به گزارش خبرگزاری تسنیم از بابل، در شهرستان بابل، جایی که هنوز بخشی از طبیعت بکر خود را حفظ کرده، گیاهی با ظاهری فریبنده و جذاب به نام «سنبل آبی» حضور دارد؛ گیاهی که با برگ‌های پهن و گل‌های بنفش و دلنشینش، تصویری دلنشین و آرامش‌بخش ایجاد می‌کند. سال‌ها پیش، سنبل آبی تنها در آبندان 40 هکتاری آغوزبن دیده می‌شد و کمتر کسی تصور می‌کرد که همین گیاه زیبا، روزی به تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های محلی تبدیل شود. اما گذر زمان و غفلت مسئولان، واقعیت تلخ را نمایان کرد؛ سنبل آبی نه تنها محدود به این آبندان نبود، بلکه به مرور و بدون هیچ کنترل و برنامه‌ریزی، به سایر مناطق بابل و حتی شهرهای اطراف سرایت کرده است.
در ابتدا، حضور این گیاه در آغوزبن برای مردم و گردشگران، تصویری جذاب و رویایی ایجاد می‌کرد. خانواده‌ها و مسافران هر روز راهی روستا می‌شدند تا در میان برگ‌های سبز و گل‌های بنفش سنبل آبی، لحظاتی از آرامش و زیبایی را تجربه کنند. اما کارشناسان محیط زیست بارها هشدار داده‌اند که این زیبایی، نقابی برای خطری جدی است؛ سنبل آبی با خلق و خوی تهاجمی و قدرت تکثیر شگفت‌آور خود، می‌تواند ظرف تنها 15 روز حجم خود را دو برابر کند و آب‌بندان‌ها و تالاب‌ها را به تسخیر خود درآورد. این گیاه مهاجم، نه تنها فضای طبیعی را اشغال می‌کند، بلکه زندگی آبزیان و گیاهان بومی را تهدید کرده و تعادل اکوسیستم را بر هم می‌زند.
سایه بی‌توجهی و غفلت مسئولان، این تهدید را جدی‌تر کرده است. سنبل آبی دیگر محدود به آغوزبن نیست و به سرعت مرزهای شهرستان بابل را درنوردیده و وارد شهرهای اطراف شده است. کارشناسان محیط زیست با نگرانی هشدار می‌دهند که هر گونه انتقال ریشه یا گل، چه به دست انسان و چه بر اثر سیلاب‌ها، می‌تواند انتشار این گیاه را شتاب دهد و اکوسیستم‌های محلی را در معرض نابودی قرار دهد. ناصر کیایی، کارشناس محیط زیست، تأکید می‌کند: هرچه سریع‌تر باید جلوی این گسترش گرفته شود. بالابردن آگاهی مردم، پاکسازی رودخانه‌ها و جلوگیری از ورود ریشه‌ها و گل‌ها به آب‌بندان‌ها و حتی دریا، ضروری است؛ در غیر این صورت، دیر خواهد شد و آسیب‌ها جبران‌ناپذیر خواهد بود.
این هشدارها اما تا امروز چندان جدی گرفته نشده‌اند. سنبل آبی در پایان فصل بهار به اوج زیبایی خود می‌رسد و همین مسأله سبب شده جمعیت عظیمی از مردم و گردشگران راهی آغوزبن شوند. این حضور گسترده، علاوه بر ایجاد جذابیت‌های توریستی و اقتصادی برای منطقه، خطر انتشار گیاه به سایر مناطق استان را نیز به شدت افزایش داده است. بابل با داشتن بیش از 207 آبندان، محیطی ایدئال برای تکثیر و گسترش سنبل آبی است و هر روز که اقدام جدی و فوری انجام نشود، دامنه نفوذ این گیاه مهاجم بیش از پیش خواهد شد.
