به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، در سواحل مکران، جایی که آب‌های آزاد دریای عمان پیوسته و ژرف جریان می‌یابند، چشم‌اندازی جدید برای توسعه صنایع آبزی‌پروری در حال شکل‌گیری است. چابهار به‌واسطه دسترسی به آب شور پایدار، اقلیم گرمسیری مناسب و وجهه نسبتاً پاک زیست‌محیطی، این ظرفیت را دارد که به یکی از مراکز اصلی پرورش میگو در کشور تبدیل شود. با این حال، بهره‌برداری از این ظرفیت طبیعی نیازمند تکمیل مجموعه‌ای از پیش‌شرط‌های زیرساختی، فناورانه و سیاست‌گذاری است.
اشکان اژدری، رئیس مرکز تحقیقات شیلاتی آب‌های دور- چابهار، در گفت‌وگو تفصیلی با خبرنگار تسنیم مزیت‌ها و چالش‌های این صنعت در مکران را تبیین کرد. وی می‌گوید داشتن «منبع بی‌کران آب شور» و زمین‌هایی که برای کشاورزی سنتی کمتر مناسب‌اند، مزیت‌های راهبردی منطقه‌اند؛ اما فقدان کارخانه تولید خوراک، پیچیدگی‌های اداری در واگذاری زمین و نیاز به توسعه مراکز تکثیر و تحقیقاتی، موانع کلیدی پیش رو محسوب می‌شوند.
از نگاه اژدری، کیفیت آب و «سالم ماندن» آن از دیگر ارکان رقابتی است که چابهار را از خلیج فارس متمایز می‌کند؛ جایی که تراکم صنایع و ورود پساب‌ها، ریسک آلودگی و شیوع بیماری‌ها در مزارع را افزایش می‌دهد. ترکیب این مزایا و موانع، جغرافیای تصمیم‌گیری برای سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران را می‌سازد. آیا زمان آن نرسیده که با سرمایه‌گذاری هدفمند، مکران را به قطب صادرات میگوی سالم و استاندارد تبدیل کنیم؟
آب بی‌پایان و اراضی بلااستفاده مزیت‌های بنیادین
اژدری تأکید می‌کند: مهم‌ترین رکن موفقیت در پرورش میگو، دسترسی به آب شور با کیفیت و پایدار است. سواحل مکران به‌واسطه ارتباط مستقیم با اقیانوس هند، دسترسی دائمی به آب شور فراهم می‌آورد؛ مزیتی که بسیاری از سواحل دیگر کشور به‌دلیل کمبود منابع یا تغییرات فصلی با آن مواجه نیستند. همچنین، زمین‌های نزدیک ساحل که برای کشاورزی سنتی ارزش منطقی ندارند، امکان استفاده اقتصادی و ایجاد مزارع میگو را فراهم می‌کنند و از این نظر امکان تلفیق توسعه صنعتی با حفاظت از اراضی کشاورزی مرغوب وجود دارد.
رئیس مرکز تحقیقات شیلاتی آب‌های دور- چابهار با اشاره به وضع نسبتاً پاک آب‌های مکران گفت: عدم تمرکز صنایع سنگین و جمعیت پایین بومی در برخی مناطق ساحلی، احتمال ورود آلاینده‌ها به آب را کاهش می‌دهد.
وی ادامه داد: به همین دلیل، محصولات پرورشی در چابهار قابلیت تولید به‌صورت باکیفیت و حتی «ارگانیک» را دارند؛ وضعیتی که می‌تواند گواهی‌های بین‌المللی مانند ASC را در دسترس تولیدکنندگان قرار دهد و مسیر صادرات با ارزش افزوده بالا را هموار سازد. توسعه آینده بندر و صنایع باید با ضوابط زیست‌محیطی سختگیرانه همراه باشد تا این مزیت پایدار بماند.
اقلیم گرمسیری منطقه، دمای مناسب آب و امکان تولید در طول سال را برای میگو فراهم می‌آورد. اژدری به تسنیم گفت: دمای مطلوب رشد میگو در محدوده 28 تا 30 درجه است و مکران این شرط را به‌طور طبیعی فراهم می‌آورد؛ امری که امکان استمرار تولید و بهره‌برداری مستمر از ظرفیت‌ها را میسر می‌سازد. از سوی دیگر وجود نیروی کار آشنا با کار ساحلی و با هزینه‌های رقابتی، می‌تواند به کاهش هزینه‌های عملیاتی کمک کند و اشتغال محلی پدید آورد.
تامین خوراک چالش و گلوگاه رقابت‌پذیری
از نگاه اژدری، جدی‌ترین مانع توسعه مکران در حال حاضر «تأمین خوراک» است. وی توضیح داد: استان سیستان و بلوچستان فاقد کارخانه تولید خوراک آبزیان در مقیاس صنعتی است و این بخش ناچار به واردات خوراک از بوشهر و دیگر استان‌هاست.
هزینه حمل و نقل و اثرات گرمایی بر کیفیت خوراک در مسیر، باعث می‌شود قیمت تمام شده در مکران گران‌تر از سایر مناطق شود؛ رقمی که به گفته او «بیش از یک‌هزار تومان در هر کیلو» تفاوت ایجاد و جایگاه رقابتی تولید کننده محلی را تضعیف می‌کند.
اژدری بر لزوم جذب سرمایه‌گذاری در تولید خوراک بومی تأکید کرد و گفت: منطقه آزاد چابهار ظرفیت جذب سرمایه‌گذار را دارد اما نیازمند مشوق‌ها و سیاست‌های تشویقی برای راه‌اندازی کارخانجات تولید خوراک و صنایع تکمیلی است. تولید خوراک بومی می‌تواند هزینه‌ها را کاهش، کیفیت را افزایش و زنجیره تأمین را پایدار کند.
