به گزارش قدس، محمد باقر قالیباف در آیین افتتاحیه دومین نشست منطقه ای دیپلماسی استانی که ظهر امروز با حضور وزیر امور خارجه، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، یازده سفیر ایران در کشورهای منطقه و دیگر مقامات کشوری و استانی در مشهد برگزار شد، عنوان کرد: امروز در شهر مشهد که هم قلب تپنده معنویت ایران است و هم دروازه شرق و محور پیوند ملت‌ها گرد هم آمده‌ایم. حضور ما در مشهد مقدس تداوم اندیشه‌ای است که از شیراز آغاز شد تا اندیشه خروج سیاست خارجی از حصار پایتخت شکل بگیرد و با جاری ساختن آن در استان‌ها در زندگی مردم وارد شود.
وی افزود: مجلس شورای اسلامی تحولات نشست شیراز را با دقت دنبال کرد و تاکید داشت که استان‌ها باید از حاشیه تصمیم‌سازی به متن سیاست گذاری بیایند. در مباحث طرح شده در نشست شیراز روشن شد با همکاری وزارت خارجه استانداران و بخش خصوصی می‌توانند کشور را از تمرکز به تعامل و از تشریفات به پویایی برساند.
رئیس مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: اکنون مشهد در آغاز مرحله‌ای تازه گذار از گفت وگو به اقدام و از ایده به ساز و کار است. امروز حکمرانی موفق حکمرانی است که بتواند منابع خود را به ارزش تبدیل کند و با تکیه بر عقلانیت و مشارکت مدنی و مردمی، ثبات درونی و نقطه اثر بیرونی بسازد این همان چیزی است که ما از آن به عنوان حکمرانی مولد یاد می‌کنیم؛ الگویی که از سطح اداره تا سطح تمدن کارآمدی را به عنوان روح حاکم بر تصمیم و اقدام می‌نشاند.
قالیباف با بر برشمردن ویژگی های حکمرانی مولد خاطر نشان کرد: حکمرانی مولد ۴ ویژگی دارد که شامل هوشمندسازی، شفاف‌سازی، مردمی‌سازی و کارآمدی است. هوشمندسازی یعنی تصمیم‌ها و فرایندهای اجرایی بر پایه داده فناوری و علم باشد و شفاف‌سازی یعنی اعتماد عمومی و پاسخگویی در همه سطوح تقویت شود و مردمی‌سازی یعنی مردم از تماشاگران سیاست به بازیگران تحول بدل شوند و کارآمدی یعنی خروجی هر سیاست در نهایت به بهبود واقعی در زندگی مردم تبدیل شود و همین کارآمدی جوهری تصمیم‌سازی در داخل و تعامل در خارج است؛ این ویژگی‌ها در کنار هم موجب تولید چهار دستاورد بنیادی قدرت، ثروت، معرفت و منزلت است.
وی در ادامه گفت: در واقع این چهارگانه ضامن استقلال و منافع ملی کشورند به عبارت دیگر قدرت برای پاسداری از امنیت کشور، ثروت برای رفاه و پویایی اقتصاد ، منزلت برای جایگاه ملی و عزت بین‌المللی و معرفت برای آنکه سیاست از حکمت و اخلاق تهی نماند، هرگاه این چهار محور در تعادل باشند جامعه نه تنها اداره می‌شود بلکه به خود می‌بالد و اثر خود را در همه عرصه‌ها از سیاست داخلی تا سیاست خارجی نشان می‌دهد و در این میان دیپلماسی استانی یکی از شاخصه‌های بیرونی این تعادل است جایی که عقلانیت حکمرانی با میدان عمل دیپلماتیک تلاقی می‌کند و حکمرانی مولد چهره خود را در صحنه بین المللی نشان می‌دهد.
دیپلماسی استانی چهره بیرونی حکمرانی مولد
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به جایگاه مهم دپیلماسی استانی تصریح کرد: دیپلماسی استانی یکی از چهره‌های بیرونی حکمرانی مولد و صورت میدانی پارادیپلماسی ملی است یعنی ورود هدفمند و هماهنگ استان‌ها به عرصه تعاملات خارجی در چارچوب سیاست ملی، در این الگو طراحی اصلی در مرکز انجام می‌شود و این استانداران و فعالان اقتصادی هستند که با شناخت میدانی و ارتباط نزدیک با واقعیت‌های مرزی قطعات جورچین منافع ملی را در جای درست خود قرار می‌دهند و باید هوشیار بود که دیپلماسی استانی در کنار فرصت‌های بزرگ چالش‌های مرزی را هم به فرصت تبدیل کند و از مسیر دیپلماسی استانی پیوند ملی و امنیت پایدار مرزها را تقویت کرد.
