محمد پورمحمد شاهوار رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سوابق زمین‌لرزه‌های بزرگ در سواحل مکران اظهار کرد: در سال ۱۹۵۰ میلادی زلزله‌ای بزرگ در سواحل مکران رخ داد که مرکز آن در خاک پاکستان بود، اما امواج سونامی و آثار آن به سواحل ایران نیز رسید.
وی افزود: همچنین از سوی دیگر بزرگ‌ترین زمین‌لرزه در حدود ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر نیز در منطقه مکران اتفاق افتاده است. زلزله سال ۲۰۱۳ در سیستان و بلوچستان رخ داد که خوشبختانه به دلیل وقوع در عمق حدود ۶۰ کیلومتری، شدت آن در سطح زمین کاهش یافت و امواج مخرب کمتری تولید کرد.
پورمحمد شاهوار بیان کرد: در منطقه مکران پدیده «فرورانش» رخ می‌دهد؛ به این معنا که صفحه اقیانوس هند به زیر صفحه ایران و پاکستان فرورانش کرد و همین اصطکاک و درگیری صفحات موجب شکل‌گیری زمین‌لرزه‌های بزرگ می‌شود. این نوع زمین‌لرزه‌ها معمولاً در زون‌های فرورانشی مانند ژاپن یا فیلیپین اتفاق می‌افتند.
وی با بیان اینکه عمق زیاد زلزله ۲۰۱۳ باعث کاهش شدت تخریب شد، تأکید کرد: با توجه به توسعه‌ای که در سواحل مکران در حال انجام است، باید خطرات ناشی از زمین‌لرزه در طراحی‌ها از هم‌اکنون لحاظ شود. سواحل مکران از بکرترین سواحل کشور هستند و حیف است توسعه بدون در نظر گرفتن ملاحظات لرزه‌ای انجام شود.
رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: در طرح‌های توسعه جدید که منجر به ساخت شهرهای تازه در این منطقه خواهد شد، لازم است ساخت‌وسازها از ابتدا مقاوم انجام گیرد. همان‌طور که در ژاپن پس از زلزله کوبه حدود ۳۰ سال پیش، آئین‌نامه‌های ساخت‌وساز به‌طور کامل بازنگری شد و نتیجه آن کاهش قابل‌توجه تلفات در زلزله‌های بعدی بود.
وی تصریح کرد: پس از وقوع زلزله کوبه ژاپن که حدود ۳۰ سال پیش به وقوع پیوست، زلزله‌ای دیگر در ژانویه سال ۲۰۲۴ میلادی با بزرگای حدود ۷.۶ رخ داد که شتاب آن حدود ۲.۵ برابر زلزله بم در ایران ثبت شد. با وجود شدت بسیار بالای این زمین‌لرزه، تنها حدود ۳۰۰ نفر در آن حادثه جان باختند و خسارت‌ها عمدتاً به آتش‌سوزی‌های محدود ختم شد.
پورمحمد شاهوار افزود: این تجربه نشان می‌دهد هرگاه آئین‌نامه‌ها و شیوه‌های ساخت‌وساز اصلاح و به‌روزرسانی شود، می‌توان نتایج بسیار مؤثری در کاهش تلفات و خسارات زلزله به دست آورد. تأکید ما بر این است که مناطقی که قرار است طرح‌های توسعه اصلی کشور در آن‌ها اجرا شود، باید با دیدگاه فنی و مبتنی بر مخاطرات لرزه‌ای مورد توجه قرار گیرند. در آئین‌نامه جدید طراحی ساختمان، محاسبات مربوط به این مناطق به‌روزرسانی شده و مکران به‌عنوان یکی از پهنه‌های مهم لرزه‌خیز کشور شناخته می‌شود.
وی تصریح کرد: این موضوع به‌هیچ‌وجه به معنای خودداری از ساخت‌وساز در منطقه نیست، بلکه تأکید بر آن است که در تمامی پروژه‌های عمرانی، دقت و نظارت کافی در طراحی و اجرای ساختمان‌ها، پل‌ها و سایر سازه‌ها با رعایت اصول لرزه‌ای صورت گیرد تا در برابر زمین‌لرزه‌های احتمالی عملکرد ایمن و پایداری داشته باشند. منطقه مکران از شرق تنگه هرمز آغاز و تا سواحل پاکستان ادامه پیدا می‌کند و در واقع، برخورد مستقیم صفحه اقیانوسی با صفحه قاره‌ای ایران را شاهد هستیم.
این مقام مسئول تصریح کرد: پهنای این زون حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر است و مطالعات متعددی در بخش‌های مختلف آن انجام شده تا میزان ذخیره انرژی لرزه‌ای مشخص شود. طراحی‌ها و تحلیل‌های خطر جدید نیز بر همین داده‌ها مبتنی است. بر اساس تحلیل‌های جدید، احتمال وقوع زلزله‌ای تا بزرگی ۸ در این منطقه وجود دارد که می‌تواند با امواج سونامی همراه باشد. بنابراین لزوم ساخت‌وساز مقاوم در این منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی درباره تأثیر زمین‌لرزه‌های احتمالی مکران بر کشورهای همسایه گفت: چنین زلزله‌ای بیشترین اثر را بر پاکستان خواهد داشت و پس از آن ایران و در مرحله بعد کشور عمان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. عمان به دلیل موقعیت خاص خود در پشت اقیانوس، اثر کمتری خواهد پذیرفت. همچنین شبه‌جزیره هند نیز ممکن است در اثر سونامی ناشی از زلزله بزرگ مکران تحت تأثیر قرار گیرد.
رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: نرخ تجمع تنش در سواحل پاکستان بسیار بیشتر است، در حالی که در برخی بخش‌های ایران حرکت‌ها به صورت خزشی بوده و انرژی ذخیره نمی‌شود که این موضوع به نفع کشور است. با این حال، در بخش‌هایی از منطقه انرژی به‌صورت ذخیره‌شده باقی مانده و پتانسیل وقوع زمین‌لرزه بزرگ را دارد.
پورمحمد شاهوار یادآور شد: در ده سال اخیر تحلیل‌های لرزه‌ای جدید، همگی موید خطر بالقوه زلزله در مرز پاکستان و ایران هستند. به همین دلیل تأکید اصلی ما بر لزوم ساخت‌وساز مقاوم است تا در آینده شاهد خسارات گسترده نباشیم.
وی افزود: بسیاری از ساختمان‌های روستایی کشور بیش از صد سال قدمت دارند و حتی در شهرها نیز برخی سازه‌ها هنوز بر اساس آئین‌نامه‌های جدید مقاوم‌سازی نشده‌اند. تاکنون زلزله‌ای با شدت بالا در شهرهای بلندمرتبه تجربه نشده است و امیدواریم در زمین‌لرزه‌های آینده عملکرد مطلوبی از این ساختمان‌ها شاهد باشیم.
رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در پایان گفت: با توجه به عمق حدود ۱۸ کیلومتری زلزله‌های اخیر و شرایط لرزه‌خیزی منطقه، باید از هم‌اکنون در تمامی طرح‌های توسعه‌ای مکران، اصول مقاوم‌سازی در برابر زلزله و سونامی به صورت جدی لحاظ شود.