به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، محسن بابایی در دوره آموزشی تخصصی «الگوی حکمرانی شهری زیارت‌محور» در حرم رضوی، بر لزوم بازاندیشی در مبانی نظری حکمرانی شهری تأکید و اظهارکرد: تا زمانی‌که مدیران نسبت به پیش‌فرض‌ها و جهان‌بینی‌های خود آگاه نباشند، تصمیم‌گیری‌ها از واقعیت‌های اجتماعی فاصله خواهد داشت.
وی هدف از این گفت‌وگو را شکل‌دادن به تفکر جمعی درباره بنیان‌های حکمرانی و تبیین نسبت حکومت، مردم و نهادهای محلی عنوان کرد و افزود: ورود به عرصه حکمرانی بدون شناخت از مبانی فکری و معرفتی، باعث می‌شود تصمیمات اجرایی از روح جامعه و نیازهای واقعی مردم جدا شود.
بابایی در توضیح اهمیت «پیش‌فرض‌ها» و «جهان‌بینی» گفت: هر مدیر پیش از ورود به ساختار رسمی، مجموعه‌ای از باورها درباره انسان، جامعه و خدا دارد که این باورها رفتار مدیریتی او را شکل می‌دهد. اگر مدیری مردم را مطیع و منفعل ببیند، رویکردی آمرانه و کنترلی خواهد داشت؛ اما اگر مردم را آگاه، مختار و نقاد بداند، سیاست‌گذاری‌اش مشارکت‌محور و گفت‌وگویی خواهد بود.
به گفته وی، در جامعه امروز که سطح آگاهی شهروندان افزایش یافته است، حکمرانی دستوری دیگر کارآمد نیست و باید جای خود را به حکمرانی مشارکتی دهد.
مشاور مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در ادامه درباره مفهوم «تصدی‌گری اداری» اظهار کرد: مسئولیت، نوعی مأموریت موقتی است، نه مالکیت شخصی. اگر مدیران مسئولیت را طعمه یا فرصت شخصی ببینند، به‌جای تحول ساختاری به بهره‌برداری کوتاه‌مدت از قدرت گرایش می‌یابند. بنابراین باید نسبت فرد و منصب بازتعریف شود تا حس پاسخ‌گویی و تعهد بلندمدت جایگزین نگاه ابزاری گردد.
بابایی به تبیین تفاوت میان «مدیریت» و «حکمرانی» پرداخت و گفت: حکمرانی صرفاً اداره و اجرا نیست، بلکه شبکه‌ای از تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری، اجرا و تأمین مالی است که وجوه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را دربرمی‌گیرد. او سه محور تصمیم‌گیری، اجرا و تأمین منابع را ارکان اصلی حکمرانی دانست و افزود: همه امور عمومی ـ از نظم شهری تا عدالت اجتماعی ـ ذیل حکمرانی معنا پیدا می‌کنند.
وی نسبت به تعریف صرفاً کنترلی از حکمرانی هشدار داد و گفت: حکمرانی به معنای کنترل همه‌جانبه نیست؛ بلکه به معنای ایجاد هماهنگی، مشروعیت و همراهی در جامعه است. در دوران اطلاعاتی کنونی، مردم تنها فرمان نمی‌پذیرند؛ بلکه می‌پرسند، نقد می‌کنند و خواهان مشارکت در تصمیمات‌اند.
مشاور مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در بخش دیگری از سخنانش به تعارض میان «جمهوریت» و «اسلامیت» در برخی عرصه‌ها ازجمله حجاب اشاره کرد و افزود: در موضوعاتی که هم جنبه دینی و هم اجتماعی دارند، حکمرانی باید بتواند میان اراده مردم و ارزش‌های دینی توازن ایجاد کند. این مسئله مستلزم درک عمیق از هویت، فرهنگ عمومی و واقعیت‌های اجتماعی است.