چالش دوم تأمین بچه میگو و مدیریت بیماری‌ها
در سطح جهانی، تحولات و پژوهش‌ها بیماری‌ها را از صدر فهرست خطرها تا رتبه سوم نزول داده‌اند؛ اما هنوز تأمین بچه میگوی سالم و استاندارد(Certified PL) و مدیریت بیماری‌ها از مسائل حیاتی است. اژدری اشاره کرد که خوشبختانه تاکنون استان سیستان و بلوچستان از شیوع بیماری‌های مهلکی مانند لکه سفید در امان مانده است، اما حفظ این وضعیت مستلزم تقویت مراکز تکثیر، آزمایشگاه‌های تشخیصی و برنامه‌های حفاظتی قوی است.
وی افزود: ایجاد مراکز تکثیر مدرن و واحدهای تولید PL می‌تواند وابستگی به منابع بیرونی را کاهش دهد و ریسک واردات بیماری را پایین بیاورد؛ از طرف دیگر نیاز به برنامه‌های آموزش زیست‌امنیتی برای پرورش‌دهندگان خانگی و صنعتی وجود دارد.
مجوزها، زمین و زیرساخت موانع اداری و عملیاتی
اژدری با انتقاد از کندی فرآیندهای اداری گفت: واگذاری زمین‌های مستعد برای پرورش میگو با بروکراسی پیچیده و تأخیرهایی روبه‌روست؛ در حالی که مطالعات و شناسایی ظرفیت‌ها از سال‌های دور انجام شده، زمین‌ها همچنان بلاتکلیف باقی مانده‌اند.
وی همچنین از مواردی سخن گفت که پس از واگذاری، برخی زمین‌ها بلااستفاده مانده‌اند که نشانه‌ای از ضعف پیگیری و شرایط نامناسب سرمایه‌گذاری است.
همچنین کمبود زیرساخت‌های اولیه همچون دسترسی جاده‌ای مناسب، برق پایدار و تأمین آب شرب و سوخت را از دیگر دغدغه‌ها برشمرد که پیش از ورود سرمایه‌گذار باید حل شوند. تسریع در صدور مجوزها، شفاف‌سازی فرآیندها و تعریف مشوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند به رفع این گلوگاه‌ها کمک کند.
چشم‌انداز صادراتی و فرصت نهادسازی
اژدری چشم‌انداز صادراتی روشنی برای میگوی چابهار ترسیم کرد و گفت: تکیه بر تولید محصولات «پاک» و کسب استانداردهای بین‌المللی می‌تواند کریدورهای صادراتی را فعال کند.
وی پیشنهاد داد: ایجاد تشکل‌های صنفی قوی، تعاونی‌های تولید و کلاسترهای تولید- فرآوری می‌تواند ارزش افزوده را در خود منطقه نگه دارد و امنیت شغلی را تقویت کند. علاوه بر این، توسعه گونه‌های بومی یا خاص می‌تواند بازارهای تخصصی و پردرآمد را باز کند.
رئیس مرکز تحقیقات شیلاتی آب‌های دور- چابهار با اشاره به تجارب کشورهایی چون اندونزی و تایلند گفت: دولت‌ها در آن کشورها نقش فعالتری ایفا کرده‌اند که شامل سرمایه‌گذاری در نژاد اصلاح‌شده، پشتیبانی از مراکز تکثیر و کمک به استقرار کارخانه‌های تولید خوراک است.
وی توصیه‌های مشخصی مطرح و عنوان کرد: حمایت مالی و اعتباری برای احداث خط تولید خوراک، سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیق و توسعه برای بهبود نژادها و تقویت واحدهای تکثیر و بازنگری در نظام مجوزدهی و زیرساخت‌ها ضروری است تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی انگیزه ورود به مکران را پیدا کنند.
چابهار و پهنه مکران با داشتن آب شور پایدار، کیفیت آب مناسب و اقلیم مساعد، یکی از معدود نقاط ایران است که ظرفیت تبدیل شدن به قطب تولید میگوی باکیفیت و صادراتی را دارد. اشکان اژدری در گفت‌وگو با تسنیم، مجموعه‌ای از مزیت‌های طبیعی و اقتصادی را تشریح کرد که در صورت همراهی سیاست‌گذاری هوشمند و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌تواند به رشد پایدار منطقه کمک کند.
در عین حال، چالش‌هایی مانند نبود کارخانه‌های خوراک، پیچیدگی‌های اداری در واگذاری زمین، کمبود مراکز تکثیر و نیاز به تقویت زیرساخت‌ها، موانعی هستند که باید با عزم دولتی و مشارکت بخش خصوصی رفع شوند. رفع این گلوگاه‌ها نه فقط به نفع صاحبان مزارع، که به سود امنیت غذایی ملی و اشتغال منطقه خواهد بود.
پیشنهاد اژدری روشن است؛ "تمرکز بر ایجاد زنجیره ارزش از تولید خوراک تا تکثیر PL و فرآوری محصول، همراه با مشوق‌های سرمایه‌گذاری و تسهیل مجوزها"؛ چنین رویکردی می‌تواند هزینه‌ها را کاهش، تنوع محصول را افزایش و بازارهای صادراتی را باز کند.
اگر دولت و نهادهای محلی نقش توسعه‌گرانه‌تری شامل تأمین زیرساخت، حمایت از تحقیق و اعطای مشوق‌ها را بپذیرند، مکران می‌تواند نمونه موفقی از توسعه منطقه‌ای مبتنی بر مزیت‌های طبیعی باشد؛ الگویی که هم درآمدزایی دارد و هم حفاظت از محیط‌زیست و امنیت غذایی را امکان‌پذیر می‌کند.
انتهای پیام/