قالیباف ادامه داد: کشوری با موقعیت ژئوپولوتیکی ایران نمی‌تواند سیاست خارجی خود را به روابط رسمی محدود کند از همین رو سیاست خارجی باید در دو سطح عمل کند در سطح ملی برای جهت گیری و منافع کلان و در سطح استانی برای اجرای میدانی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های محلی ، هماهنگی میان این دو سطح ، سیاست خارجی را از حالت واکنشی به ابتکاری بدل می‌سازد و مستلزم تقسیم کار ملی و استانی هوشمند است به گونه‌ای که هر استان با توجه به مزیت نسبی خود نقش مشخص و روشنی در دیپلماسی کشور ایفا کند.
وی تصریح کرد: تجربه جهانی نیز نشان داده که کشورهایی چون چین، ترکیه، هند و برخی از کشورهای آسیای میانه با فعال سازی شهرها و ایالت‌ها در دیپلماسی اقتصادی توانستند قدرت ملی خود را چند برابر کنند و ایران نیز با پیشینه تاریخی و موقعیت منحصر به فرد خود ظرفیت عمل در هر دو سطح ملی و استانی را دارد و می‌تواند در هم راستایی با چین و روسیه به عنوان شرکای راهبردی، محور همکاری‌های چند جانبه منطقه‌ای و جهانی باشد. چنین همکاری‌هایی علاوه بر تقویت پیوندهای اقتصادی و فناورانه در تقابل با یک جانبه گرایی و ساختارهای سلطه‌جویانه جهانی معنا پیدا می‌کند. نمونه روشن این دگرگونی بازی تعرفه‌ها و سیاست‌های تجاری تبعیض آمیز آمریکاست که با هدف تحمیل اراده بر اقتصاد جهانی دنبال می‌شود اما ملت‌ها دیگر زیر بار این انحصار نمی‌روند ناکامی آمریکا و سه کشور اروپا در فعال‌سازی غیرقانونی اسنپ بک و مقابله رسمی دو عضو دائم شورای امنیت نشانه جهان نوین است؛ جهانی که تصمیم‌هایش دیگر در یک پایتخت نوشته نمی‌شود.
دیپلماسی استانی یعنی عبور از تمرکز به هم‌افزایی
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به ظرفیت مهم استان ها عنوان کرد: در کنار سیاست خارجی در سطح ملی و جهانی بخش مهمی از قدرت منطقه ایران در استان‌ها و در مرزها، در بازارچه‌ها، بندرها، مناطق آزاد، در زائران و گردشگران و در کارآفرینانی که در استان‌ها هر روز در تعامل با جهان هستند نهفته است و سیاست خارجی باید بر پایه نقشه ظرفیت‌های استانی طراحی شود تا هر منطقه متناسب با مزیت جغرافیایی و فرهنگی خود بخشی از راهبرد منطقه‌ای ایران را پیش ببرد شناساندن ظرفیت هر استان باید به دست خود مردم استان و توسط کارآفرینان و تجار، دانشگاهیان و نخبگان فرهنگی صورت بگیرد زیرا آنها با شناخت میدانی می‌توانند چهره واقعی تمدن و توان محلی خود را به سفارتخانه‌ها و بازارهای هدف و افکار عمومی منطقه معرفی و مسیر همکاری را ساده‌تر و کوتاه‌تر کنند در این چهارچوب هر استان دارای نقش تخصصی و مزیت برجسته‌ای است که در کنار دیگر استان‌ها، می‌تواند نقشه تقسیم کار ملی و استانی را در سیاست خارجی شکل بدهد.
قالیباف در ادامه گفت: این تعاملات باید در چهارچوب هماهنگی وزارت امور خارجه و سیاست‌های کلان کشور سامان پیدا کند تا ضمن حفظ انسجام و تصمیم‌سازی ظرفیت بومی نیز بالفعل شود به عبارت دیگر دیپلماسی استانی یعنی عبور از تمرکز به هم‌افزایی که در این زمینه هر استان بخشی از راهبرد ملی است و با حضور فعال در شبکه همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند پنجره گشوده از ایران به روی جهان باشد پنجره‌ای که از آن فرهنگ اعتماد و همکاری سیمای حقیقی ملت ایران را به جهانیان نشان می‌دهد و با عنایت به مرزهای گسترده ایران در هر استان، مرزها در حقیقت یک سفارت زنده است.
