شفقنا رسانه- در نشست تخصصی با حضور مهد عطایی پژوهشگر روابط بین الملل، علی ربیعی استاد ارتباطات، فاطمه نوری راد دکتری علوم ارتباطات و لعیا محبویی دبیر نشست، ابعاد مختلف «بازسازی روایت استراتژیک ایران» در شرایط تشدید جنگ روایت‌ها مورد بحث قرار گرفت.
به گزارش شفقنا رسانه، نشست علمی بررسی تحولات روایت استراتژیک ایران با حضور جمعی از استادان دانشگاه و پژوهشگران حوزه سیاست، رسانه و ارتباطات و با همت گروه ارتباطات بین الملل انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد. محور اصلی این نشست، بررسی مفهوم «جنگ روایت‌ها» و جایگاه ایران در منازعه معنایی قدرت‌های جهانی بود.
عطایی: روایت استراتژیک ابزار بقا در نظم جدید جهانی است
عطایی، پژوهشگر سیاست بین‌الملل، با اشاره به افزایش رقابت معنایی میان قدرت‌های جهانی گفت: «در جهان امروز، روایت‌ها جایگزین تانک‌ها شده‌اند. هر قدرتی که بتواند جهان را روایت کند، می‌تواند آن را هدایت کند.»
او با اشاره به دگرگونی‌های ژئوپلیتیکی و رسانه‌ای اخیر، گفت: «جهان امروز درگیر جنگ روایت‌هاست؛ جنگی که نه با سلاح، بلکه با معنا، تصویر و باورها پیش می‌رود. در چنین شرایطی، قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای، بقای خود را در توانایی روایت‌سازی می‌بینند.»
او با تأکید بر اینکه روایت استراتژیک بخش جدایی‌ناپذیر از سیاست ملی هر کشور است، افزود: «روایت استراتژیک، صرفاً ابزار تبلیغاتی نیست؛ بلکه چارچوبی است که کنش سیاسی و حتی سیاست خارجی را جهت می‌دهد.»
ابعاد جهانی جنگ روایت‌ها
عطایی در تحلیل تحولات جهانی، به رقابت روایت‌ها میان ایالات متحده، چین و اسرائیل اشاره کرد. او گفت: «روایت «صلح از طریق قدرت» که آمریکا در دوران ترامپ مطرح کرد، بر بازسازی هژمونی این کشور از مسیر قدرت سخت تأکید دارد. در مقابل، چین با روایت «صلح از طریق توسعه و چندجانبه‌گرایی» تلاش می‌کند بدیلی نرم‌تر و جذاب‌تر ارائه دهد. در منطقه ما نیز، اسرائیل روایت «اسرائیل بزرگ» را مبنای سیاست توسعه‌طلبانه خود قرار داده است.»
به گفته او، شناخت روایت‌های رقیب و فهم ساختار معنایی آن‌ها، برای سیاست‌گذاران ایرانی امری حیاتی است، زیرا هر روایت، میدان کنش سیاسی و روانی را در سطح افکار عمومی جهانی تعیین می‌کند.
جایگاه ایران و ضرورت بازسازی روایت مقاومت
در بخش دیگری از نشست، عطایی تأکید کرد که ایران باید روایت «محور مقاومت» را متناسب با تحولات اخیر بازتعریف کندو گفت: « اگرچه محور مقاومت توانسته بازدارندگی مؤثر و عمق استراتژیک ایجاد کند، اما پس از تحولات ۷ اکتبر و جنگ غزه، نیازمند بازسازی معنایی است تا بتواند در افکار عمومی جهانی و منطقه‌ای، از اتهام هزینه‌زایی و انزوا فاصله بگیرد.»
او افزود: «باید این روایت طوری مفصل‌بندی شود که نشان دهد محور مقاومت نه یک پروژه صرفاً امنیتی، بلکه راهبردی برای تضمین ثبات، عدالت و هویت منطقه‌ای است.»