سنبل آبی دیگر تنها یک زیبایی طبیعی نیست؛ بلکه نمادی از خطری است که می‌تواند اکوسیستم‌ها و منابع آبی منطقه را تهدید کند. قصور مسئولان، بی‌توجهی به هشدار کارشناسان و ناآگاهی مردم، ترکیبی خطرناک ایجاد کرده است که اگر فوراً اصلاح نشود، آسیب‌های غیرقابل جبران به همراه خواهد داشت. هر گل و هر ریشه سنبل آبی که به رودخانه‌ها یا تالاب‌ها منتقل می‌شود، گام دیگری است برای تسلط این گیاه بر منابع آبی و زمین‌های بومی.این داستان، علاوه بر جلوه‌های طبیعی و جذابیت‌های گردشگری، هشداری تلخ و مهم است؛ یادآوری از آنکه زیبایی ظاهری همواره نشانه امنیت و سلامت نیست و بی‌توجهی به هشدارهای محیط زیست، می‌تواند زندگی طبیعی و انسانی را با خطر جدی مواجه کند. سنبل آبی، این مهاجم زیبا، آزمونی است برای مسئولان و مردم؛ نشان می‌دهد تا چه اندازه آماده‌اند تا طبیعت را از دست خودمان نجات دهند یا اینکه اجازه می‌دهند زیبایی فریبنده امروز، فردا به کابوس اکوسیستم‌ها تبدیل شود.
چرا کارشناسان معتقدند سنبل آبی تهدید طبیعی نیست؟
سنبل آبی، این گیاه با برگ‌های پهن و گل‌های بنفش فریبنده، هرچند که در نگاه نخست جلوه‌ای زیبا و دلنشین دارد، اما کارشناسان محیط زیست آن را بیش از یک تهدید طبیعی می‌دانند. سنبل آبی نه تنها می‌تواند اکوسیستم‌های محلی را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی نیز به دنبال دارد. حضور گسترده گردشگران برای دیدن این گیاه، باعث شده که مردم با ناآگاهی، ریشه‌ها و بخش‌هایی از گیاه را جابه‌جا کنند. حتی گاهی این انتقال به مناطق همجوار انجام می‌شود و همین مسأله، روند انتشار سریع سنبل آبی را تسریع می‌کند.
پیامدهای این رفتار انسانی بسیار گسترده و نگران‌کننده است. نخستین اثر، تخریب تالاب‌ها و آبندان‌هاست. سنبل آبی با رشد سریع و تکثیر بی‌رویه، مسیر جریان آب را مسدود می‌کند و امکان نفوذ طبیعی آب به سایر بخش‌های اکوسیستم را محدود می‌سازد. این مسدودسازی باعث کاهش کیفیت آب می‌شود و در نهایت، بر زندگی موجودات آبزی تأثیر منفی می‌گذارد. گونه‌های بومی ماهیان، میگوها، گیاهان آبزی و سایر جانداران، در مواجهه با این مهاجم زیبا اما خطرناک، با کاهش منابع غذایی و تغییرات در اکوسیستم مواجه می‌شوند. کاهش تنوع زیستی در چنین شرایطی، نه تنها یک مشکل محیط زیستی است، بلکه پیامدهای اقتصادی نیز در پی دارد؛ چرا که جوامع محلی که به شیلات و فعالیت‌های مرتبط با منابع آبی وابسته‌اند، با کاهش درآمد و از دست رفتن فرصت‌های معیشتی روبه‌رو می‌شوند.
با درک عمق این خطرات، مسئولان محیط زیست و دستگاه‌های مرتبط، از آذر ماه سال قبل برنامه‌های پاکسازی و لایروبی فنی آبندان‌ها را در دستور کار قرار دادند. هدف از این اقدامات، کنترل انتشار سنبل آبی و بازگرداندن تعادل به اکوسیستم‌های آبی منطقه است. پاکسازی ریشه‌ها، لایروبی مسیرهای ورود و خروج آب و آگاهی‌بخشی به مردم برای جلوگیری از جابه‌جایی گیاه، اقداماتی هستند که می‌توانند از گسترش این تهدید جلوگیری کنند.