وی نقطه تماس ملت ایران با همسایگانش را مرزها دانست و تصریح کرد: امروز مرزها دیگر خطوط محدود کننده نیستند بلکه پل‌های تعامل و همکاری اند و برای تحقق این معنا باید در ذهن و سیاست ما نیز تغییر رخ دهد و مرز باید نقطه آغاز باشد نه توقف. استان‌های مرزی باید دروازه‌های ورود به بازارهای منطقه‌ای باشند نه ایستگاه آخر بروکراسی. در این نگاه مرزها می‌توانند به کریدورهای روان و کم هزینه تجارت گردشگری و تبادلات فرهنگی تبدیل شوند و نگاه صرفاً امنیتی به مرز جای خود را به یک نگاه توسعه محور و همکاری بدهد چرا که امنیت پایدار از دل توسعه در مغز می‌جوشد.
فرصت‌های هم افزایی در تعاملات منطقه‌ای
رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در مسیر تحقق دیپلماسی کارآمد و استانی پیوندهای اقتصادی، فرهنگی و تمدنی نقش بنیادین دارند و روابط پایدار در بستر اعتماد و اشتراک فرهنگی شکل می‌گیرند و همین پیوندهای تاریخی و مذهبی و زبانی ایران با ملت‌های پیرامونی است که چهره‌ای از یک ایران متکی به اخلاق اعتماد و همکاری متقابل ارائه می‌کند ضمن آنکه دیپلماسی استانی و منطقه‌ای نباید به اقتصاد و فرهنگ محدود بماند، تجربه ما نشان می‌دهد که پیوندهای پایدار زمانی شکل می‌گیرند که همکاری‌ها چند بعدی باشند بر همین اساس برای تحقق دیپلماسی کارآمد و استانی، پنج حوزه استراتژیک باید به طور هم‌افزا و در کنار هم در نظر گرفته شوند که شامل سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، امنیتی و دفاعی، و محیط زیستی است. ایران و کشورهای همسایه باید درک مشترکی از تهدیدات و چالش‌های منطقه‌ای مانند تروریسم، افراط‌گرایی، ناامنی قضائی و تغییرات اقلیمی داشته باشند. منطقه ما نباید عرصه‌ای برای رقابت و دامن زدن به چالش‌های جدید باشد. بلکه باید فرصت‌هایی برای هم‌افزایی و پیشرفت مشترک فراهم آورد. در مسیر گسترش دیپلماسی استانی، هر یک از ارکان حاکمیت و مردم باید نقش مکمل و مشخصی داشته باشند. سفارتخانه‌ها باید به مراکز هماهنگی و همکاری‌های استانی تبدیل شوند.
قالیباف ادامه داد: هر سفارتخانه باید به مرکز هماهنگی و همکاری‌های استانی تبدیل شود و پیشنهاد می‌شود در ساختار هر سفارتخانه کارگروه‌های ویژه همکاری استانی و منطقه‌ای ایجاد شود که به طور مستمر با استانداران بخش خصوصی و فعالان اقتصادی در تماس باشند و گزارش پیشرفت پروژه‌ها را ارائه کنند علاوه بر این، نقش استانداران و مدیران استانی در سیاست خارجی باید فراتر از بعد سیاسی باشد و به ابزاری برای توسعه اقتصادی، فرهنگی و ارتقاء منزلت ملی تبدیل شود. هرگاه استانی بتواند با کشور همسایه خط پایدار تجارت گردشگری سلامت یا تبادل علمی ایجاد کند عملاً بخشی از منافع ملی را محقق ساخته است در همین راستا ایجاد هلدینگ لجستیکی و مالی میان ایران و کشورهای همسایه می‌تواند ارتباطات تجاری بیمه‌ای و مالی را در بستر شفاف، سریع و امن سامان دهد و زنجیره تولید تا تبادل کالا و پول را تضمین و تقویت کند.
