظامی با یک طراحی کلان و تقسیم کار مشخص به اهداف خود رسیدیم، باید در حوزه اقتصاد، فرهنگ و سیاست نیز چنین طراحی کلانی داشته باشیم. اکنون ما در این حوزه‌ها چندان تصویر مشخصی نداریم و جوان دانشجو نمی‌داند دقیقا چه نقشی باید در ایران آینده ایفا کند. اگر این ایده در دانشگاه‌ها به گفت‌وگو گذاشته شود و مورد توجه قرار گیرد، همان‌طور که جوانان در جبهه‌ها در خط مقدم بودند، در جبهه علم و دانشگاه هم پیشگام خواهند شد.
رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان تأکید کردند که جوانان ایرانی استعداد کارهای بزرگ را دارند. به نظر شما، مصادیق روشن این استعدادها چیست؟
امروز در حوزه‌هایی مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، صنعت فضایی و نیروگاه‌های پیشرفته، ایران جزو معدود کشورهای برتر جهان است. ما در پروژه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنیم و در حوزه صادرات فنی و مهندسی نیز فعال هستیم. وجود چهار میلیون دانشجو در کشور، خود گواه ظرفیت عظیم علمی ایران است. اگر این رود خروشان در مسیر درست هدایت شود، می‌تواند بسیاری از حوزه‌ها را سیراب کند.
چرا دشمنان از این پیشرفت‌ها نگران‌اند؟
دشمنان نگران هستند که گفتمان پیشرفت، در ذهن و دل جوان ایرانی نهادینه شود. زیرا اگر روایت پیشرفت، به گفتمان غالب در میان جوانان تبدیل شود، در «جنگ اراده‌ها» پیروز خواهیم شد. این همان نقطه‌ای است که باید رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی به آن توجه کنند.
به نظر شما در حال حاضر مهم‌ترین اولویت حوزه علم و فناوری چه باید باشد؟
مهم‌ترین پروژه پیش‌روی ما در حوزه علم و فناوری، بازتعریف آینده ایران بر مدار علم، فناوری و نوآوری و ساختن ایران نوآفرین است. اگر آینده کشور را بر پایه علم و فناوری و ظرفیت‌های درونی تعریف کنیم، استعدادهایی آشکار خواهد شد که تا امروز حتی به آنها فکر نکرده‌ایم. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، این مسیر جنگ بی‌پایان پیشرفت است و ما در آغاز آن قرار داریم. ان‌شاءالله با تلاش جوانان، خبرهای درخشان‌تری خواهیم شنید.
فناوری فضایی، برند ملی ایران
در سال‌های اخیر، حوزه فناوری فضایی ایران تحولات چشمگیری را تجربه کرده و به یکی از نمادهای پیشرفت علمی و غرور ملی تبدیل شده است. دستاوردهای این حوزه نه‌تنها توانسته‌اند جایگاه ایران را در سطح بین‌المللی تثبیت کنند بلکه به مردم امید و انگیزه داده و نشان داده‌اند که اعتماد به توانمندی‌های داخلی می‌تواند مسیر توسعه پایدار کشورراهموار سازد.دکتر نصراصفهانی با اشاره به این موفقیت‌ها، دو نکته کلیدی در زمینه تأثیر فناوری فضایی بر ایران امروز مطرح می‌کند: نکته اول این است که دستاوردهای ما تا چه اندازه توانسته‌اند رویای مردم ایران را محقق کنند وبه زندگی آنان رنگ و امید ببخشند. برای مثال، وقتی می‌گوییم ایران جزو 10 کشور برتر در فناوری مثل نانو و بیوتکنولوژی است، خوب است، اما مهم‌تر از آن احساس اقتدار ملی است. درواقع، نخستین دستاورد صنعت هوافضا این بود که «فناوری فضا» تبدیل به یک رویا، برند و نماد ملی برای مردم ایران شد. مردم احساس کردند که ایران درسطح بین‌المللی در حوزه فناوری حرفی برای گفتن دارد. این دستاورد کیفی از هر آمار و عددی ارزشمندتر است. نکته دوم این است که در سال‌های اخیر، با پرتاب ماهواره‌هایی مانند ققنوس، سیمرغ، نور، ناهید و خیام و همچنین راه‌اندازی چند سامانه پایش ماهواره‌ای و تزریق‌های مداری موفق، توانسته‌ایم در لیگ جهانی فناوری فضایی قرار بگیریم. همچنین آماده‌سازی و عملیاتی شدن چند پایگاه فضایی از جمله دستاوردهای مهم کشور بوده است.