کارشناسان تأکید دارند که اگر این اقدامات به صورت منظم و مستمر انجام نشود، سنبل آبی می‌تواند ظرف مدت کوتاهی تمام تالاب‌ها و آب‌بندان‌های منطقه را تحت سلطه خود درآورد. افزون بر این، هرگونه تأخیر در مدیریت این گیاه مهاجم، می‌تواند پیامدهای اقتصادی گسترده‌تری داشته باشد؛ کاهش تولیدات شیلاتی، از بین رفتن فرصت‌های گردشگری پایدار و افزایش هزینه‌های پاکسازی در آینده، تنها بخشی از این پیامدها هستند.
مقابله با سنبل آبی نیازمند یک نگاه جامع و ترکیبی است؛ هم باید اقدامات فنی و محیط زیستی انجام شود و هم باید فرهنگ‌سازی در میان مردم صورت گیرد. آموزش گردشگران و جوامع محلی درباره خطرات جابه‌جایی ریشه‌ها، آگاهی‌بخشی درباره پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی و اجرای مستمر برنامه‌های پاکسازی، تنها راه‌هایی هستند که می‌توانند جلوی گسترش سنبل آبی و تخریب اکوسیستم‌های منطقه را بگیرند.
محیط زیست برای جلوگیری از گسترش سنبل آبی چه برنامه‌ای دارد؟
«سنبل آبی» با رشد سریع و قدرت تکثیر شگفت‌انگیز، سایه‌ای نگران‌کننده بر منابع آبی و تالاب‌های منطقه انداخته است. ناصر کیایی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست بابل، در آخرین اظهار نظر خود درباره این بحران اعلام کرد که با آماده شدن تجهیزات لازم، لایروبی آبندان آغوزبن آغاز شده است تا از گسترش بیشتر سنبل آبی جلوگیری شود.
کیایی تأکید دارد که کنترل سنبل آبی صرفاً نیازمند پاکسازی فیزیکی نیست؛ افزایش آگاهی عمومی، جلوگیری از جابه‌جایی این گیاه توسط گردشگران، و نظارت دقیق بر ورود آب‌های سطحی به آب‌بندان‌ها، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند کلید مقابله با این تهدید باشد. او خاطرنشان کرد که سنبل آبی ظرف مدت کوتاهی قادر است کل یک تالاب را بپوشاند و اکوسیستم‌های محلی را تهدید کند. در صورت غفلت و تأخیر در اجرای اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی، این گیاه مهاجم می‌تواند خساراتی سنگین و غیرقابل جبران بر تالاب‌ها، آب‌بندان‌ها و حتی مناطق شهری وارد کند. بنابراین، پاکسازی و کنترل سنبل آبی نه تنها یک ضرورت محیط زیستی، بلکه یک اقدام حیاتی برای حفظ زیبایی و تعادل اکوسیستم‌های استان مازندران است.
رئیس اداره محیط زیست بابل درباره روند لایروبی آبندان 40 هکتاری آغوزبن توضیح داد که در جلسه‌ای در فرمانداری بابل و نشست کارشناسان محیط زیست مقرر شد ابتدا آب این آبندان کاملاً تخلیه شود، زیرا بخش مهمی از آن با نیزار پوشیده شده و سنبل آبی در لای این نیزارها مخفی شده است. این مرحله، حیاتی‌ترین بخش عملیات است، زیرا بدون تخلیه آب و دسترسی به بخش‌های زیرین، پاکسازی کامل گیاه مهاجم ممکن نیست.
در همان جلسه فرمانداری تصمیم گرفته شد که با هماهنگی همه دستگاه‌های مربوطه مانند جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای، اداره کل پدافند غیرعامل و تحت نظارت محیط زیست، عملیات لایروبی و امحای کامل سنبل آبی آغاز شود. برای اجرای این طرح، قرارداد میان جهاد کشاورزی استان و پیمانکار با ترک تشریفات منعقد می‌شد، اما متأسفانه این قرارداد هنوز اجرا نشده و به همین دلیل، عملیات لایروبی آبندان آغوزبن متوقف مانده است.