چالش‌های داخلی در روایت‌سازی
عطایی به بیان سه چالش اساسی ایران در حوزه روایت‌سازی پرداخت و گفت: چالش اول؛ پدافندی عمل کردن به جای روایت‌سازی ایجابی است. ایران اغلب در واکنش به اتهامات رسانه‌ای خارجی موضع می‌گیرد و کمتر روایت پیش‌دستانه تولید می‌کند. چالش دوم؛ کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌های داخلی است، ضعف اقناع و ناهماهنگی نهادی باعث شده پیام‌های متناقض منتشر شود و افکار عمومی نسبت به روایت رسمی تردید پیدا کند. چالش سوم؛ نبود خبرنگاران بین‌المللی مستقل و توانمند است. کمبود صدای معتبر ایرانی در رسانه‌های جهانی موجب می‌شود روایت ایران در میدان بین‌المللی به حاشیه برود.
ربیعی : روایت ملی را با تقویت حس تعلق ملی و عبور از مرزبندی‌های جناحی بازسازی کنیم
در ادامه نشست، علی ربیعی با تمرکز بر بُعد جامعه‌شناختی روایت گفت: «تا زمانی که روایت واحد ملی نداشته باشیم، هیچ روایت خارجی هم پذیرفته نمی‌شود. رسانه‌ها باید محصول هماهنگی گفتمانی نهادها باشند، نه میدان رقابت آن‌ها.»
او با اشاره به «ناهم‌زمانی نهادی» در روایت‌سازی ایران افزود: «نهادهای سیاست، فرهنگ و رسانه در کشور ما با ریتم‌های متفاوت عمل می‌کنند. یکی واکنشی است، دیگری تبلیغی، و سومی درگیر بوروکراسی. نتیجه این عدم هماهنگی، تولید معناهای متناقض در افکار عمومی است.»
علی ربیعی در ادامه تأکید کرد: بازسازی روایت ملی باید بر سه پایه استوار باشد. اول؛ تقویت حس تعلق ملی و فراتر رفتن از مرزبندی‌های جناحی. دوم؛ اعتمادسازی در رسانه‌های داخلی از طریق شفافیت و گفت‌وگوی صادقانه با مردم. سوم؛ ترویج چهره‌ای انسانی، فرهنگی و صلح‌طلب از ایران در سطح جهانی.
نوری راد: افکار عمومی میدان اصلی نبرد روایت‌هاست
نوری راد، پژوهشگر مطالعات رسانه، در بخش پایانی نشست گفت: «امروز افکار عمومی دیگر تماشاگر نیست؛ خودش تولیدکننده معناست. روایت مؤثر باید بتواند در فضای دیجیتال، میان مخاطبان جهانی و داخلی، بازتولید و تکثیر شود.»
او بر نقش خبرنگاران مستقل، هنرمندان، دانشگاهیان و فعالان مدنی در تولید روایت‌های مردمی تأکید کرد و افزود: «ایران باید در کنار روایت‌های رسمی، از روایت‌های فرهنگی و اجتماعی خود هم دفاع کند. این همان چیزی است که به روایت ملی عمق و ماندگاری می‌دهد.»
نوری راد همچنین خواستار سرمایه‌گذاری هدفمند در تربیت روزنامه‌نگاران بین‌المللی شد و گفت: اگر صدای ایران از زبان روزنامه‌نگار ایرانی شنیده نشود، دیگران جای آن را پر خواهند کرد.
در ادامه محبوبی به عنوان دبیر نشست به جمع‌بندی پایانی پرداخت و گفت: همانطور که حاضران اشاره کردند جنگ روایت‌ها به مرحله‌ای رسیده که نمی‌توان آن را با ابزار تبلیغی یا دفاعی اداره کرد. ایران نیازمند روایتی ایجابی، منسجم و تمدنی است که هم مخاطب داخلی را اقناع کند و هم در سطح جهانی شنیده شود. تنها از رهگذر هم‌افزایی نهادهای سیاسی، فرهنگی و رسانه‌ای و با اتکا به اعتماد عمومی، می‌توان به «روایت ملی» دست یافت؛ روایتی که ایران را نه در حاشیه، بلکه در مرکز تحولات معنایی جهان قرار دهد.