بابایی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد را در حکمرانی نوین حیاتی دانست و با اشاره به ویژگی‌های بخش سوم (NGOها) گفت: مشارکت جامعه مدنی در تصمیم‌سازی‌ها، نه تهدید بلکه فرصت است؛ به شرط آنکه حدود و مأموریت‌های آنها روشن و هماهنگ با اصول حکمرانی تعریف شود. به گفته او، دوران فرمان از بالا به پایان رسیده و ساختارهای جدید حکمرانی باید بر گفت‌وگو، اقناع و همکاری استوار شوند.
وی همچنین به اهمیت «قدرت نرم» در سیاست و حکمرانی اشاره کرد و گفت: امروز اقتدار کشورها بر پایه اقناع و نفوذ فرهنگی است نه اجبار. همان‌گونه که در روابط بین‌الملل قدرت نرم تعیین‌کننده است، در حکمرانی داخلی نیز باید بر جذب، اعتمادسازی و اقناع مردم تکیه کرد.
مشاور مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بخش پایانی سخنان خود را به موضوع «ثبات سیاست‌ها» اختصاص داد و با اشاره به ناپایداری تصمیمات اقتصادی و مدیریتی در کشور گفت: تغییر مداوم سیاست‌ها، پیش‌بینی‌پذیری را از بین می‌برد، رفتارهای بی‌اعتمادانه را تقویت می‌کند و موجب سردرگمی در جامعه می‌شود.
بابایی تأکیدکرد: حکمرانی مؤثر نیازمند مقررات شفاف، سیاست‌های پایدار و نظام نظارتی قابل اعتماد است. تا زمانی‌که تصمیمات روزمره و ناپایدار باشند، نه مردم می‌توانند برای آینده برنامه‌ریزی کنند و نه مدیران شهری قادر به ایجاد ثبات و نظم اجتماعی خواهند بود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: بدون بازنگری در مبانی فکری و جهان‌بینی مدیران، حکمرانی شهری و ملی در مسیر بن‌بست قرار می‌گیرد. تحول در رفتار مدیریتی تنها با تحول در نگرش و باور ممکن است؛ چراکه ریشه همه تصمیم‌ها در نحوه نگاه انسان به خود، جامعه و جهان نهفته است.
شهر زیارتی بدون چشم‌انداز معنوی، شهری بی‌هویت است
مهدی برادران، معاون توسعه مدیریت و منابع حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) نیز، هدف از این نشست را بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی شهرهای زیارتی کشور دانست و اظهار کرد: موضوع زیارت و معنویت، صرفاً یک موضوع فرهنگی نیست بلکه پایه هویت شهری ماست و اگر در چشم‌انداز شهرها نادیده گرفته شود، آثار آن در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی و حتی کالبدی شهرها نمایان خواهد شد.
وی افزود: در بسیاری از طرح‌های توسعه شهری، از جمله طرح جامع و تفصیلی تهران، اشاره‌ای به هویت اسلامی و معنوی شهر نشده است و همین مسئله موجب ناهماهنگی میان اهداف شهرداری‌ها و آستان‌های مقدس شده است. اگر در چشم‌انداز شهری از آرامش و زندگی مؤمنانه سخنی نیاید، نمی‌توان از مردم انتظار داشت در چنین شهری آرامش روحی و معنوی داشته باشند.
معاون توسعه مدیریت و منابع حرم حضرت عبدالعظیم حسنی( ع) در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تجربیات بین‌المللی در حوزه مدیریت کلان‌شهرها بیان کرد: چالش‌هایی مانند ترافیک، حاشیه‌نشینی و مشکلات محیط زیست در همه شهرهای جهان مشترک است؛ تفاوت ما در نوع نگاه و راه‌حل‌هاست. ما باید مسائل شهرهای زیارتی خود را از منظر زائر و زیارت تعریف کنیم نه صرفاً با الگوهای شهرهای غربی.