کیایی هشدار داد: تا زمانی که قرارداد منعقد نشود و عملیات پاکسازی شروع نشود، این «شیطان بنفش» به یکه‌تازی خود ادامه خواهد داد. او افزود که برای پیشبرد کار، جلسه‌ای در استانداری مازندران با حضور ادارات مربوطه و معاون سیاسی استاندار برگزار شد و در همان جلسه مصوب شد که جهاد کشاورزی با استفاده از اعتبارات خود و ترک تشریفات، قراردادی با پیمانکار منعقد کند و پاکسازی هرچه سریع‌تر آغاز شود. این تأکید به دلیل حساسیت زمانی است؛ فصل کنونی بهترین زمان برای لایروبی و جمع‌آوری بذر سنبل آبی است و تأخیر می‌تواند باعث گسترش سریع‌تر گیاه شود.
با وجود این مصوبه و استقرار دو دستگاه بولدوزر و بیل مکانیکی در محل، پیمانکار همچنان منتظر اجرای قرارداد از سوی جهاد کشاورزی است. کیایی با نگرانی یادآور شد که یک ماه از استقرار پیمانکار در محل گذشته و در همین مدت تنها دو هکتار از 98 درصد زمین آلوده پاکسازی شده است، در حالی که سنبل آبی به ازدیاد نسل خود ادامه می‌دهد و هر روز که عملیات متوقف بماند، احتمال تسلط کامل این گیاه بر آبندان بیشتر می‌شود.
این وضعیت، نمایانگر یک چالش جدی مدیریتی و محیط زیستی است؛ چالشی که اگر با اقدام فوری و هماهنگ میان دستگاه‌های مسئول مواجه نشود، پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی گسترده‌ای به دنبال خواهد داشت. از یک سو، رشد بی‌رویه سنبل آبی مسیر جریان آب را مسدود می‌کند و کیفیت آب را کاهش می‌دهد، از سوی دیگر، زیستگاه گونه‌های بومی آبزیان تحت تهدید قرار می‌گیرد. در کنار آن، پیامد اجتماعی و اقتصادی نیز محسوس است؛ گردشگران و مردم با جابه‌جایی گیاه بدون آگاهی، عملاً روند گسترش آن را تسریع می‌کنند و تالاب‌ها و آبندان‌های اطراف را در معرض خطر قرار می‌دهند.
کیایی با صراحت هشدار داد که سنبل آبی دیگر یک زیبایی طبیعی صرف نیست؛ بلکه نمادی از تهدیدی جدی است که می‌تواند اکوسیستم‌های منطقه را دچار بحران کند. وی افزود: تنها با اجرای مستمر پاکسازی، نظارت دقیق و فرهنگ‌سازی میان مردم می‌توان از تسلط این مهاجم زیبا اما خطرناک جلوگیری کرد و تعادل طبیعت بابل و استان مازندران را حفظ نمود. در غیر این صورت، دیر یا زود، خساراتی جبران‌ناپذیر بر تالاب‌ها، آب‌بندان‌ها و حتی مناطق شهری تحمیل خواهد شد.
نتیجه‌گیری این روایت تلخ و هشداردهنده، بیش از هر چیز ضرورت اقدام فوری و هماهنگ برای مقابله با سنبل آبی را برجسته می‌کند. سنبل آبی، این گیاه با برگ‌های پهن و گل‌های بنفش فریبنده، دیگر تنها یک زیبایی طبیعی و جاذبه گردشگری نیست؛ بلکه نمادی از تهدیدی جدی است که می‌تواند اکوسیستم‌های بابل و استان مازندران را دچار بحران کند. رشد شگفت‌آور و قدرت تکثیر سریع این گیاه، ظرف تنها چند هفته می‌تواند تمام تالاب‌ها و آبندان‌ها را تحت سلطه خود قرار دهد و مسیر جریان آب، زیستگاه گونه‌های بومی و تعادل طبیعی اکوسیستم‌ها را مختل کند.