وی به نقش مجلس به توسعه دیپلماسی استانی اشاره کرد و گفت: سوم مجلس شورای اسلامی نقش پشتیبان تسهیلگر و ناظر کلان و نظارت بر کارآمدی سیاست‌ها و هماهنگی‌های بین قوا را بر دوش دارد. در حوزه دیپلماسی اقتصادی مجلس می‌تواند حلقه پیوند میان دولت و قوه قضاییه و بخش خصوصی باشد تا تصمیمات ملی به نتایج میدانی منجر شوند؛ موفقیت دیپلماسی استانی بدون هم‌افزایی دولت، مجلس و قوه قضاییه ممکن نیست مجلس آماده است با دولت در رفع موانع حقوقی و نهادی همکاری کند و در تعامل با قوه قضاییه بستر امنیت سرمایه‌گذاری و کاهش بروکراسی اقتصادی را فراهم سازد.
ضرورت تدوین شاخص‌های ارزیابی برای موفقیت دیپلماسی استانی
رئیس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اصلاح قوانین عنوان کرد: در بعد قانون گذاری اصلاح قوانین تجارت مرزی، سرمایه‌گذاری خارجی، تسهیل صادرات و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در دستور کار مجلس است تا دیپلماسی اقتصادی از شعار به ساختار تبدیل شود و همزمان مجلس بر نظارت و شفافیت تاکید دارد زیرا حکمرانی مولد بدون پاسخگویی پایدار نمی‌ماند ضروری است شاخص‌هایی برای ارزیابی موفقیت دیپلماسی استانی تعیین و مشخص شود چه پروژه‌ای مشترک آغاز و چه میزان از ظرفیت هر استان فعال شده و حجم تبادلات فرهنگی، علمی، اقتصادی چقدر افزایش یا کاهش و دلایل آن چیست و مجلس می‌تواند در همکاری با دولت ساز وکار منظم برای گزارش دهی و ارزیابی این شاخص‌ها را طراحی کند.
قالیباف بر حمایت مجلس از دولت در واگذاری اختیارات به استان ها تاکید کرد و گفت: ما به شدت از برنامه دولت برای واگذاری اختیارات به استانداران حمایت می‌کنیم. اما باید این واگذاری‌ها در یک چارچوب مشخص و تحت نظارت دقیق انجام شود. واگذاری به معنای هرج و مرج نیست هر میزان که اختیار به استانداران داده می‌شود، مسئولیت نیز به آنها محول خواهد شد.
وی با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد مشهد تصریح کرد: مشهد به دلیل موقعیت خاص مذهبی و فرهنگی‌اش، فرصت منحصر به فردی برای گفت‌وگو و تعامل میان ملت‌های مسلمان و هم‌فرهنگ فراهم می‌آورد. جایی که ایمان، علم و توسعه می‌توانند در کنار یکدیگر معنا یابند. اگر ظرفیت‌های دینی، علمی، دانشگاهی و اقتصادی این شهر در چارچوب دیپلماسی استانی و مردمی به درستی مدیریت شود، مشهد نه تنها الگوی همکاری‌های منطقه‌ای شرق ایران خواهد شد، بلکه می‌تواند نماد پیوند دهنده‌ی میان ایمان، عقلانیت و سیاست خارجی ایران شود. طبق آمار رسمی، سالانه بیش از ۲۵ تا ۳۰ میلیون زائر داخلی و نزدیک به ۳ میلیون زائر غیر ایرانی از کشورهای مختلف اسلامی و منطقه به مشهد سفر می‌کنند. این حجم عظیم حضور، نیروی انسانی، سرمایه فرهنگی و اقتصادی بی‌بدیل است که می‌تواند مشهد را به گرانیگاه زیارت، دانش و همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای تبدیل کند.
برنامه هفتم توسعه نقشه‌ی راه ایران برای حکمرانی مولد و دیپلماسی کارآمد
رئیس مجلس شورای اسلامی اقتصاد زیارت را موضوعی مهم دانست و ادامه داد: اقتصاد زیارت و گردشگری فرهنگی نه تنها در خود شهر مشهد، بلکه در شبکه‌ای از مقاصد تمدنی ایران باید فعال شود. زائران و مسافران غیر ایرانی مشهد می‌توانند پس از زیارت حرم مطهر امام رضا (ع)از مسیرهای طراحی‌شده و هم‌افزا به دیگر استان‌های تاریخی و گردشگری کشور همچون اصفهان، فارس، آذربایجان‌های شرقی و غربی، کردستان، هرمزگان و شمال کشور سفر کنند. این پیوند می‌تواند زنجیره‌ای از گردشگری فرهنگی و اقتصادی ایجاد کند که اثرات آن به سراسر کشور گسترش پیدا می کند.