برادران با انتقاد از برخی رویکردهای تقلیدی در معماری و شهرسازی گفت: ما نباید به بهانه مدرن‌سازی، الگوهای اصیل اسلامی و ایرانی خود را کنار بگذاریم. شهرهای ما زمانی معنا داشتند که کانون آنها حرم، مسجد جامع یا بازارهای متصل به مراکز مذهبی بود. امروز متأسفانه در بسیاری از شهرها این کانون معنوی از بین رفته است.
وی با تأکید بر لزوم تدوین برنامه راهبردی خدمات زیارتی در شهرهای مذهبی ادامه داد: همان‌طور که برای طرح جامع و تفصیلی برنامه‌ریزی می‌شود، لازم است هر شهر زیارتی دارای یک برنامه جامع خدمات زائر باشد تا نیازهای معنوی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقامتی زائران در آن لحاظ شود. این برنامه باید شامل تقویم زیارت، مناسبت‌های خاص، زیرساخت‌های موقت و دائمی و سنجش رضایت زائران باشد.
معاون توسعه مدیریت و منابع حرم حضرت عبدالعظیم حسنی( ع) با اشاره به اهمیت هماهنگی میان آستان‌های مقدس و شهرداری‌ها عنوان کرد: اگر چشم‌انداز آستان‌های متبرکه با برنامه‌های توسعه شهری هم‌افزا نباشد، در مرحله اجرا با چالش‌های نهادی روبه‌رو خواهیم شد. تجربه مشهد، قم و شیراز نشان داده است که عدم هماهنگی میان آستان‌ها و مدیریت شهری می‌تواند حتی به بروز اختلافات فرهنگی و کالبدی منجر شود.
وی با بیان اینکه شهرهای زیارتی باید الگوی شهر اسلامی باشند، گفت: شهر مذهبی صرفاً با بنر و شعار ساخته نمی‌شود. شهر مذهبی باید در عمل، نماد پاکی، آرامش، نظم، فضای سبز و عدالت اجتماعی باشد. این همان مطالبه‌ای است که مراجع تقلید نیز در ارزیابی شهر قم مطرح کرده‌اند.
برادران در بخش دیگری از سخنان خود به نقش ویژه قم و مشهد در تمدن اسلامی اشاره کرد و افزود: اگر به احادیث درباره قم مراجعه کنیم، جایگاه این شهر را به عنوان فخر شیعه در می‌یابیم. مشهد نیز نه‌تنها باید محور تحول ایران، بلکه محور تحول جهان اسلام باشد. این دو شهر باید به مراکز تولید فکر، فرهنگ و معنویت در مقیاس جهانی تبدیل شوند.
معاون توسعه مدیریت و منابع حرم حضرت عبدالعظیم حسنی( ع) در ادامه با اشاره به تجربه شهرهای بزرگ جهان در مدیریت جمعیت‌های متغیر، بر ضرورت توجه به زائران موقت در برنامه‌ریزی شهری تأکید کرد و گفت: در شهرهای زیارتی، باید علاوه بر جمعیت ساکن، برای جمعیت زائر نیز برنامه داشت. زیرساخت‌های خدماتی، حمل‌ونقل، اقامت و بهداشت باید متناسب با جمعیت متغیر طراحی شوند تا فشار جمعیتی به مدیریت شهری آسیب نزند.
وی با اشاره به تجربه خود در حضور در نشست‌های بین‌المللی مدیران شهری افزود: در اجلاس کلان‌شهرهای جهان، اکثر کشورها بر ضرورت داشتن برنامه‌های راهبردی شهری تأکید داشتند.
برادران خاطرنشان کرد: اگر می‌خواهیم مشکلات فرهنگی و اجتماعی شهرهای زیارتی کاهش یابد، باید ابتدا چشم‌انداز مشترکی میان شهرداری‌ها و آستان‌های مقدس ترسیم کنیم، سپس بر اساس آن برنامه راهبردی ده‌ساله خدمات زائر را طراحی و اجرا نماییم. تنها در این صورت است که می‌توانیم شهری آرام، پویا، معنوی و در تراز تمدن اسلامی داشته باشیم.
انتهای پیام/282