پیامدهای ناشی از بی‌توجهی به هشدارهای محیط زیست، تنها محدود به تخریب محیط زیست نیست؛ بلکه اثرات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز به همراه دارد. حضور گسترده گردشگران و مردم با ناآگاهی، جابه‌جایی ریشه‌ها و گل‌های سنبل آبی را تشدید می‌کند و در نتیجه، این مهاجم زیبا اما خطرناک به سرعت به مناطق همجوار سرایت می‌کند. تالاب‌ها و آب‌بندان‌ها، که بخشی از ذخایر آبی و زیستگاه‌های حیاتی منطقه محسوب می‌شوند، در معرض خطر قرار می‌گیرند و کیفیت آب کاهش می‌یابد. این تغییرات محیط زیستی، زندگی ماهیان، میگوها و دیگر گونه‌های بومی آبزی را تهدید می‌کند و کاهش تنوع زیستی، مستقیماً به اقتصاد محلی و معیشت جوامع وابسته به منابع آبی آسیب می‌زند. کاهش تولیدات شیلاتی و از دست رفتن فرصت‌های گردشگری پایدار، نمونه‌ای از تبعات اقتصادی این بحران هستند که با تأخیر در اقدام، شدت خواهند گرفت.
اقدامات محیط زیست از جمله لایروبی آبندان آغوزبن، پاکسازی ریشه‌ها، و جمع‌آوری بذر گیاه، تنها زمانی مؤثر خواهند بود که با هماهنگی کامل دستگاه‌های اجرایی، فرهنگ‌سازی عمومی و نظارت مستمر همراه شوند. همان‌گونه که ناصر کیایی، رئیس اداره محیط زیست بابل، هشدار داده، توقف یا تأخیر در اجرای این اقدامات، فرصتی طلایی برای گسترش سنبل آبی فراهم می‌کند و هر روز غفلت، دامنه نفوذ این گیاه مهاجم را گسترده‌تر می‌سازد. قراردادهای اجرایی معوق، تأخیر در عملیات پاکسازی و عدم همکاری دستگاه‌ها، همگی موانعی هستند که تبدیل تهدید به بحران را تسهیل می‌کنند و به طور بالقوه می‌توانند خسارات غیرقابل جبران محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کنند.
پیام اصلی این وضعیت، هشدار جدی به مسئولان و مردم است: زیبایی ظاهری طبیعت، همواره نشانه‌ای از سلامت و امنیت آن نیست. هر گل و هر ریشه سنبل آبی که بدون کنترل جابه‌جا شود، گامی است به سوی تسلط کامل این گیاه بر منابع آبی و زمین‌های بومی. اگر امروز اقدام فوری و جامع صورت نگیرد، فردا باید با عواقب جبران‌ناپذیر مواجه شویم؛ تخریب تالاب‌ها، نابودی گونه‌های بومی، کاهش کیفیت منابع آبی، و خسارات اقتصادی و اجتماعی که جبران آن ممکن است سال‌ها طول بکشد.
بنابراین، نتیجه‌گیری مهم این است که سنبل آبی تنها یک تهدید طبیعی نیست؛ بلکه یک بحران مدیریتی، اجتماعی و اقتصادی نیز هست. مقابله با آن نیازمند اقدام فوری، مستمر و هماهنگ است؛ اجرای پاکسازی و لایروبی، فرهنگ‌سازی میان گردشگران و جوامع محلی، نظارت دقیق بر ورود آب‌های سطحی و جلوگیری از جابه‌جایی ریشه‌ها و گل‌ها، تنها راه‌هایی هستند که می‌توانند از تسلط این مهاجم زیبا اما خطرناک جلوگیری کنند. هر تأخیر و کوتاهی، هزینه‌ای سنگین برای طبیعت و انسان‌ها به دنبال خواهد داشت. این هشدار، فرصتی است برای بازنگری در مدیریت منابع طبیعی و نشان می‌دهد که تنها با مسئولیت‌پذیری جمعی و اقدام فوری می‌توان تعادل اکوسیستم‌های مازندران را حفظ کرد و از تبدیل زیبایی امروز به کابوس فردا جلوگیری نمود.
انتهای پیام/