قالیباف، حکمرانی مولد و دیپلماسی کارآمد را دو جزء از یک کل دانست و عنوان کرد:.یکی در داخل قدرت و اعتماد می‌سازد و دیگری در خارج آن را به اعتبار و فرصت تبدیل می‌کند. درون و بیرون کشور نمی‌توانند دو منطقه جدا از هم باشند. همان عقلانیتی که در سیاست داخلی بر شفافیت و مردمی‌سازی تأکید دارد، باید در سیاست خارجی نیز جاری باشد.دیپلماسی استانی و مردمی می‌تواند توان ملی کشور را در داخل افزایش دهد و در عین حال جایگاه ایران را در نظام منطقه‌ای و جهانی تثبیت کند. ایران با ایمان و عقلانیت، نه تنها در مسیر توسعه بلکه در مسیر تمدن، پیش خواهد رفت.
وی با اشاره به برنامه توسعه هفتم تاکید کرد: ما باید به این توجه داشته باشیم که ایران در افق ۱۴۱۴ باید سهم واقعی خود را در اقتصاد و فرهنگ منطقه بازیابد. در این مسیر، برنامه هفتم توسعه یک میثاق ملی میان دولت، مجلس و مردم است. برنامه‌ای مسئله‌محور و آینده‌نگر که می‌تواند دهه پیشرو را به دهه‌ی تحقق اهداف چشم‌انداز ۱۴۱۴ تبدیل کند. اگر این برنامه با نگاه مردمی و کارآمد اجرا شود، ایران ۱۴۱۴ نه یک شعار تبلیغاتی، بلکه تصویر واقعی از تاب‌آوری، پیشرفت و منزلت ملی خواهد بود.اجرای دقیق و مردمی این برنامه در واقع نقشه‌ی راه ایران برای حکمرانی مولد و دیپلماسی کارآمد است. این مسیر باید با یک برنامه‌ریزی ملی دقیق و در افقی بلند دیده شود تا ایران بتواند در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی منطقه، نقش برجسته‌تری ایفا کند. با این رویکرد، دیپلماسی استانی و مردمی می‌تواند به محور اصلی توسعه و پیشرفت کشور تبدیل شود و در این مسیر، مشهد می‌تواند به یک مدل برای سایر استان‌ها و حتی کشورهای منطقه تبدیل شود.
رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: این واگذاری‌ها به معنای تمرکز در استانداری‌ها نیست، بلکه باید کارهای تصدی‌گری به مردم و بخش خصوصی واگذار شود. در این فرایند، مردم در مرزها و شهرهای کوچک نخستین کنشگران دیپلماسی هستند. هر بازار مرزی فعال، هر جشنواره فرهنگی و هر ارتباط انسانی بخشی از قدرت نرم ایران را می‌سازد. همان‌طور که امنیت ما مردمی است، دیپلماسی ما نیز باید مردمی باشد.دیپلماسی کارآمد یعنی پیوند میان دولت و ملت در عرصه سیاست خارجی. سیاست خارجی مؤثر از بالا به پایین صادر نمی‌شود بلکه از متن جامعه به جهان جریان می‌یابد. ما می‌خواهیم هر ایرانی، چه در داخل و چه در خارج از کشور، خود را شریک در اعتبار و قدرت ملی ایران بداند.
قالیباف سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی را پهنه راهبردی ایران دانست و گفت: سه استان خراسان به عنوان یکی از پهنه‌های راهبردی ایران، حلقه پیوند شرق و مرکز کشور هستند و می‌توانند به الگوی همکاری استانی و مرزی در شرق کشور تبدیل شوند. این استان‌ها به دلیل همجواری با افغانستان و ترکمنستان و نزدیکی به آسیای میانه، ظرفیت بالایی برای تبادلات شرقی ایران دارند و در همین راستا دیپلماسی استانی در ایران باید تبدیل به یک الگوی مؤثر در روابط بین‌المللی و داخلی شود. ما باید توانمندی‌ها و ظرفیت‌های هر استان را به جهان معرفی کرده و با ایجاد پل‌های ارتباطی میان مردم و دولت، به توسعه پایدار و همکاری‌های بین‌المللی برسیم.